Պատմագրութիւն

Յորժամ էառ զԵրեւան Շահ-Աբաս թագաւորն Պարսից, կարգեաց անդ իշխօղ զԱմիրգունայ խանն, այր քաջ` եւ սրտապինդ` եւ արի ՚ի պատերազմունս, անահ եւ աներկիւղ, շէնարար եւ սիրող քրիստոնէից: Սա ՚ի տիրելն իւրում Երեւանայ, իսկոյն ձեռն էարկ շինութեան եւ մարդաշատութեան: Նախ սկսաւ շինել զբերդն, եւ ապա ապարանս, եւ զայգիս, եւ զբուրաստանս, եւ զպարտէզս, եւ հանել զառուս, եւ առաւելուլ զջուրսն: Այլ եւ ՚ի տեղիս տեղիս թեթեւացոյց զհարկն, եւ եբարձ զծանր լուծ ՚ի պարանոցէ ռամկաց: Բայց զի բազմացոյց զսուխրայն` այսինքն կոռն. քանզի որպէս ասացաք` թէ` շինուածս առնէր. վասն այնորիկ բազմացոյց զկոռն: Վասնորոյ առասպելեցին, թէ` կին յղի գոլով` այր նորա տանէին կոռ, եւ ո'չ թողուին գնալ ՚ի տուն իւր. եւ կինն ծնանէր որդի եւ զարգանայր, եւ առաքէին զնա` կոռն, զի հայրն երթիցէ ՚ի տուն: Զայս առասպելս վասն բազմութեան կոռին ասացին: Զի թէպէտ բազում էր կոռն, սակայն Խանն տայր զհաց մշակացն կոռին. վասնզի ողորմասիրտ էր. բազում հաց եփեալ, եւ բառնայր ձիոց, եւ առեալ գնայր, շրջէր յանդաստանսն, եւ բաժանէր զհաց` որք վաստակէին յանդս: Վասնորոյ (աշզնին) զերգս գովասանութեան ասացին վասն առատաձեռն լինելոյն: Եւ այսպէս կացեալ` շինուածս առնելով յերկրին: Մինչ ինքն կենդանի էր, սա բազում քաջութիւնք արար ընդ դէմ Օսմանցւոցն: Քանզի Բ [2] անգամ գնաց ՚ի գաւառն Կարնու, աւերեաց եւ գերեաց զերկիրն, եւ եհաս մինչ ՚ի դուռն բերդին Արզրումոյ, եւ Լաղթովն (լախտ) եզարկ զդուռն բերդին. եւ զգերիսն բերեալ յերկիրն Երեւանայ բնակեցոյց: Այլ եւ գնաց զկողմամբն Վանայ եւ Մշոյ. եւ գերեալ զնոսա` եբեր զգերիսն եւ բնակեցոյց ՚ի նահանգսն որ ՚ի մէջ Երեւանու ՚ի դաշտն: Քանզի գեղորայքն` որ ՚ի մէջ Երեւանայ եւ Էջմիածնայ են, այսինքն` Քալար, Գօկգումբէթ, Կաւակերտ, Փարաքար, Սապատ, եւ այլք` որք գերեաց ՚ի գաւառացն Օսմանցւոց, բերեալ բնակեցոյց յայսմ գեղորայս. եւ ահա կան շէն մինչեւ ցայժմ: Եւ այսպէս կայր նա քաջութեամբ, եւ փոյթ ՚ի շինութեան աշխարհին Արարատեան. այլ եւ սիրեաց ազգս Հայոց. եւ միշտ գնայր ՚ի տունս քրիստոնէից, ուտէր եւ ըմպէր ընդ նոսա: Եւ կարգեաց գաւառապետս` որ է մելիք: Ի գեղջէն Քանաքեռոյ` զոմն Դաւութ անուն կարգեաց Մելիք Կոտէից եւ Անբերդու: Եւ Գեօզալ-բէկ անուն ոմն ՚ի Կարբոյ` արար ընկեր եւ խորհրդակից Դաւութին: Եւ Խանն` զոր ինչ եւ առնէր, հարցանէր նոցա. եւ յորժամ նստէր յընթրիս, յաջմէ եւ յահեկէ իւրոյ նստուցանէր զմելիք Դաւութն եւ Գեօզալ-բէկն, եւ ասէր, դուք հայր իմ էք, եւ ես որդի ձեր: Զայս առնէր, զի հաճոյասցի յաչս ամենեցուն, եւ լինիցին փոյթ ՚ի շինումն աշխարհին: Եւ այսպէս խոհեմ իմաստութեամբ վարեաց կեանս իւր մինչեւ ՚ի մահ: