ՀԱՄՈՎ
ՀՈՏՈՎ
Շնորհակալութեամբ
ստացանք
արժ.
Գարեգին
Վ.
Սրուանձտեանցի
մէկ
նոր
երկասիրութիւնն՝
որոյ
առաջին
թերթերն
քիչ
մ՚անհամ
թուեցան
մեր
քմաց։
Այգեստանին
արժ.
սոխակն
իւր
երգերն
կը
սկսի
նախ
ներբող
մը
գեղգեղելով
առ
վսեմ.
ասպետ
Աստուածատուր
Ջունթ`
որոյ
արդեամբք
ի
լոյս
ընծայուած
է
արժ.
մեկենասեալին
համով
հոտով
գործն։
«Բարերարութիւնն,
կ՚ըսէ
Մանանայի
հեղինակն
առ
Մանանայի
հեղինակին
Մեկենասն,
աղբիւրի
կը
նմանի
—
թէեւ
բնաւ
չնմանիր
—
եւ
կը
յաւելու,
թէ
վսեմ.
ասպետ
Աստուածատուր
Ջունթ
այդ
աղբեր
ակն
եղած
է
իրեն,
թէ
վսեմ.
ասպետն,
որ
Համով
Հոտովի
տպագրութեան
ծախքն
հոգալ
բարեհաճեր
է,
ոսկւոյ
տաղանդին
հետ
կը
կշռէ
նաեւ
գրական
տաղանդն,
թէ
պատիւ
կը
բերէ
ազգին,
թէ
նշանակիր
է
պատուեալ
ի
պետութեանց
եւ
կը
վերաբերի
պատուաւոր
արանց
դասուն,
թէ
Աւստրիոյ
կայսրութեան
երկաթի
թագին
ասպետ,
հանդերձ
ազնուականութեամբ
պսակուած
է
անձին
արժանեօք
եւ
թէ
եւ
այլն,
եւ
այլն,
եւ
այլն»։
Դիտելի
է,
թէ
վսեմ.
ասպետ
Ջունթ
Համով
Հոտովի
տպագրութեան
ծախքն
հոգալէն
ետքը
չէ,
որ
սկսաւ
ոսկւոյ
տաղանդին
հետ
կշռել
նաեւ
գրական
տաղանդն,
պատիւ
բերել
ազգին,
եւ
պատուաւոր
արանց
դասուն
վերաբերիլ։
Սոյն
առաջին
երգէն
յետոյ
գրական
արժ.
հնահաւաքն
կը
հրատարակէ
մի
քանի
նամակներ,
որոց
մէջ
պ.
Ս.
Մանդինեան
կը
յայտնէ,
թէ
Սրուանձտեանց
—
իբրեւ
մատենագիր
—
արդէն
պատուաւոր
եւ
արժանաւոր
տեղ
կը
բռնէ
մեր
մատենագրութեան
պատմութեան
մէջ.
պ.
Դելփեան`
թէ
Սրուանձտեանցի
գրքոյկներն
անգին
գանձեր
են.
Հ.
Ս.
Տէրուիշ
եան`
թէ
Սրուանձտեանցի
հրատարակութիւններն
մեծ
կարեւորութիւն
ունին
անոնց
համար,
որ
համեմատական
լեզուաքննութեան
հետամուտ
են,
եւ
պ.
Գ.
Խալաթեանց`
թէ
Սրուանձտեանց
իւր
թանկագին
ժողովածուներով
գերազանց
ծառայութիւն
կը
մատուցանէ
ազգին։
Այս
նամակներն
հրատարակած
ժամանակ
արժ.
հեղինակն
չմոռնար
անոնց
հեղինակաց
վրայ
ծանօթութիւններ
տալ
եւ
ըսելու.
«Ս.
Մանդինեան
վկայեալ
մանկավարժ
է,
յաջողակ
գրագէտ
եւ
ծանօթ
իւր
համբաւով
«…»։
«Հ.
Ս.
Տէրուիշեան
վերապատուելին
քաջածանօթ
է
ազգային
բանասիրաց…
հայերէն
գործածեալ
քանի
բառից
բաղդատական
եւ
քննական
ընտիր
յօդուածներով»։
«Պ.
Գ.
Խալաթեան
այժմ
կը
վարէ
պ.
Մ.
Էմինի
բաց
թողած
բարձր
պաշտօնը»։
Սակայն
ինքզինքն
գովելու
նպատակաւ
չհրատարակեր
այդ
նամակներն,
այլ
պարզապէս
պատիւ
մ՚ընելու
համար
միայն
անոնց
հեղինակաց։
Իւր
անձնական
գործերն
կարգադրելէ
յետոյ
հեղինակն
կը
սկսի
վերջապէս
իւր
Համով
Հոտովն,
որ
չորս
ճաշակի
բաժնուած`
Քանի
մի
քաղցրութիւններ,
Վասպուրական
եւ
իւր
գաւառներն,
Հեքիաթներ
եւ
Գեղջկական
երգեր
կը
պարունակէ։
Առաջին
ճաշակով
արժանապատիւ
հեղինակն
իւր
գրչին
յատուկ
հրապոյրով
եւ
քերթողական
խանդ
ու
եռանդով
կը
պարզէ
ընթերցողին
առջեւ
տեսարաններ,
որ
կենդանի
գոյներով
նկարուած
են
եւ
որ
մերթ
լեռներ,
բլուրներ
կը
ներկայացնեն,
մերթ
հիանալի
ծովակ
մը,
մերթ
անտառներ,
մերթ
հին
յիշատակաց
աւերակներ
ի
տես
կը
հանեն։
Գրական
եւ
տեղագրական
տեսակէտով
առաջին
մասն
գեղեցիկ
է,
թէեւ
հեղինակին
գրիչն
երբեմն
կը
թռչի
հոն,
ուր
հազիւ
շարժիլ
պէտք
է
եւ
դանդաղ
կը
քայլէ
հոն,
ուր
վազել
հարկ
է։
Երկրորդ
ճաշակով
կը
ծանօթացնէ
ընթերցողն
Վասպուրականի
եւ
անոր
գաւառաց,
երկրագրական
առատ
տեղեկութիւններ
տալով
անոր։
Երրորդով
կը
պատմէ
մեզ
Հեքիաթներ,
որք,
ինչպէս
կը
խոստովանի
ինքն,
հայոց
մամիկներու
անգիր
մատեաններէն
գաղափարուած
են։
Չորրորդին
մէջ
գիւղացիներն
են,
որ
խումբեր
կազմած
այլ
եւ
այլ
երգեր
կ'եղանակեն
ու
կը
պարեն։
Արժ.
հեղինակին
այս
երկասիրութիւնն
եւս,
ի
բաց
առեալ
անոր
առաջին
թերթերն,
տարակոյս
չկայ,
թէ
ամէն
ազգայնոց
ընթերցման
արժանի
է,
սակայն
այսպիսի
գործեր,
որ
այլ
եւ
այլ
նիւթոց
հաւաքածոյ
են,
գրական
հանդէսներու
մէջ
հրատարակուելու
են
մաս֊մաս,
որպէսզի
ամէն
բանասէր,
աշխարհագիր
եւ
գրագէտ
ազգայինք
կարդան
զանոնք
առանց
ձանձրանալու
եւ
օգտուին։
