Պատմագրութիւն

Եկն ապա խանն յաշխարհէն Վրաց, եւ լուաւ զվնասն` զոր արարին Օսմանցիքն ընդ Արարատ. եւ փղձկեալ սրտիւ յոգւոց հանէր, եւ մռնչայր որպէս առիւծ: Եւ ապա հրամայեաց զօրականս առնել ՚ի Հայոց, այսինքն` թուանքչի. եւ ժողովեցան աւելի քան զԿ [60], յԵղեւարդայ եւ ՚ի Քանաքեռոյ, յԵրեւանայ, ՚ի Նորագաւթայ, յԷջմիածնայ, յՕշականոյ, յԱշտարակայ, ՚ի Կարբւոյ, եւ ՚ի Յովհաննուվանից, արք ընտիրք եւ կորովիք ՚ի գործս թուանքի. զնոսա եւ զօրս իւր առեալ` եւ ելեալ գնացեալ ՚ի հիւսիսոյ կողմն Արագածոյ, եւ զտեղի առեալ անդ, եւ կարգեաց գլուխ զօրացն զՄուրատ բէկն, զոր յառաջն գրեցաք. եւ ասաց գնալ պատահել զօրացն Օսմանցւոց. որ ժողովեալ էին ՚ի Շիրակ գաւառ` առ ափն Արփա գետոյ, ոմանք` ննջէին, ոմանք` լողային, ոմանք` դարմանէին զերիվարսն. եւ այսպէս կային յանհոգս: Իսկ Մուրատ բէկն ելեալ ՚ի գլուխ բլրի միոյ, եւ ձայնեաց առ Օսմանցիսն: Իսկ Օսմանցիքն շտապեալ յարեան վաղվաղակի եւ հեծան ՚ի ձի, եւ ՚ի միւս կողմանէ բլրին անկան ՚ի վերայ զօրացն Պարսից. եւ տեսեալ զնոսա Պարսիցն` փախուստ առեալ գնացին դէպ ՚ի խանն: Իսկ խանն նստեալ ՚ի տեղի ինչ երկոտասան արամբ ըմպէր գինի, եւ թուանքչիք Հայոց շուրջ զնովաւ. եւ լուեալ զփախուստն Մուրատ բէկին` յարեան վաղվաղակի. եւ զգեցեալ էր զզրեհն երկաթեայ` որ է գէյիմ, եւ զսաղաւարտն եդեալ ՚ի գլուխն, եւ զկռնապանակն ՚ի թեւն. եւ այնպէս ամրացուցեալ զինքն ամենայն պատրաստութեամբ. նոյնպէս եւ ունէր զգործի պատերազմին` զկապարճս լի նետիւք, եւ զթուրն` որ ասէին զիլֆղար, եւ լախտն, եւ զնիզակն, եւ արծաթեայ վահանն զթիկամբ, այսպէս եւ ագուցեալ էր զերիվարն` որ ասէին ղազի գհեր, զկշտապանակն, զսրտապանակն, եւ ոչ գոյր տեղի` որ ոչ էր ծածկեալ. եւ այսպէս զինեալ եւ մղեաց ընդ դէմ թշնամեացն: Եւ Մուրատ բէկն փախստեամբ եհաս առ խանն. իսկ խանն բարկացեալ նմա` եւ ասէ, ո'վ սեաւ էշ, դեռ եւս ունիս սիրտ առ ազգն քո. եւ եհար ՚ի գլուխ նորա նիզակաւն` եւ ասէ, դարձի'ր` զի գնամք. եւ գնացեալ պատահեցան զօրացն Օսմանցւոց: Եւ էր գլուխ զօրացն Օսմանցւոց ոմն` զոր ասէին Ղպլալի (գուցէ Ղպլ-Ալի). որ եկեալ յառաջ` ասէ, խանին` խան է պիտոյ, պարոնին` պարոն, ծառային` ծառայ. արդ ո՞վ իցէ խանն, եկեսցէ ՚ի մօտ` զի տեսցուք: Իսկ խանն առաջ կացեալ` եւ ասէ, ես եմ խանն, եթէ ունիս ինչ ասել` ասա: Իսկ Ղպլալին հայեցեալ ետես զխանն` զի ոչ գոյր տեղի ինչ բաց, բայց միայն բերանն. եւ գեղարդն` որ ունէր ՚ի ձեռին` եհար զբերանն խանին, եւ զվերին շուրթն պատառեաց: Եւ խանն մտրակեաց զերիվարն, եւ հանեալ զիլֆղար թուրն` եւ եբեր ՚ի վերայ ձախ ուսոյն` խոտորնակի եհատ մինչեւ ՚ի ստինսն, եւ եհատ աջ թեւն, եւ զգլուխն ՚ի մի կողմն կախ մնաց, եւ ձախ թեւն ՚ի միւս կողմն: Իբրեւ տեսին Օսմանցիքն` թէ անկաւ առաջնորդն իւրեանց, դարձան ՚ի փախուստ: Եւ Պարսիկք հնչեցին զփողն պատերազմի. եւ երիվարքն Օսմանցւոց անընտելք էին ձայնի փողոցն, խրտնեցան եւ փախեան. եւ Պարսիկքն վարեցին զնոսա մինչեւ ՚ի դուռն Կարուց. եւ եմուտ արեգակն, եւ զգիշերն օթեցան ՚ի դուռն Կարուց: Եւ ՚ի վաղիւն սփռեցան յերկիրն, գերեցին զոր ինչ գտին, եւ դարձան յԵրեւան` ընդ ինքեանս ունելով բազում Օսմանցիս: Զայս պատմութիւնս ուսաք ՚ի Ղարիպ անուն Մուղտեսոյ Էջմիածնեցւոյ յանապատն Յովհաննու վանից. զի ասէր, ես եւս էի թուանքչի. եւ առաջի պատմութիւնն զուայ ՚ի Յակովբ անուն միայնակեցէ` յանապատն Սաղմոսավանից. եւ ինքն էր յԵղեւարդ գեղջէ, եւս ինքն էր անկեալ ՚ի գերութիւն Օսմանցւոց: