Աշխարհագրութիւն չորից մասանց աշխարհի. Ասիա

ե. Գլխաւոր գետք Ասիոյ:

Առ հասարակ հայելով` երրեակ սահման գտանին յԱսիա` զորս արժան է կոչել Ջրաբաշխս, որք բղխեն եւ բաշխեն աստ եւ անդ գետս յոլովս եւ մեծամեծս, եւ են Թաթարստան, Դիպէդ, եւ Հայաստան: Գլխաւոր եւ մեծամեծ գետք Ասիոյ գրեթէ առհասարակ զակն իւրեանց ունին ՚ի Թաթարստան, յորս առաւել երկարընթացն է:

Եէնիսէի, կամ Եէնիսքա, եւ Եէնիջքա, որոյ ընթացեալ փարսախս 800, մտանէ ՚ի ծովն Սառնապատ կամ Հիւսիսային:

Օպ, կամ Օպի: Սակս լայնութեան եւ յորդութեան ջուրց իւրոց` համարի առաջին գետ Ասիոյ, որ է աւազուտ խոր` եւ նաւարկելի, թէպէտ եւ երկարութիւն ընթացից նորա ո'չ հասանէ ՚ի նախագրեալն, զի ընթանայ փարսախս 600, եւ յանգի ՚ի ծովն Սառնապատ. բերան նորա առ հասարակ ծածկել կայ սառուցիւք:

Լենա: Բղխէ ՚ի հիւսիսոյ Պայգալ լճին Թաթարաց, եւ զեղու ՚ի ծովն Սառնապատ:

Զայսոսիկ երիս գետս ունիմք ստորագրել յԵւրոպիա ՚ի ԺԱ աշխարհն, գոլով ՚ի սահմանին Ռուսսիոյ, որ է թագաւորութիւն մասին Եւրոպիոյ:

Ամուր: Անցանէ ընդ Թաթարս Չինաց, եւ անկանի ՚ի ծովն Գամչեաքայ, առնելով ընթացս 573 փարսախ:

Ջահուն, կամ Ճիհօն եւ Գիհօն: Բղխէ մերձ ՚ի Պարսս եւ ՚ի հարաւոյ ՚ի հիւսիս ընթացել ընդ Թաթարս` զեղու ՚ի ծովակն Խարէզմի. որ նախ զեղոյր ՚ի ծովն Կասպից Գանգէս: Անուանի գետ Հնդկաց նաեւ առ նախնիս, բղխի ՚ի Դիպէդ, եւ հոսեալ ընդ բազում գաւառս փարսախս 550, բաժանի յերկուս առաջս. եւ բազում բերանօք զեղու ՚ի ծովն Պէնկալայի:

Ինդոս: Երեւելի գետ Հնդկաց, որ բաժանէ զՀնդիկս ՚ի Պարսից, ընթացել փարսախս 400. մտանէ յՈվկիանոս:

Հավա, կամ Ջամբով: Գետ սրընթաց եւ լի գազանօք բղխել ՚ի Դիպէդ հոսի ընդ ն Հավա, եւ մտանէ Ովկիանոս մերձ ՚ի ծով Պէնկալայի:

Բեկու: Բղխէ ՚ի Դիպէդ, եւ հոսել ընդ Հավա եւ ընդ բեկու յանգի յՈվկիանոս:

Գամպայա: Ունի զակն իւր ՚ի Դիպէդ, եւ անցել նաեւ ընդ Չին` մտանէ յՈվկիանոս մերձ ՚ի ծոցն Շիամայ:

Քեանճ: Գետ ոսկեբեր. ելանէ ՚ի Դիպէդ, եւ կիսելով զաշխարհն Չինաց իբր 550 փարսախաչափ ընթացիւքն մտանէ յՈվկիանոս:

Հօան կամ Հօհամ: Նոյնպէս ընդ ոմանց ելանէ ՚ի Դիպէդ, եւ անցանէ ընդ աշխարհն Չինաց, ընթանալով գրեթէ հաւասար ընթացից վերոգրելոյն:

Չադիկամ: Ելանէ ՚ի Դիպէդ, եւ յանգի յՈվկիանոս մերձ ՚ի Գանգէս:

Գալէ. Գետ Չինաց:

Մենան: Գետ ՚ի ցամաք կղզին որ յայնկոյս Գանգէսի:

Արագան կամ Քազերիս: ՚Ի նոյն ցամաք կղզին Հնդկաց:

Եփրատ: Զայս գետ ոմանք դնեն երկրորդ գետ Ասիոյ յետ Օպի գետոյն. բղխէ ՚ի Հայս եւ հոսեալ փարսախս 550, մտանէ ՚ի ծովն Պարսից:

Տիգրիս: Անուանի գետ Հայաստանեայց վասն երագութենէ ընթացից, այլ ընթացք նորա համառօտ քան զԵփրատայն, ընդ որում միանայ ստորեւ:

Երասխ: Բղխէ ՚ի Հայս, եւ միանալով ընդ Կուր գետոյն` զեղու ՚ի ծովն Պարսից:

Ճույրուխ, կամ Ճորոխ: Նոյնպէս բղխել ՚ի Հայս, անկանի ՚ի Սեաւ ծով:

Րիօն: Զեղու ՚ի Սեաւ ծով եկեալ յարեւելից: