Պատմագրութիւն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Թագաւորութիւն Եաղուպին եւ վասն մահուն:


Մինչեւ կենդանի էր Ջհան-Շահն, ունէր որդի մի Հասան-Ալի անուն, այր գոռոզ եւ անզգամ, լիրբ եւ չարասէր, կողոպտող եւ յափշտակող. զոր վասն չարութեան նորա` ո'չ սիրէր զնա հայրն: Եւ ելեալ շրջէր ինքնագլուխ յերկիրն Արարատեան` թափառական աստ եւ անդ: Եւ յորժամ լուաւ` թէ հայր իւր գնաց ՚ի Շիրազ եւ ՚ի Քրման, կամեցաւ Հասան-Ալին ըմբռնել զԿաթուղիկոսն. եւ նորա իմացեալ` փախեաւ եւ եմուտ յԱղթամար կղզի` որպէս պատմէ Առաքել պատմագիր: Եւ Ջհան-Շահն եկեալ ՚ի Թաւրէզ` եւ իմացաւ զչար արարմունս որդւոյն իւրոյ. եւ ասաց, սա ոչ կարէ առնել թագաւորութիւն վասն ամբարտաւանութեան իւրոյ: Եւ կոչեալ առ ինքն զԵաղուպ թոռն իւր` եւ ասաց ցնա. որդե'ակ` հայրն քո վասն ամբարտաւանութեան իւրոյ զրկեցաւ ՚ի թագաւորութենէ. այլ դու եղեր արժանի. վասնորոյ արի եւ քաջ լե'ր յիշխանութեան եւ ՚ի մարդաշահութեան. պատրաստ լե'ր ՚ի զրկելոյ զհնազանդեալսն: Բայց հօր քում մի' տացես տեսանել արեւ, այլ ՚ի դիպահոջ արասցես զնա` մինչեւ մեռցի, եւ դու վարեա' զկեանս քո` թագաւորելով երկրի. եւ ես որքա'ն կենդանի եմ, պահեա' զիս. եւ յորժամ մեռանիմ, թաղիեա' զիս. եւ զհանն քո զԲեկում խաթուն` որպէս զմայր քո պատուեա'. եւ որպէս առնես ինձ, նոյպէս արա' եւ ընդ նա: Զայս ասաց, եւ առեալ ՚ի գլխոյ իւրմէ զթագն արքունական եդ ՚ի գլուխ նորա` եւ երկիր եպագ նմա: Իսկ Հասան-Ալին յորժամ լուաւ զպատուէր հօր իւրոյ առ որդին իւր, անհետ եղեալ կորեաւ. եւ ոչ ոք գիտաց` թէ զի՞նչ եղեւ: Բայց համբաւ հանին` թէ գնացեալ է յաշխարհն Օսմանցւոց, եւ եղեալ է ընկեր եղուզակաց, որք են Ջալալիք: Իսկ Եաղուպ թագաւորեալ ՚ի վերայ ամենայն Պարսից` պահելով զպատուէր հաւոյն, հանդարտ եւ խաղաղ կենօք վարէր զթագաւորութիւնն: Եւ էր նորա քոյր մի` որ տուաւ ամուսնութեան Շխ-Հայտարին` որդւոյ Շխսաֆուն Արտաւիլոյ: Եւ սոքա այր եւ կին խորհեցան սպանանել զԵաղուպ թագաւորն, եւ ինքեանք լինել թագաւոր: Քանզի Եաղուպ ոչ ուստր ունէր եւ ոչ դուստր, զի ժառանգ լիցի թագաւորութեանն: Եւ յաւուր միում կոչեցին զթագաւորն ՚ի ճաշ սիրոյ. եւ մահացու դեղ խառնեալ ընդ կերակուրն` ետուն նմա. եւ իբրեւ եկեր, ազդ եղեւ նմա. եւ հրամայեաց քեռ իւրում եւ փեսային` բռնութեամբ ուտել. եւ այնպէս մեռան երեքեան ՚ի միասին` Եաղուպ` քոյրն` եւ փեսայն. եւ այսպէս բարձան նոքա: Բայց Եաղուպի ո'չ թագաւորութեան թուականն գտի եւ ոչ մահուն: