Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

 

 

Բայց իբրեւ սպանաւ Արտաւան արքայ Պարսից յԱրտաշրէ Ստահրացւոյ՝ բարձեալ անտի զթագաւորելն Արշակունեաց եւ ինքն փոխանակ թագաւորէր։ Իսկ Անակ որ ՚ի Սուրենական Պահլաւայ էրեւ ՚ի Պարթեւականն Արշակունի տոհմէ, ՚ի բազում եւ՚ի պէսպէս խոստմունս Արտաշրի հրապուրեալ եւ իբրեւ հատուածեալ իմն առ ՚ի նմանէ զինքն ցուցեալ, գալ առարքայ Հայոց Խոսրով. զի ՚ի ձեռն ազգականութեանն փախստի զնա վստահացուցեալ եւ կեղծաւորեալ սիրով զդաւելն դիւրաւ արասցէ եւ հասցէ խոստմանց Արտաշրի, որպէս լիապէս քեզ ուսուցանէ աջողակ պատմագիրն Ագաթանգեղոս։ Եւ յայսպիսի իմն պատճառանաց հատուածեալ՝ եկեալ երեկօթս առնէ յԱրտազ գաւառի. եւըստ երկնային այցելութեանն պատահի սորա տեղի օթեւանի ՚ի քնարանի սրբոյ Առաքելոյն ՚ի ներքսագոյն սրսկապանի խորանին, եւ անդ ապա լինել ասի յղութեան մօր Սրբոյն Գրիգորի։ Եւ յետ սահմանեալ աւուրցն՝ ապա եւ ծնունդ նորուն ՚ի նմին տեղւոջ կատարեալ լինի. զի յորում զլինելութիւնն կրէր՝ զնորին իսկ լցցէ զհոգեւոր մշակութիւնն։ Բայց Անակայ յետ երկեամ մի ամաց՝ յիշելով զուխտն որ ընդ Արտաշրի, սպանանէ զԽոսրով, եւ ինքն եւ իւրքն առհասարակ սատակին. Զմինն միայն պահեալ շնորհացն Աստուծոյ, որ զառաքելութեան իւրոյ զշնորհս ՚ի ձեռն տայր նմա սուրբ Առաքեալն յարգանդի մօրն, որպէս երբեմն Յօհաննու Մկրտչի զկարապետութիւնն Քրիստոսի։ Որ ապա ըստ չար հինին հասելոյ՝ դայեկաց ոմանց զերկուս զուստր մանկունս ստնդեայս ըստ անշուշտ պատմագրին յաշխարհն Յունաց փախստեայ տանէին՝ զմինն ՚ի թագաւորական հրահանգս վարժեալ, իսկ զմիւսն յառաքելական հանդէս եւ ՚ի պատճառս լուսաւորութեանմերոյ։ Իսկ ապա երկոքեան սոքա սնեալ եւ ՚ի զարգացումն աճելութեան հասեալ՝ մինն ըստ ախորժակի իւր եւ աջողակ զինուորութեանն եւ պատերազմական մրցմանց ՚ի թագաւորութիւնն հայրենի հասանէր յերրորդ ամի Դիոկղետիանոսի կայսեր. իսկ միւսն յետ բազում եւ անտանելի չարչարանացն՝ եւ անհնարին եւ դառն կտտանաց՝ եւ զհնգետասան ամ լինելոյ ՚ի խորվիրապին ՚ի դղեակ բերդին որ յԱրտաշատ, ելեալ ՚իխորոց թունաւորացն՝ արտափայլեցաւ ՚ի փրկութիւն մեզ. եւ զանճառելի եւ զանպարագիր Երրորդութեանն հոգեզուարճ բղխումն յինքն ճառագայթափայլեալ՝ զբոլոր Արամեանս ազն բուժեաց յախտից եւ ՚ի կռապաշտութենէ։ Եւ յեօթն եւ ՚ի տասներորդ ամի արքայութեանն Տրդատայ նստաւ յաթոռ սրբոյ առաքելոյն Բարդուղիմէոսի եւ Թադէոսի՝ սրբութեանցն գտեալ քահանայագործող եւ ծնող մեր ըստ աւետարանին եւ նախահայր աստանօր արտադրելով։

Յետ այսորիկ ապա գնացեալ եւս ընդ արքային Տրդատայ յաստուածակարգ կայսրն Կոստանդիանոս՝ բազմօք իմն եւ նազելի եւ վայելուչ մեծարանօք պատուէ զսուրբ հայրապետն իբրեւ զկենդանի մարտիրոս, առաջի անկանելով եւ աղօթս նուիրականս եւ օրհնութիւնս ՚ի նմանէ հայցելով։ Եւայսպէս զնա պատուասիրեալ եւ Տրդատաւ հանդերձ հանեալ յոսկիապատ կառս՝ մեծաւ շքեղութեամբյուղարկէ զճանապարհայն։