Պատմութիւն Հայոց

ԳԼՈՒԽ Կ
Յաղագս սննդեան եւ ուսման եւ վարդապետութեանն սրբոյն Գրիգորի յետ մահուանն Անակայ, եւ աղետին` որ եհաս ընտանեաց նորա եւ ազգականաց նորա ի զօրացնԽոսրովու:

Յորժամ սատակեցին զնոսա յանխնայ ըստ արժանի որոց գործեացն Անակ ընդ Խոսրովու, եւ խաւար արար Հայոց, որով եւ ինքն խաւարեցաւ. արդ զկնի կատարման ազգին եւ ընտանեացն` առեալ զմանուկն Գրիգոր դայեկացն`փախչէին յերկիրն Յունաց. եւ երթեալ բնակէր Կեսարացւոց. զոր միանգամ ասացաք: Եւ անդ սնանէր եւուսանէր ի ձեռանէ երկեղածաց Քրիստոսի, եւ այն`յաղագս մերոյ փրկութեան լինէր անհասանութեան խորհուրդ, որով այնպիսի' լինէր պատրաստել ճանապարհ նորա եւ մուտ ի մեզ կենաց մերոց դուռն լուսոյ: Զի զնա սնուցանէին եւ ի Քրիստոս ընծայէին հաւատով, իսկ նա յարբունս հասեալ ամուսնանայ եւ որդիս ծնանի. յետ երից ամաց երկու որդիս ծնեալ` իկամաց երկուց մեկնեալ յամուսնէն գնայ առ Տրդատ մինչդեռ յերկիրն Հռոմայեցւոց էր. եւ տեղեակ եւհմուտ էր աստուածային պատուիրանին եւ յոյժ հասու Քրիստոսական դպրութեանն. եւ գնացեալ ի պատուիրանս Տեառն ուղիղ վարուք եւ ճշմարիտ առաքինութեամբ ի կեանս իւր: Իսկ իբրեւ լուաւ եւ տեղեկացաւ ստուգիւ իդայեկաց իւրոց զհայրենեաց իւրոց զգործ` զոր եղեւ, թէ ուստի՞, կամ զիա՞րդ եւ կամ ո՞րպէս ել գնաց առ Տրդատ` որպէս ասացաք, եւ թագուցեալ զինքն ի վեր ո'չ հանէր թէ ո՞ կամ ուստի՞ իցէ` մինչ ի ժամանակս չարչարանաց իւրոց. զոր զգացոյց ոմն ի նախարարացն`Տաճատ անուն, թէ սա է որդի Անակայ մահապարտի, որ եսպան զԽոսրով հայր քո: Այլ նա զինքն թաքուցեալ`որպէս վերագոյնն ասացաք` միայն ի ծառայութիւն տայր զինքն Տրդատայ. եւ ընդ նմա եկեալ յաշխարհս Հայոց. ապա յառաջին ամին իւրոյ թագաւորելոյն գնաց Տրդատյ Եկեղեաց գաւառ ի գեղն Երիզա` զոհել Անահտական (կռոյն): Իսկ իբրեւ զոհեաց ինքն եւ իւրքն որ զհետ նորա, եկին բնակեցան յեզր Գայլ գետոյ: Եւ ի խրախանալ նախարարացն` հրամայեաց Գրիգորի զոհել Անահտի. զորոչ առնոյր յանձն, այլ ասէր, Տեառն իմոյ մատուցից զոհս եւ պատարագս օրհնութեան հանդերձ երկրպագութեամբ. զի նա միայն է Աստուած` եւ չիք այլոք. եւ նա է արարիչ ամենայն արարածոց, երկնից եւ երկրի, հրեշտակաց եւ մարդկան, եւ ամենեցուն` որ երեւին եւ որ ոչն երեւին, եւ Տէր ամենայնի. եւ նմա պարտ է մատուցանել պատիւ` եւ երկրպագութիւն` եւ փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:

Եւ իբրեւ լուաւ զայս թագաւորն, այնուհետեւ եւ ի հարց եւ ի փորձ մտեալ` բազում բանիւք սկսան խօսել ընդ միմեանս: Եւ իբրեւ ո'չ կարաց բանիւք ողոքանօք կամ սպառնալեօք կամագիտ լինել, ապա այնուհետեւ հրամայեաց չարչարել զսուրբ Գրիգորիոս բազում եւ ազգի ազգի չարչարանօք եւ նեղութեամբ տանջել. զոր ո'չ ոք ի մարդկանէ կամ ի սրբոց ա'յնքան չարչարանս կրեաց` որպէս եւ նա. զոր ասացից փոքր ի շատէ յայլում տեղւոջ: