Պատմագրութիւն

Օսմանցիքն մինչդեռ կային խաղաղութեամբ, եւ աւար առնէին զերկիրն, աւար առին եւ զգիւղն Արծնի. թէպէտ մարդիկքն գաղթեցան, սակայն անասունքն ամենայն աւար առին, եւ ոչ մնաց ուլ մի: Եւ էր ՚ի գիւղն այր մի` Դաւիթ անուն` որ էր տանուտէր գեղջն, եւ ունէր նա ազնիւ ձի մի` կապուտ գունով, բարձր հասակաւ, լայնասմբակ, երկայնապարանոց, փոքրագլուխ, եւ արագաքայլ. ուսուցեալ էր եւ լեզու, եւ անուն եդեալ էր նմա Ղռաթ. եւ զոր ինչ Դաւիթն ասէր, ձին իմանայր: Այս ձիս եւս տարին, եւ անկաւ ՚ի ձեռն Ղարսեցւոյ միոյ. եւ էր տուն նորա արտաքոյ բերդին. եւ յամենայն օր հեծնոյր այրն զձին, եւ գնայր ՚ի զննին, եւ ուրախանայր վասն արագընթացութեանն: Եւ յաւուր միում ըստ սովորութեանն հեծաւ զձին, եւ ելեալ ՚ի զբօսանս, եւ դարձաւ ՚ի տուն, եւ եմուտ ՚ի բակն իւրեանց. իջեալ ՚ի ձիոյն` էարկ զերասանակն ընդ թամբօքն, եւ մտեալ ՚ի տուն` ասէ ցծառայն, ե'րթ ա'ռ զթամբ ձիոյն: Եւ ելեալ ծառայն ետես` զի ձին ելեալ ՚ի բակէն` եւ գնայր խաղաղիկ: Իսկ ծառայն ընթացաւ, զի կալցէ. եւ ձին փախս առեալ դէպ յարեւելս, եւ ծառայն երթեալ պատմեաց տեառն: Եւ այրն հեծաւ յայլ ձի` եւ գնաց զկնի նորա. իսկ ձին արագացոյց զընթացն` եւ ո'չ կարաց հասանել նմա. դարձաւ յետս: Եւ իմաստուն ձին յայնմ գիշերի գնացեալ Զ[6] աւուր ճանապարհ` եհաս ՚ի գիւղն Արծնի, եւ եմուտ ՚ի բակն իւրեանց: Եւ մայրն Դաւթի ելեալ ՚ի գիշերին` զի երթիցէ յեկեղեցին առ ՚ի յաղօթել, եւ տեսեալ զնա ձին` վրնջէր` եւ զոտսն հարկանէր յերկիր. եւ կինն դարձաւ ՚ի տուն` եւ պատմեաց որդւոյն: Եւ Դաւիթ ել արտաքս, եւ ձին որպէս բանական արկեալ զպարանոցն ընդ ուսով Դաւթին` անդադար վրնջմամբ աղաղակէր: Եւ ՚ի լուսանալ առաւօտուն ժողովեցան ամենայն գեղականքն, եւ ասեն ցԴաւիթն, տա'ր զձիդ առ խանն, եւ պատմեա' նմա: Եւ առեալ զձին` տարեալ եցոյց խանին, եւ ասաց պատճառն: Իսկ խանն ասաց, քո արդար վաստակն եկն ՚ի ձեռս քո, առեալ գնասցես: Եւ մի' ոք ծաղր արասցէ զմեզ. զի վասն այն գրեցաք, զի անասունք սիրեն զտածիչս եւ զտէրս իւրեանց, եւ մարդիկ ոչ իմանան զերախտաւորս իւրեանց, որպէս ՚ի մերում ժամանակի եղեալ աբեղայքն: Քանզի յետ երկուց ամսոցն յիւրում գերութեան փախեաւ ձին` եւ եկն առ տէր իւր. իսկ մեք Բ [2] օր ոչ պահեմք ՚ի մտի զերախտիս տէրանց մերոց: Իսկ տաճիկն` որ զձին տարեալ էր, յետ աւուրց ինչ եկն յԱրծնի. ետես զձին, եւ տեղեկացաւ` զի ՚ի նոյն գիշերն որ փախեաւ` եկն ՚ի գիւղն Արծնի: Այնուհետեւ եղեն սիրելիք միմեանց Դաւիթն եւ տաճիկն: