Պատմագրութիւն

Ըստ սովորութեան իւրում` Շահ-Աբաս թագաւորն` եղեւ Թալպիզ սուրաթ ՚ի կերպ մանրավաճառի` որ է խուրտա, ֆռիշ: Եւ ելեալ շրջէր ՚ի մէջ ռամկաց. հարցանէր եւ տեղեկանայր: Եւ այսպէս գնալով եւ շրջելով եմուտ ՚ի գիւղ մի` որ ասի Լնճան. եւ գնացեալ եմուտ ՚ի տուն այրի Երիցու միոյ, որոյ անունն էր Դաւիթ, եւ էր գրիչ, եւ գրէր Այսմաւուրք. եւ Շահն եմուտ ՚ի տունն` ասէ, խուրտայ առնո՞ւք: Ասէ երէցն, ունի՞ս լաւ գրիչ կտրիչ: Ասէ վաճառականն, այո' ունիմ ազնիւ եւ լաւ դանակ: Ասէ երէցն, բե'ր` զի տեսից: Իսկ նա եդ առաջի նորա զվաճառելին իւր. եւ առեալ փոքրիկ գրչահատ, եւ ետ զգինն նորա ԺԳ [13] փող: Եւ սկսան խօսել բազում ինչ: Ասէ սուտ վաճառականն, Քէշիշ բաբայ` ՚ի Շահէն գո՞հ էք, եթէ գանկատ: Ասէ երէցն, դեռ ոչ լաւն գիտեմք Շահի, ոչ վատն. այլ զի թագաւոր է, ոչ է արժան վատ ասել նմա: Եւ յետ բազում խօսից` ասէ վաճառականն, զի՞նչ է գիրքդ` զոր գրես: Ասէ երէցն, մերս լեզուաւս Այսմաւուր ասի, եւ ձեր լեզուաւդ Շէիտ քթապի: Ասէ Շահն, վասն սիրոյ Աստուծոյ` եթէ Շահն սիրես, պատմեա' վասն շէիտացն, թէ ո՞րպէս են լեալ շէիտ: Եւ ապա բացեալ երէցն եգիտ զճառն Յակովբայ նահատակին. ընթեռնոյր եւ պատմէր տաճկերէն մի ըստ միոջէ զամենայն հատումն մարմնոյ սրբոյն: Իսկ Շահն ունկն եդեալ մտօք լսէր եւ ՚ի միտ առնոյր: Ասէ Շահն, ո՞վ էր թագաւորն ժամանակին, որ զայդ արար: Ասէ երէցն, Յազկերտ էր անուն նորա: Ասէ Շահն, զի՞նչ հաւատոյ էր: Ասէ երէցն, Պարսիկ էր. սակայն կրակապաշտ էր, եւ ոչ էր տաճիկ: Ասէ Շահն, այժմ եւս գոյ յԱսպահան կրակապաշտ, եւ ասեն գեաւր: Ասէ Երէցն, այո' նոքա էին յայնմ ժամանակի թագաւոր: Եւ յետ բազում խօսից ելեալ Շահն` եւ ասէ, տուայ էյլա: Եւ ելեալ գնաց ՚ի տեղի իւր. բայց ՚ի մտի ունէր զպատմութիւնն` զոր երէցն պատմեաց: Յաւուր միում կոչեաց Շահն զգլխաւորս հաւատոյն իւրեանց` զոր ասեն Սատր եւ կամ Նաւապ, եւ զԷհտիմալ-տօլուաթն որ է Վազիր. որոյ անունն էր Սարութաղի ներքինի. եւ այլք ՚ի գլխաւորացն: Եւ ասէ ցնոսա, յայսմ գիշերի տեսիլ զարմանալի տեսի. եւ ահա դողայ սիրտս: Ասեն նոքա, պատմեա' զերազն քո, զի լուծցէ Նաւապն: Ասէ Շահն, ոչ է լուծանելի, այլ կատարելի գործով. եւ զոր լուեալ էր երիցուն (յԵրիցուէ), զայն ՚ի վերայ ինքեան եդ, որպէս թէ ինքն արարեալ էր: Եւ յետոյ ասէ, յորժամ կատարեցաւ հրամանն իմ, ապա լոյս յերկնից սաստիկ եւ ահեղ էջ ՚ի վերայ նորա, այնքա'ն` որ զլոյս արեգականն արգելաւ: Արդ ես ասեմ ձեզ. գրեցէ'ք ՚ի գիրս ձեր կանոնս` եւ նզովիւք փակեցէ'ք, զի թէ քրիստոնեայք տաճկանան, եւ յետոյ դառնան ՚ի հաւատս իւրեանց, մի' արգելուք կամ չարչարէք. այլ թոյլ տո'ւք նոցա կալ ՚ի հաւատս իւրեանց. մի' գուցէ սպանանէք զնոսա, եւ իջանէ լոյս ՚ի նոսա, եւ տեսցեն զայս Մահմետականք եւ երկմտեսցին ՚ի հաւատոց իւրեանց. եւ լիցի պակասութիւն մեծ ազգի մերոյ. այլ յորժամ գան առ ձեզ, տո'ւք նոցա գիր պաշտել զհաւատն իւրեանց. եւ լինին մուրթատ, եւ տան հարկս ձեզ: Եւ կատարի հրամանս այս մինչեւ ցայսօր: Զի թէ ոք պատճառանօք իւիք տաճկացեալ իցէ, երթեալ առնուն Նոմոս արքունի, եւ եկեալ պաշտեն համարձակ զհաւատս իւրեանց. եւ ՚ի տաճկաց ոչ ոք ասէ ինչ: Իսկ մեք գնացաք ՚ի Ղազուին քաղաք ՚ի թուին ՌՃԻԴ [1674], սակս վանից գործոյ: Եւ վասն Փարպեցի տաճկաց առաք նօմոս ՚ի Շահ-Սուլէյմանէն` Ե [5] արանց. եւ ահա կան քրիստոսական հաւատով, եւ պաշտեն զՔրիստոս, որպէս եւ այլք պաշտեն: