Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
">

ԳԼՈՒԽ ՀԶ
Ստուգաբանութիւն յաղագս Տրդատայ թագաւորելոյն:

Գրեցաք ի մերումս պատմութեան միանգամ եւ երկիցսյաղագս Տրդատայ թագաւորելոյն, թէ ե՞րբ եւ յորո՞ւմժամանակս եղեւ: Բայց ոչ միաբանէին ընդ միմեանսԶենոբ եւ Մովսէս վասն նորա. զի Զենոբ ի Պռոպայ ասէթագաւորեալ Տրդատայ. եւ թագաւորեալ յորժամ զԳթացնարար ձերբակալ զթագաւորն. եւ նա երախտահատոյց լեալՏրդատայ` թագ եդեալ թագաւորեցոյց զնա, եւ առաքեացզօրօք իւրովք ի Հայս: Իսկ Մովսէս ի Դիոկղետիանոսէ`ասէ` թագաւորեալ. վկայէ եւ այսմ գիրք Կայսերացն: Բայց Մովսէս ստուգաբանեալ` ասէ այսպէս: Քանզի ո'չ էվկայութիւնն ճշմարիտ` ասէ` առանցժամանակագրութեան. վասնորոյ մանրախուզիւ քննեալգտաք զթագաւորելն Տրդատայ յերորդ ամիԴիոկղետիանոսի կայսեր` եւ գալ այսր հանդերձ մեծաւզօրու: Դարձեալ այլ ստուգաբանեն. նախ քան զայսսկսեալ ի ժամանակէն Պռոբայ մինչեւ ի թագաւորելնԴիոկղետիանոսի` Յունաց թագաւորէ` ասէ` Պռոբոս, եւխաղաղութիւն արարեալ ընդ Արտաշրի` բաժանէ զաշխարհսմեր սահմանադրութեամբ փոս գործելով: Եւ դարձեալզմահն յայտ առնէ, թէ ի պատերազմելն Պռոբայ ընդ Գոթս`յարեան ի վերայ նորա զօրքն իւր, սպանին զնա: Եւթագաւորեաց զկնի նորա Կարոս Կառինաւ հանդերձ եւՆոմերիանոսիւ. եւ պատերազմեալ ընդ արքային Պարսիցյեզր Եփրատու` մեռաւ Կարոս. եւ Կառինոս ի Կուռնակայսպանաւ յանապատին: Ընդ նոյն աւուրս եւ Նոմերիանոսլինի սպանեալ ի Թրակէ. եւ փոխանորդեալզթագաւորութիւնն Դիոկղետիանոս. եւ այսպէս կարճ իկարճոյ զկնի միմեանց զմահն նոցա, եւ ի միջոցիայսմ զրուցաց առաջի եւ զկնի նոցա պատմէ եւզքաջութիւն Տրդատայ: Սա` ասէ` զերկուց ցլուցվայրենեաց միով ձեռամբ կալեալ զեղջերուէ թափեացհանդերձ ընդվզեալ ջախջախմամբ. եւ ի ձիընթացսկառացն վարել կամեցեալ` ի հմտութենէ հակառակադրինոստուցեալ յերկիր անկաւ. եւ բուռն հարեալ Տրդատայ`արգել զկառսն. ընդ որ զարմացեալ ամենեքեան: Եւդարձեալ ի պատերազմելն Կոռնակայ ընդ Կառինոսի`վիրաւորեցաւ երիվարն Տրդատայ. եւ առեալ զզէնն իւրեւ զկազմաց ձիոյն` դէպ ուղիղ ընդ լայնատարածխորայատակն անցանէր ընդ Եփրատ ընդ զօրսն իւր` ուրԼիկիանէսն էր:

Փառք փառաց փառաւորելոյն յամենայն յարարածոց, ամէն: