Տարեգիրք

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Իսկ ի թուին ՈԾԶ [656=1207] եկին ի Կոստանդինուպօլիս կոմսն Վենետկաց եւ Ֆլանտրն, եւ առին զքաղաքն Յունաց. կոտորեցին եւ արարին փախստական զամենեսեան, եւ յայնմհետէ բարձաւ թագաւորութիւնն Յունաց ի Կոստանդինուպօլսէ։ Ի սոյն ամի թագաւորն Լեւոն յաղագս պատճառի ինչ իրիք կալաւ զսեւաստիօսն Հեռի, եւ զորդիս նորա զԿոստանց Կումարտիասն եւ զՃօսլին եւ զՊաղտինն եւ եդ ի կապանս եւ ի բանտի։ Եւ Հեռի փեսայ էր տէր Յոհանիսի կաթողիկոսին Հայոց. եւ յայսմանէ եղեւ /147ա/ խռովութիւն ընդ թագաւորն Լեւոն եւ ընդ կաթողիկոսն տէր Յոհանէս, եւ այնքան մեծացաւ ատելութիւն ի մէջ նոցա՝ մինչ զի ի բաց մերժեաց զնա թագաւորն եւ առաջնորդքն եւ իշխանքն Կիւլիկեցւոց, եւ եդին հակառակ նմա զարքեպիսկոպոսն Մսսայ եւ առաջնորդ Արքակաղնւոյն զտէր Դաւիթ կաթողիկոս Հայոց։ Եւ տէր Յոհանէս մնաց ի Հոռոմկլայն պանդխտաբար եւ ապրեցաւ անդ քաջութեամբ իւրով եւ իմաստութեամբ, եւ եկաց ընդդէմ բազում ծածուկ եւ յայտնի հնարից նորա։ Իսկ սուլտանն Խոսրով շահն, որդի Խլիճ Ասլանին, միապետեալ տիրեաց Հոռոմոց աշխարհին, եւ սկսաւ եղջիւր ածել թագաւորին Լեւոնի. եւ ի սադրելոյ եւ խորհրդակցութենէ տէր Յոհանիսի, եկն բազում զօրօք ի վերայ Բերդուսին, եւ պատերազմեալ էառ զնա եւ ըմբռնեաց զտէր նորա զԳրիգոր, որդի Լեւոնի, եւ յայնմհետէ Բերդուսն ելաւ յիշխանութենէ Հայոց, եւ էր թուական Հայոց ՈԾԷ [657=1208]։

/147բ/ Իսկ յորժամ առաւ Կոստանդինուպօլիս ի զօրացն Հռոմայեցւոց ի փախուցելոց իշխանացն, Յոյն ոմն զօրացաւ, եւ Կոստանդինուպօլսի յայսկոյս տիրեալ՝ կալաւ զՆիկիա, զՖիլատելֆն, զՊիղաս, զԱնդրամիտն, զԵփեսոս, զԶմիւրնիա եւ զորս այլ ի նոսա յարին բերդեր եւ քաղաքք. եւ թագաւորեաց նոքօք որ կոչեցաւն Լասքարի, որ էր այր սրտեայ եւ պատերազմօղ, եւ էր սահմանակից Խոսրով շահ սուլտանին, որք ի խռովութենէ միմեանց հարեալ պատերազմաւ ընդ միմեանս ի գաւառն Խոնաս, սպանաւ սուլտանն ի զօրացն Լասքարի, եւ նստաւ ի տեղի նորա Ազրտին Գագայուզն. եւ էր թուական Հայոց ՈԾԸ [658=1209]։

Իսկ ի ժամանակի յայնմիկ թագաւորն Լեւոն թելադրութեամբ մօր իւրոյ Ըռիթային, եցոյց ամենայն հնազանդեցելոց իւրոց, մեծամեծաց եւ փոքունց, յայտնի ժառանգ թագաւորութեան իւրոյ զՌովբէն զորդի դստեր /148ա/ եղբօրն իւրոյ Ըռովբինի, վասնզի ի ծերութիւն եհաս, եւ էր անձամբ տկար վասն ցաւոյն զոր ունէր ի ձեռսն եւ յոտսն, որ կոչէր թագաւորացաւ, եւ ոչ գոյր նորա զաւակ յերանաց իւրոց արու. վասն որոյ միանգամ եւ երկիցս եւ երիցս, յայլ ժամանակս երդմնեցոյց տղային Ըռովբինի զամենեսեան զի նմա ծառայեսցեն յետ մահուանն իւրոյ։ Եւ կալաւ զիշխանն Գորգ, զորդի Մլեհին ոչ յօրինաւոր ամուսնութենէ, եւ ետ խաւարեցուցանել զաչս նորա, քանզի էր այր գոռոզամիտ եւ ի զինուորութիւնս արիագոյն, եւ սեղանով առատ, եւ բազումք յարեալ էին ի նա եւ սիրէին զնա, յորս եւ կասկածէր թագաւորն յաղագս հակառակ յառնելոյ ժառանգութեան, սպասելով դիպող ժամու։ Եւ զայս այսպէս արարեալ ի քսու ոմանց։ Իսկ ի սոյն ամի յարոյց պատերազմ մեծ թագաւորն ի վերայ Անտիոքայ, եւ աւարեալ այրէր զամենայն գեղորայսն, եւ կոտորէր ոչ զմա/148բ/րդ այլ զայգիս եւ զծառս նոցա, եւ զայս առնէր ի բազում ամս եւ ի ժամանակս, եւ խնդրէր իրաւամբք եւ պատերազմաւ զհայրենիսն տղային Ըռովբինի, եւ ոչ կարաց ածել ի հաւանութիւն զմիականի կոմսն, եւ մեծաւ նեղութեամբ նեղէր զԱնտիոք, յամենայն ամի առանց ձանձրանալոյ։