Պատմութիւն Հայոց

ԳԼՈՒԽ ԼԵ
Յաղագս Եպիսկոպոսացն այնոցիկ միւսանգամ ժողովելոյ ի ժամադրեալ տեղին` հաստատել իւրեանց Առաջնորդ:

Յետ կարգելոյ զկանոնսն միազոյգ հաւանութեամբ`եւթն սահմանեալ գլխով եւ բարեձեւ կարգօք, զորհաստատեցին ի շնորհաց սուրբ Հոգւոյն, ապա դարձեալմիւսանգամ ժողովին հրաւիրեալք ի Հոգւոյն սրբոյ: Քանզի գրէ Սմբատ Վրկան Մարզպան հրովարտակ հանդերձիշխանօք աշխարհին եւ նախարարօք Հայոց` գալ ժողովելի ժամադրեալ տեղին` ի հոյակապ եւ յականաւոր եւհռչակաւոր մեծ մայրաքաղաքն Հայոց մեծաց Դվինկոչեցեալ: Զոր իբրեւ գնաց հրովարտակն, եկնժողովեցան ըստ գաւառաց գաւառաց եկելոց առ նաԵպիսկոպոսունք. որ յառաջն էին եկեալ եւ արարեալձեռնարկ, եւ որք ոչն էին եկեալ եւ արարեալ` եւ նոքա`յերկուց կողմանցն` որք ի Յունական կողմանէն եւ որքի Պարսից. զի կային ի կողմանէ Յունաց, որ թիւրեալէին ի հաւատոց. զոր ապա եկեալ ի ձեռնխոստովանութեան եւ գրոյ հաստատեցան յԱբրահամէ`տալով ձեռնարկ: Արդ ի գալ ժողովել Եպիսկոպոսացն եւվանաց երիցանց` իսկ եւ իսկ ըստ ակնարկութեան իբարձանց վսեմական կամաց Աստուածաւն (Աստուծոյ) հրամանաւ հրաւիրեալք եւ հասեալք ի հոգեւորհարսանիսն, զոր հանդերձեալ էին հաստատել Հայրապետիւրեանց զայն` զոր ընտրէր Հոգին սուրբ: Իսկ իբրեւեկին ժողովեցան առհասարակ ամենեքեան` Եպիսկոպոսքեւ վանաց Երիցունք եւ գեղջ Քահանայք եւ Իշխանք եւշինականք, եւ լցան հարսանիքն բազմականօքարժանաւորացն: Իսկ Կիւրոն ոչ եղեւ կոչեցեալ իհարսանիսն. քանզի խոտան գտաւ սակս երկուցնկորստեան, որ հասեալ էին նմա ի ցաւոցն` զորյառաջագոյն յղացեալ էր, որով եւ ծնաւզանօրէնութիւն: Իսկ Կաթուղիկոսն Աղուանից, որյայնժամ Արք Եպիսկոպոս էր Կաթուղիկոսին Հայոց, հակառակութեամբ ինչ իրիք ո'չ եկն ի ժողովն, զոր ապաասացից զպատճառն յետոյ: Իսկ այնոքիկ` որքժողովեալ էին` ընտրեցին զԱբրահամ, որ էր ի գաւառէՌշտունեաց` ի գեղջէ Աղբաթանից` յազդմանէ սուրբՀոգւոյն, եւ ձեռնադրեն զկնի սրբոյ Զատկին յաւուրկիրակէի` յելս ամսոյն Նաւասարդի: Եւ էին նոյնԵպիսկոպոսունք, զորոց անուանսն յիշատակեցաք իճառի անդ իւրեանց. եւ այլ եւս Եպիսկոպոսունք, եւՎանականք, եւ Քահանայք, Իշխանք եւ նախարարքհրամանաւ բարեպաշտ եւ ուղղափառ Սմբատայ ՎրկանՄարզպանի ի Դուին քաղաք ի սուրբ Կաթուղիկէն: Որոցգլխաւորք են այսոքիկ, Վրթանէս Վարդապետ, որ էրՏեղապահ Աթոռոյ սրբոյն Գրիգորի, այլեւ աւանդապահ իմահուանէ Մովսիսի մինչեւ յԱբրահամ, որ յաջորդեալզԱթոռն: Եւ Մանասէ Բասենոյ Եպիսկոպոս. եւ ՔրիստափորՍիւնեաց Եպիսկոպոս, այլ Եպիսկոպոս այլօք հանդերձձեռնադրեն զԱբրահամ մեծաւ թախանձանօք եւ բազումաղաչանօք հազիւ ուրեմն հաւանեցուցեալ, թէպէտեւ ոչկամաւ եւ յօժարութեամբ նորին. մինչզի արկեալվիճակ ըստ սովորութեան իւրեանց. եւ էր վիճակԱւետարանին այս: Իջի ես յերկնից ոչ զկամս իմ արարից, այլ զկամս այնորիկ` որ առաքեացն զիս: Ապա հաւանեալեւ հաստատեալ ի միտս իւր, ձեռնադրի ի շնորհաց սուրբՀոգւոյն: Սա էր այր հեզ, եւ իմաստուն, եւ երկիւղած, եւ բարի եւ հաւատարիմ, եւ հաստատուն ի հաւատսճշմարիտս, եւ նախանձախնդիր ուղղափառ հաւատոյ, եւլի գիտութեամբ Տեառն: Ձեռնադրեցաւ սա ի ժամանակսթագաւորութեանն Հռոմայեցւոց Մուրկայ, եւ յեւթն եւտասներորդի ամի Ապրուէզ Խոսրովու արքայից արքայի, եւ ի տէրութեանն Սմբատայ Վրկան Մարզպանի Հայոցմեծաց, որպէս իսկզբանց առաջի ճառին մերոյգործառութեան` որ վասն բաժանման Վրաց գրեցաք. եւյետ այսորիկ զեդեալ կանոնսն իւրեանց դարձեալվերստին հաստատեցին ուղղափառ խոստովանութեամբ իփառս Աստուծոյ: Եւ ի սորա ժամանակս եղեւ բաժանումնՎրաց ի միաբանութենէ Հայոց. եւ նզովեցին զաղանդնՔաղկեդոնի, զոր նզովէ ամենայն ուղղափառ եկեղեցիք: