Այս
անուն
թերեւս
է
աղաւաղել
Խէրհէթ
անուան,
որ
էր
մի
՚ի
հին
գաւառաց
աղձնեաց
նահանգին
՚ի
մեծն
հայս,
զոր
եւ
ոմանց
առաւել
եւս
աղաւաղեալ
կոչեն
Սիէրտ
կամ
Սիիրտ:
Այս
գաւառ
անկանի
յարեւելս
հիւսիսոյ
Տիգրիսի
կամ
Դկլաթայ.
առ
Սէրտ
գետակաւ.
որ
անցել
ընդ
այս
գաւառ
անկանի
՚ի
Տիգրիս.
ունի
եւ
այլ
ջուր
ինչ`
որ
միացել
ընդ
ջրոյն
Բաղիշոյ
թափի
՚ի
Սէրտ:
Երկիր
սորա
շրջապատել
գոլով
՚ի
լերանց
է
բարեբեր.
բերէ
պտուղս,
թուզ,
նուռն,
ընկոյզ
անբաւ,
եւ
խաղող
առատ.
յորս
ընտիր
է
եւ
քաղցր
յոյժ
այն
տեսակ
խաղաղոյ`
որ
կոչի
շաֆիի
իւղիւմի.
ձէթ.
իյտէ,
եւ
պտուղն
կոչեցել
պութուն`
որ
է
չէթլէմ
պիչ,
հարսնամտան`
այն
է
նունուֆար
ծաղիկ.
նաեւ
մեղր
եւ
մոմ
անսաւ,
կարագ,
եւ
սպիտակ
նաւթ:
Գտանին
՚ի
սմա
կարիճք
թունաւորք,
որոց
ցաւ
խայթուածոց
տեւէ
ժամս
24.
որք
ոչ
սակաւ
վշտացուցանեն
զբնակիչս.
բայց
ազատ
ասեն
լեալ
զայս
գաւառ
՚ի
վշտաց
ժանտախտին:
Սղերտ`
այժմ
թէպէտ
է
ընդ
իշխանութեամբ
փաշային
Տիարպէքիրոյ,
բայց
հատուցանէ
ինչ
ինչ
եւ
Ճէզիրայ
զորմէ
ստորեւ.
եւ
իշխանն
Ճէզիրայ
՚ի
ժամանակս
պատերազմի
օգնէ
Սղերտայ:
Են
յայս
գաւառ
գիւղօրէք
իբր
60
բնակեալ
՚ի
քրդաց
եւ
՚ի
հայոց:
Սղերտ.
Գլխաւոր
քաղաք
համօրէն
գաւառին
՚ի
վերայ
լերին.
միով
ժամաւ
հեռի
՚ի
Սէրտ
վտակէն,
իբրեւ
չորեքօրեայ
հեռի
՚ի
յԱմթայ
յարեւելս
հարաւոյ
նորա.
եւ
իբրեւ
հնգօրեայ
հեռի
՚ի
Մուսուլայ
յարեւմուտս
հիւսիսոյ
նորա:
Բնակիչք
նորա
տունք
իբր
2500,
որոց
կէսք
են
տաճիկք
իսկ
կէսք
քրիստոնեայք,
որք
են
հայք
ասորիք
եւ
մանաւանդ
քէլտանցիք,
որոց
իւրաքանչիւրոց
եկեղեցի
է
մերձ
իրերաց
՚ի
միում
գաւթի.
տունք
քաղաքիս
առհասարակ
քարաշէն.
հասարակաց
բարբառ
է
լեզու
արաբացւոց:
Կեղ
գլխոյ
յաճախեալ
է
յոյժ
՚ի
բնակիչս`
սակս
բազմութեան
ընկուզենեաց:
Շրջակայ
ոլորտ
քաղաքիս
է
դաշտավայր,
յորում
ժամաւ
միով
հեռի
՚ի
քաղաքէն
է
մենաստան
քելտանցոց
Մար
Եագուպ
կոչեցել
՚ի
բարձր
լերին.
այլ
այս
մենաստան
է
ընդ
իշխանութեամբ
Ճէզիրայ,
եւ
ո'չ
Սղերտին:
