Սիսական

62. ՀՈԳԷՏՈՒՆ ՉԷՍԱՐԻ. ՇԱՂԱՏ. ԾԱՏՈՒՐԻ ԿԱՄՈՒՐՋ

Դարձ արասցուք անդրէն ընդ կրունկն մինչեւ ի ձորաբերանն Սուլեմայ ` ուստի սկսաք զվերելքս, եւ իջցուք ընդ հարաւադէմ հովիտ Եղեգեաց մինչեւ ի խառնուրդսն ընդ Արփայի, Հզօրագոյն եւ ստորինս այս մասն գետոյն Եղեգեաց Քօյթուլ կամ Ղօյթուլ կոչի յանուն մեծի գեղջ, այլ ձոր նորին անուանի եւ Հաջի-սամլու, որոյ ընդարձակագոյն է վերին կողմն, անձուկ ստորեւն, եւ կայ ի միջի ձորոյն Սրկղօնից յարեւելից, եւ Ապանայ ` յարեւմտից. շէնք սակաւք են ի նմին եւ ոչ ինչ կարծեմ նշանաւոր յայտնեալ ` բայց ի կամրջացն: - Իբր երկու մղոնաւ ի Հր. նախայիշեալ Չիպուգ կամրջի եւ Հասան գեղջ ` յահեկէ գետոյն կայ փոքրիկ վայելչագիր գիւղ այլազգեաց Ալիշան-փայասի, իբր 10 տամբք: - Կիսով մղոնաւ կամ նուազ եւս ի Հր. գեղջս արկեալ է ի վերայ ձորոյն կամուրջ փոքր ` Ծատուրի անուանեալ, քարաշէն եւ միակամար, կմրաձեւ բարձրացեալ ի միջակին, 13 Չ. երկայնութեամբ կողմանէ ի կողմն, իբրեւ լայնութեամբ եւ իբրեւ 9 ի բարձրութիւն: Ի հիւսիսային դիմի արեւելակողմանն ի սրբատաշ վիմի արձանագրեալ է բանս չափաւ, զոր բազում աշխատութեամբ, վասն բարձրութեան տեղւոյն, ընդօրինակեալ է Քաջբերունի, եւ յայտնէ զամ շինութեան 1666.

Ի թուին Հայոց հազար ամին - Հարիւր եւ հնգետասան աւելին,

Շնորհաւք ամենազաւրին  -  Աւարտ եղեւ այս շինուածին.

Կամաւն Աստուծոյ ես Սարգիս վարդապետ առաջնորդ Շատինու անապատին միաբանեցաք ձեռնտվութեամբ Ղ միաբանիս ( կամ միաբանքս ) եւ բազում ողորմութեամբ շինեցաք զկամուրջս ի հայրապետութեան Հայոց Տեառն Յակոբայ, ի թագաւորութեան Պարսից Շահ Սիւլէյմանի.

Ոչ յարձանէ աստի եւ ոչ այլուստ ուսանիմք զպատճառ Ծատուրի կամուրջ կոչմանն:

Երկու մղոնաւ յելից հարաւոյ նորին առ լեռնաոտամբ անջրպետաւ Սրկղօնից ձորոյն ` կայ հանգրուանն Քեաղիդ, որ թուի ինձ նշանակել զանուն Գաղատայ գեղջ հին ցուցակին, այն որ հարկէր 10 բեռն: - Նոյնքան հեռի ի սմանէ ի ստորեւ ( ի հարաւոյ ) եւ յաջմէ գետոյն կայ միակ մեծ եւ հուսկ գեօղ ձորագետոյս ` Քօյթուլ, զոր անուն ոչ կարեմ յարմարել ընդ հին Ցուցակին. բայց ասի արդ կոչիլ եւ Կոտուր. միթէ նշանակիցէ ` սա զԿտրօնք գիւղ Վայոց ձորոյ: - Բանակեալ է արդ ի Հայոց գաղթականաց ի Պարսից մարզէ, տունքն աւելի քան զյիսուն ` հողաշէնք են եւ տափարակ, այլ ի միջի ծառոց եւ այգեաց վայելչանիստք եւ ի բարձրաւանդակի: Ի գալ գաղթականին Հայոց յամի 1829, տեղի ետուն 4 կամ 5 տուն բնակիչքն Թաթարք: Հայք տնկեցին այգիս, յորմէ եւ գործեն արդ գինի առատ. են նոցա եւ մրգաբերք, ծիրանիք, խնձորենիք, փշատենիք, այլ եւ անդք բամբակի, արտորայք ցորենոյ եւ գարւոյ. գործեն եւ կտաւ: Բայց զի տեղին սեփական կալուած է Հասան Ալի սուլթան պարսկի Չուացւոյ, հարկին նմա ամ ըստ ամէ չափ ինչ ցորենոյ եւ գարւոյ: - Երկու մղոն բացագոյն ի Ղօյթուլայ ընդ հարաւ ընթացեալ գետն Եղեգեաց ` թափեալ խառնի ի ծոց Արփայի, յորոյ վերայ սակաւուք հեռի ի խառնրդոցն ` յերեւելից կուսէ, եւ մղոնաւ ի Հր. Քէշիշքէնտ գեղջ Սրկղօնից ` կայ կամուրջ մի եւս կրաշաղախ քարամբք. միակամար, անգիր եւ անծանօթ ի շինողէ: - Աստ սպառին եւ սահմանք գեղեցիկ եւ արժանայիշատակ Ձորոյն Եղեգեաց, այլ որպէս ի սկզբան ասացաք, յարեմք ի նոյն եւ զձորակսն որ յարեւմտից կամ յաջ կողմանէ Հաջիսամլու ձորոյ, եւ յարեւմտեան մասին աջակողմանն Արփայի: