Պատմութիւն Հայոց

ԳԼՈՒԽ Ծ
Արշաւանք Խոսրովու ի(վերայ) Պարսից, եւ քինախնդիր լինել մահուանն Արտաւանայ:

Իսկ ի գալ տարւոյն` յետ սպանանելոյն զԱրտաւան եւ թագաւորելոյն Արտաշրի` որդւոյ Սասանայ` սկսաւ զօրաժողով լինել Խոսրով արքայն Հայոց. եւ ժողովեաց զզօրս Աղուանից, եւ զՎրաց, եւ զԼփնաց, եւ զՃղբաց, եւ զԿասբից, եւ զզօրս Հոնաց հանեալ մեծաւ ուժով, եւ զայլ եւս բազում զօրս յայլոց ազգաց, եւ ազգ առնէր Փիլիպպոսի կայսեր Հռոմայեցւոց, զի եւ նա օգնեսցէ նմա զօրս տալով: Իսկ նա փոյթ ընդ փոյթ տայ նմա զօրս յԵգիպտոսէ եւ յանապատէն մինչեւ ի ծովեզերն Պոնդոսի: Ապա այնուհետեւ խաղա'յ գնայ այնքա'ն բազմութեամբ եւ զօրօք ի վերայ Արտաշրի. եւ ճակատ տուեալ` փախստական առնէ զնա, եւ զօրս նորա հարեալ իսպառ, եւ անչափ կոտորածովք փատնեալ առհասարակ զամենեսեան, եւ թափեալ ի նմանէ զԱսորեստան եւ զայլ արքայանիստ աշխարհն Պարսից, եւ դառնայ մեծաւ յաղթութեամբ յաշխարհ իւր:

Կայսերք:

Դեկոս չարափառ եւ անօրէն թագաւորէ ամ մի, եւ էր իկարգի կայսերացն Հռոմայեցւոց` քսաներորդհինգերորդ: Սա յարոյց հալածանս ի վերայ եկեղեցեաց, եւ եղեն վկայք Եպիսկոպոսք ի Հռոմ` Փլաբիանոս, յԱնտիոք` Բաբեղաս, յԵրուսաղէմ` Աղէքսանդրոս. նաեւ Որոգինէս չարչարանս կրեաց, ի կատարումն մարտիրոսութեան ո'չ եհաս: Սա բազում գրեանս խօսեցաւ, եւ էր ի նոսա բանք` որ ո'չ էր ընդունելի, այլ հակառակ ճշմարտութեան. եւ կեցեալ ամս վաթսուն եւինն` մեռանի ի Կիպրոս: Եւ ի նոյն ժամանակս ննջեցին եւթն մանկունքն` որ յԵփեսոս` յՈքզոս լերին յայրին. եւ զկնի հարիւր եւ քառասուն ամաց զարթեան առ ի յանդիմանութիւն այնոցիկ` որք ոչն հաւատային յարութեան մեռելոց. եւ էին անուանք մանկանցն այսոքիկ, Մաքսիմիանոս, Մարտիանոս, Թոնիսիանոս, Յոհանէս, Անտոնինոս, Ամղիքոս…:

Գաղոս եւ Վաղենտիանոս` որք էին ի կարգի կայսերացնքսան եւ վեցերորդ, ամս երկուս եւ ամիսս եւթն: Առսոցիւ Նաւատիոս երէց Հռոմայեցւոց եկեղեցւոյն եղեւԱռաջնորդ աղանդոյն Կաթարոսաց, այսինքն` որք սուրբք կոչէին զանձինս իւրեանց, եւ զապաշխարութիւն ո'չ ընդունէին. զի Նաւատիոս ասէր, որ ոք յետ մկրտութեանն սղալէ` առանց բժշկութեան մնայ այնպիսին. վասն այնորիկ աստուածաբանն այպանէ զնա հեգնական բանիւք, եւ ասէ, Նաւատեայ մարդատեցութիւնն` որ զմեղուցեալս դառնութեամբ դատապարտէր իբրեւ զանմիս եւ զանմարմին, եւ դարձեալ, եթէ ո'չ ընդունէր զայնոսիկ` որ ի հալածանս գլորէին. զոր ապա ժողովեցան բազում Եպիսկոպոսք եւ Քահանայք եւ Սարկաւագունք, եւ նզովեալ մերժեցին զնա եւ զհաւանեալսն նորա. եւ էին Եպիսկոպոսք` Ստեփաննոս ի Հռոմայ, Դիոնէսիոս յԱղէկսանդրէ, Փղաբիանոս յԱնտիոքայ, որ զկնի Նաւատեայ մոլորեցաւ. իսկ Դիոնէսիոս Աղէկսանդրացի հաստատեաց զնա ի հաւատս: