">
ԳԼՈՒԽ
ԽԶ
Յաղագս
թագաւորելոյն
Վաղարշայ,
եւ
որ
ինչ
ի
նմանէ
գործք
եւ
պատերազմ
ընդ
Խազրաց,
եւ
մահուան
նորին:
Թագաւորէ
Հայոց
Վաղարշ`
որդի
Տիգրանայ`
փոխանակ
հօր
իւրոյ,
յերեսներորդի
երկրորդի
ամի
Վաղարշայ
Պարսից
արքայի.
որ
է
երեքտասաներորդ
ի
թուոյ
թագաւորացն
Հայոց:
Սա
շինէ
աւան
մի
մեծ
ի
գաւառին
Բասենոյ
զտեղի
ծննդեան
իւրոյ.
եւ
պատեաց
պարսպաւ
զմիւս
աւանն`
որ
ի
Վարդքեսի`
որ
է
ի
վերայ
Քասաղ
գետոյ:
Ի
սորա
աւուրս
միաբանեալ
Մուշկանն
ի
ամբոխն
Խազրաց
եւ
Բասղաց`
անդր
քան
զդուռն
Ճորայ`
թագաւոր
ունելով
իւրեանց
զՆասիպ
ոմն,
անցեալ
զԿուռ
գետով
այսր.
որ
եւ
պատահեալ
նմա
Վաղարշ
ամբոխիւ
մեծաւ`
ցիր
եւ
ցան
արարեալ`
դիաթաւալ
կացուցեալ
զամբոխն
Խազրաց,
եւ
հետամուտ
լեալ
անցուցանէ
ընդ
կապանն
Ճորայ:
Զոր
ապա
միւս
անգամ
ճակատ
կազմեալ
թշնամեացն,
որ
թէպէտեւ
վանեալ
քաջացն
Հայոց
փախստական
առնէին,
սակայն
Վաղարշ
մեռանի
ի
նոցանէ`թագաւորեալ
ամս
քսան:
Եւ
առնու
զթագաւորութիւնն
Խոսրով`
որդի
նորին`
յերորդ
ամի
Արտաւանայ
Պարսից
արքայի.
եւ
նոյն
հետայն
միաբանեալ
զզօրս
Հայոց`անցանէ
ընդ
լեառն
մեծ`
վրէժս
պահանջելով
մահուան
հօր
իւրոյ.
եւ
վանեալ
հրով
եւ
սրով
զաշխարհն
զայն`առնու
պատանդս,
եւ
դառնայ.
եւ
զիւրոյ
տէրութեանն
նշանակ
արձան
հաստատէ
Հելլենացի
գրով`
որպէսզի
ընդ
հնազանդութեամբ
լինել
Հայոց:
Կայսերք:
Մաքսիմիանոս
ամբարիշտ
եւ
չարափառ,
որ
է
ի
թուոյ
թագաւորացն
Յունաց
քսան
եւ
երկուս,
ամս
չորս:
Սա
յարոյց
հալածանս
ի
վերայ
եկեղեցեաց.
եւ
հրամայեաց
կոտորել
զբազումս.
յորոց
մի
էր
սուրբն
Թէոդորոս.
որ
երանելիս
այս
ծնեալ
ի
գիւղ
մի
Սաբոբէ
անուն,
որ
հեռի
է
ի
Վեռիս
քաղաքէ
վեց
մղոնաւ,
եւ
է
գաւառն
այն
Արմենեակ`
որ
կոչի
Երկրորդ
Հայք:
Եւ
պատմի
այս
յաւանդութենէ.
եթէ
սնեալ
լինի
սա
հատաջրով
ի
հօրէ
իւրմէ
զկնի
մահուան
մօր
իւրոյ.
եւ
հասեալ
յարբունս`մարտիրոսացաւ
յամբարշտէն
Մաքսիմիանոսէ:
Եւ
նախ
քան
զայս
դէպ
եղեւ
անցանել
նմա
ընդ
Պրասմին
Եւսեբեայ
կնոջ
այրւոյ,
որ
կոչէր
Ահոտա.
եկեալ
մերձ
ի
գիւղն,
նստի
ընդ
հովանեալ
(եաւ)
ծառոյ
միոյ
ի
միջօրէի
ի
տօթ
ժամու.
եւ
կապեալ
զերիվարն
առ
շքովն,
եւ
կամէր
սակաւմի
հանգչել
եւ
գնալ:
Ապա
եկեալ
ի
դուրս
կինն
այն,
զորմէ
ասացաք,
ետես
զսուրբն
Թէոդորոս
նստեալ`
եւ
զերիվարն
մերձ
առ
նա.
յայնժամ
ձայն
բարձեալ
կնոջն
առ
սուրբն`
ասէ,
ա'յ
հեծեալ,
ա'յ
հեծեալ,
մի'
նստիր
այդր,
զի
կայ
մօտ
առ
սահմանօքդ
այդ
վիշապ
մի
չար
եւ
մեծ
յոյժ,
եւ
վնաս
առնէ
քեզ
եւ
երիվարիդ:
Իսկ
ապա
ընդ
բանից
կնոջն
գայ
վիշապն
ահագին
շարժմամբ
եւ
շառաչմամբ
յոյժ.
ապա
յայնժամ
աճապարեալ
սրբոյն`եւ
հեծեալ
յերիվարն
վաղվաղակի
եւ
առեալ
զգայիսոնն
ի
ձեռն
իւր`
հարկանէ
զվիշապն,
եւ
շեշտակի
ճեղքեալ
գայիսոնաւն
զգլուխն
երեւելի
չար
վիշապին,
եւ
մղեալ
զնա
ի
ջուր
գետոյն`
որ
մօտ
առ
նա
կայր`
իբր
ահագին
գերան,
որպէս
յայնժամ
Փրկիչն
զաներեւոյթ
վիշապին
զգլուխն
ջախջախեալ
ի
ջուրսն
Յորդանանու.
եւ
ապա`որպէս
ասացաք`
կատարի
մարտիրոսութեամբ
ի
քաղաքին
Ամասիայ:
Եւ
բերեալ
կնոջ
բարեպաշտի
ի
գիւղն
իւր
Եւքաիտա
զնշխարս
սրբոյն,
եւ
դնէ
ի
տապանի
մեծաւ
պատուով.
եւ
է
Եւքաիտա
մերձ
ի
քաղաքն
Ամասիայ.
եւ
կատարեցաւ
սուրբ
նահատակն
ի
մարերի
ի
քսան
եւ
ի
չորսն`
ի
փառս
Աստուծոյ:
Թագաւորէ
Գորգիանոս,
որ
է
քսան
եւ
երեք
ի
կարգի
կայսերացն
Հռոմայեցւոց,
ամս
վեց:
Սա
յաւուրս
Զատկի
տօնի
կամեցաւ
առնել
աղօթս
ընդ
ժողովուրդսեկեղեցւոյն.
եւ
ո'չ
հրամայեաց
նմա
Եպիսկոպոսն
Փղաբիանոս
մինչչեւ
խոստովանեալ.
եւ
նա
յանձն
առնոյր
յամենայն
մտաց
իւրոց:
Առ
սովաւ
էր
Բերիրելոս
Եպիսկոպոս
Բոսորայ
ի
կողմանս
Արաբացւոց.
սաժպրհեցաւ
ասել
վասն
Փրկչին
մերոյ,
թէ
ո'չ
էր
սա
անձամբ
գոյութիւն
յառաջ`
մինչչեւ
երեւեալ
յաշխարհեւ
մարմնացեալ.
եւ
չի'ք
նորա
ասէ
աստուածութիւն
յանձին
իւրում,
այլ
աստուածութիւն
Հօր
իւրոյ
բնակեալ
ի
նմա.
եւ
այլքն
ի
նոյն
կողմանց
այլ
իմն
բանս
կատարէին
արտաքոյ
պատուիրանաց.
եւ
աղաչեցին
զՈրոգինէս,
եւ
նա
դարձոյց
զնոսա
ի
ճշմարտութիւն.
եւ
կեցեալ
նմա
ամս
վաթսուն:
Թագաւորէ
Փիլիպպոս
ի
Հռոմ
ամս
եւթն,
որ
էր
քսաներորդ
չորրորդ
ի
կարգի
կայսերացն
Հռոմայեցւոց:
Ի
սորա
իսկզբան
թագաւորութեանն
հազար
ամ
լցաւ
Հռոմայ
իսկ
զբանէ
շինութեան
քաղաքին:
Առ
սովաւ
էր
թագաւոր
ի
Հայք
մեծն
Խոսրով.
եւ
բազկակից
իւր
արարեալ
զսա,
առնու
զօրս
բազումս,
եւ
դիմէ
ի
վերայ
Արտաշրի
որդւոյ
Սասանայ
Ստահրացւոյ`
քինախնդիր
եղեալ
Արտաւանայ
ազգականի
իւրոյ,
հալածական
առնէ
զԱրտաշիր
զարքայն
Պարսից
մինչեւ
ի
սահմանս
Ճենաց.
զոր
բազում
անգամ
միջնորդեալ`
ասեն`
Ճենաց
արքային,
ո'չ
կարաց
առնել
հաշտութիւն:
