Պատմութիւն Հայոց

Իսկ զկնի նորա կացուցանենյաթոռ հայրապետութեան զԴաւիթ ՚ի գեղջէն Արամոնից, որ ՚ի Կոտայսն գաւառի։ Այս գիւղ սեպհական էր տանկաթողիկոսարանի նախ քան զչարչարանս սրբոյնԳրիգորի յարքայէն Տրդատայ նմա իսկ հոգեցատուրպայմանաւ ընձեռեալ, որոյ եւ յետկար վճռան պահիմինչեւ ցայսօր ժամանակի։ Եւ վասն զի ՚ի բնակչացհեթանոսաց ՚ի Դվին քաղաքի յոյժ տաղտկացեալ լինէրայրն Աստուծոյ Դաւիթ, այլ եւ բազում չար ոճիրք զնանեղեցին. ապա տագնապեալ եւ արտաքս ՚ի միջոյ նոցա՝ըստ գրեցելումն ելեալ, շինէ եկեղեցի ՚ի գեօղնԱրամոնս գեղեցկայարմար յարդարմամբ. եւ դնէշուրջանակի նորա տուն բնակութեան՝ վայելուչ իմնյարմարեալ։ Եւ անդ զկէտ կենացս քաղաքավարեալ իբրեւամս երեքտասան՝ վախճանի. հանգուցանելով զնա մերձառ նոյն իսկ եկեղեցի։

Իսկ զկնի յաջորդէ զաթոռնորուն Տրդատ յՈթմսոյ գեղջէ, այր սուրբ եւ պարկեշտեւ փայլեալ առաքինութեամբ։ Յաւուրս նորա ասպատակքչար հինից յամենայն ուստեք դադարեալ լինէին ՚իսադրելոյ սրբութեան աղօթից նորա։ Եւ այսպէս ապախաղաղութեամբ հասեալ ՚ի կէտ կոչմանն Քրիստոսի՝վախճանի. կացեալ յաթոռ հայրապետութեան ամս իգ։ Իսկզկնի սորա համանուն սորուն Տրդատ ՚ի դասնաւորիցկացորդի յաթոռ հայրապետութեան. եւ ոչ աւելի քանզերիս ամս տեւեալ՝ վախճանի։ Իսկ զկնի սորուն Սիսն՚ի գեղջէ Բաւոնեաց յաջորդէ զաթոռն։ Սա ՚ի տղայականհասակէ սնեալ եւ ուսեալ ՚ի սրբումն հայրապետարանի՝վարժ եւ կիրթ ՚ի բնաւոր առաքինութիւնսյառաջբերիւր։ Իսկ ապա նախ քան զայս կոչեալ լինէր սայեպիսկոպոսութիւն նահանգին Աղձնեաց. եւ մինչդեռանդէն իսկ հովուէր զհաւատացեալն իւր հօտ՝ աղբիւրմի բազմաբուղխ առ ստորոտով Սիմն կոչեցեալ լերինցամաքեցաւ. յորմէ բազում այգեստանք եւ բուրաստանքտնկոց եւ արտավարք ոռոգանեալ բուծանէին։ Եւայնուհետեւ ապա սկսաւ ապականիլ եւ լքանիլպտղաբերութիւնք գեղջն եւ յեղծումն աւերակացբերիլ։ Իսկ որ յայնժամ Իսմայէլեան ոստիկանն էրյայնմ նահանգի՝ Սուլէյման անուն, առ ինքնզեպիսկոպոսն կոչեալ՝ աղաչէր զնա թերեւս հնար ինչգտանել դարձեալ բղխելոյ աղբերն։ Իսկ ապա Սիոնիքարոզ ընդ բոլոր վիճակեալսն իւր առաքեալ, զիմիաբան ՚ի հսկումն ցայգապաշտամանց բերցին զմիգիշեր որ ՚ի կիւրակէն լուսանայր։ Իսկ ՚ի վաղիւառաւօտու կիրակէին չուեալ գնայ հանդերձ խաչիւնսրբով եւ համագունդ հաւատացելովքն յաղբիւրն խցեալեւ ցամաքեալ. եւ անդ աղօթս արարեալ եւ տեառնագրեալզտեղին՝ հարկանէ գաւազանաւն որ ՚ի ձեռին իւրում. եւ յանկարծակի յական թօթափելն բղխէ աղբիւրնվտակեալ յորդաբուղխ ականակիտ պարզուածիւ. ընդ որյաւէտ իմն ոստիկանն զարմացեալ՝ ոչ թերեւս լինէրմոռացեալ ՚ի մտաց նորա եղեալ նշանքն։ Յետ այսորիկապա եհաս ոստիկանն այն պայազատել եւզգործակալութիւն Հայաստանեայցս. եւ ՚ի գնալ նորա՚ի Դվին քաղաք՝ իսկ եւ իսկ վախճանէր երկրորդնՏրդատ։ Եւ իմացեալ ոստիկանն վաղվաղակի առաքէ ՚իխնդիր եպիսկոպոսին Սիոնի, եւ ածեալ կացուցանել զնահրամայէ յաթոռ հայրապետութեան. յայսպիսի իմնպատճառանաց բերեալ յայս տեղի։ Յաւուրս սորա եղեւկոտորումն Քաղինոյ եւ Արենոյ եւ գիւղաքաղաքինԹալնայ, յորում սպանան ոգիք իբրեւ եօթն հարիւր եւգերեցան հազար երկերիւր։ Բայց նորա բազում եւհրաշալի ճգնողական վարուք վճարեալ զկէտ կենացիւրոց իբրեւ ամս ութ՝ վախճանի, եդեալ ՚ի քնարանիընդ հարս իւր։

Եւ ապա զԵսայի, ՚ի Նիգգաւառէ յԱղապատրուշ գեղջէ՝ կոչեն յաթոռհայրապետութեան։ Զսա նախ կարգեալ էին եպիսկոպոս ՚իգաւառին Գողթան եւ զկնի ապա կացուցեալ ՚իհայրապետական աթոռն։ Ասի բան զնմանէ, թէ էր որդիմիամօր կնոջ այրւոյ. եւ վասն զի յաղքատութեանկնոջն հանդիպեալ ստնդեայ որդւովն իւրով մուրացիկշրջէր՝ եկն յարեցաւ նա ՚ի տուն կաթողիկոսարանին եւանդ կայր՝ ՚ի յոլովից իմն անտես լեալ. եւ ոչ եւսբնաւ մեկնեալ ՚ի դրանէ տաճարին Տեառն՝ ցրտահարսառուցեալ ՚ի ձմերայնի լինէր եւ տապախարշ արեւակէզյամարայնի։ Իսկ ՚ի հարցանել քահանայիցն, թէ«Ընդէ՞ր այդպէս բացօթեայք լեալ բոլոր դառնաշունչօդոյդ հանդերձ ստնդիաց մանկամբդ տարեալ, եւ ոչմտանես ընդ յարկաւ ուրեք. ե իսկ նա զայս բան եւեթընդդէմ առնէր պատասխանի. «Ո՞չ գիտէք, զի սակսկաթողիկոսութեան զորդեակս իմ աստ սնուցանեմ։ե Որգրեթէ մարգարէուհի իմն վասն մանկան կինն գտանէր. զի սնեալ եւ ուսեալ ՚ի նմին հայրապետանոցի՝ նախյեպիսկոպոսութիւն եւ ապա ՚ի բարձր աստիճանհայրապետութեան կոչեցաւ։ Եւ սորա քաղաքավարեալզկեանս իւր իբրեւ ամս երեքտասան՝ վախճանեալ դնիընդ հարս իւր։ Իսկ յետ սորա զՍտեփաննոս ոմն ՚ի Դվինքաղաքէ կացուցանէին յառաջնորդութեան անդ՝ ոչինչաւելի քան զերկուս ամս կեցեալ։ Եւ յետ սորա Յովաբյաջորդեալ յՈստանէն ՚ի կուրապաղատին ապարանից՝իբրեւ ամիսս վեց միայն տեւեալ։