1867

605.               

* Գերպ. Գէորգ Հիւրմիւզ Աբբահօր - Վենետիկ

Վենետիկ [Մ. Ռ. ], 11 Փետրուար 1867

Աստուածապատիւ Տէր,

Վասն խնդրոյ գողութեանս եղելոյ ի վարժարանիս՝ ատեանն խնդրէ երդումն յ Ե[ղբայր] Յովսեփայ, եւ մնայ հրամանի Վեհի։

Երկուշաբաթի երեկոյ

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ որդի
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան

606.               

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ – Փարիզ

Վենետիկ, 20 Փետր[ուար] 1867

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Ի սկիզբն ամսոյս գրեցի Եղբայրութեանդ զկարեւոր ինչ իրաց, եւ իմանամ արդ, զի գիրն այն ոչ է հասեալ, անշուշտ առ խառնակութեան պաշտօնէից կամ պաշտամանց նորոյ տէրութեան տեղւոյս. ընդ որ ցաւէ ինձ, զի կայր ի նմա եւ գիր առ Լանկլուա եւ ցանկ պատմչաց Հայոց՝ տալի առ նա։

Արդ գլխաւոր խնդիր իմ էր վասն փռանկ վարժապետի, զի մերս Ֆուռնըրի յետ երկուց ամսոց մեկնեսցի աստի, եւ պիտոյ է մեզ նոր վարժապետ, որոյ հանգամանք եւ պայմանք ծանօթք են Քեզ։ Բայց առաքեմ եւ զդաշնագիրն Ֆուռնըրեայ, ըստ այնմ յարմարել ընդ նորոյն, զոր աղաչեմ խնդրել եւ զորմէ ինքն իսկ Ֆուռնըրի ասաց գրել առ հայր իւր, որպէս զի թէ զոք գտցէ յարմար՝ առաջարկեսցէ ձեզ։ Ի սկիզբն մայիսի անկ է մեզ ունել զվարժապետն նոր։

Միայն փոփոխելի կամ յաւելլի է 5 յօդուածն՝ նշանակեալս ինչ մատիտաւ, այսինքն, զի պարտաւորեսցի յեօթնեկի 8 դաս տալ, երբ երեք դասք իցեն աշակերտաց, որպէս այժմս։

Դարձեալ յիշելի է, զի եթէ հրաժարեսցի (որպէս Ֆուռնըրի ) յերթալոյ ի վանս՝ ի դասատուութիւն, յայնժամ եւ վարձք իւր նուազեն։ Իսկ զվարձսն կամ զտարեկան թոշակն՝ սակաւ ինչ աւելի կամ պակաս՝ թողում խոհեմութեանդ, նոյնպէս եւ զքանակ վասն ծախուց ճանապարհի գալստեանն. միայն եթէ տարապայման ինչ պահանջիցի՝ ազդ առնել մեզ։

Յառաջնումն անդ թղթիս խնդրեալ էի եւ ընկերագրել զվարժարանս երկուց օրագրաց՝ Magasin pittoresque [1] եւ Mus é e des Familles [2], առաքելով զցարդ հրատարակեալ թերթսն, եւ զորս յետ այնոցիկ՝ ըստ ժամանակին ուղղակի յղելով խմբագրին կամ գործարանին. եւ գին ընկերագրութեանն առցի ի գումարէ անտի զոր ունիմք ի հաշիւ 100 ֆրանգաց որ ի համար Շաշեանին։

Զօրինակ դաշնագրոյս Ֆուռնըրեայ յետս դարձուցանել առ իս խնդրեմ՝ մինչչեւ իցէ սորա մեկնեալ աստի։

Մաղթելով կրկնակի բարեկենդանութիւն հանդերձ շնորհիւ աւուրց Վարդանանց եւ Ղեւոնդեանց եւ որոց ընդ նոսին, մնամ

Հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

607.               

* Հայր Ստեփանոս Վրդ. Եազըճեանին - Կ. Պոլիս

Վենետիկ [Մ. Ռ. ], 21 Փետրուար 1867

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Համառօտիւս ծանուցանեմ, զի յարկղ գրենոյն որ այսօր մեկնի աստի՝ եդի գլանիկ մի ծրարելով զաշխարհացոյց Եկեղեաց գաւառին. զոր տեսեալ անշուշտ ասասցես (գէթ վասն յապաղմանն) մուկն ծնաւ։ Նշանակեցի եւ ի թերթի համառօտ ինչ ծանօթս կամ դիտելիս. զորոց եթէ կամիցիս այլ եւս տեղեկութիւնս՝ փութացայց գրել զոր գիտեմս. զքաղաքէն Երզնկայ ՝ թողի զծանօթսն գրել։

Ի ծայր տախտակին նշանակեալ է Սատաղացւոց քաղաքն յիշատակեալ յ Ագաթանգեղեայ (եւ վրիպակաւ ի հինն տիպն Մատաղացւոց գրեալ). Գերմանացի ուղեւորն՝ զորմէ ա՛յլ անգամ գրեալ էի՝ տեսեալ է անդ մնացորդս հռոմէական հնութեանց. այլ թուի թէ աւելի եւս հետազօտեալ են հերուն Գաղղիացի եւ Անգղիացի հիւպատք Կարնոյ, որպէս նշանակէ Levant Herald [3] օրագիր քաղաքիդ ի 29 Դեկ[տեմբերի] 1866։ - Դարձեալ ընթերցայ յայլում օրագրի, զի Lejean [4] Գաղղիացի առաքեալ ի փռանկ պետութենէ զամս 6 դեգերեալ է ի փ[ոքր] Ասիա ի հետաքննութիւն հնութեանց, եւ բազում ինչ գտեալ. ի սկիզբն 1866 ամի անցեալ է ընդ Կիւլիկիա եւ ընդ Մարաշ ՝ քննութեամբ, եւ անտի ընդ Քրդաստան, Ասորեստան, Պարսս, ի Հնդիկս. եւ գտեալ մնացուածս հին քաղաքաց անծանօթից. իսկ խոստացեալ տեղագրութիւն Եկեղեաց Ռուս հիւպատին Կարնոյ ՝ ոչ երեւեցաւ. թուի թէ եւ հեղինակն աներեւոյթ լեալ է։ Եթէ գտից նոր եւ ընտիր աշխարհացոյց տախտակս զտենչալի գաւառացդ, առաքեցից։

Ի թերթին նշանակեցի եւ զ Գեօղեան Դարանաղեաց, բայց ոչ ի տախտակի. զի չունիմ զտեղացոյց կողմանդ, եւ ի ցարդ հրատարակեալ աշխարհացոյցս ոչ գտանին նշանակեալ, բայց հազիւ երկու կամ երեք շէնք։

Ողջութիւն եւ յաջողութիւն մաղթելով մնամ

Հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

Արդեօք ստուգեցե՞ր ինչ ի Զէյթունեաց, զդրից կողմանցն եւ զայլոց։

608.               

* Գերպ. Գէորգ Հիւրմիւզ Աբբահօր - Վենետիկ, Ս. Ղազար

Վենետիկ [Մ. Ռ. ], [2 8 Փետրուար 1867]

Աստուածապատիւ Տէր,

Վաղիւ թատերախաղն սկսցի յ՚երկու ժամու, շատ է թէ ժամանեսցեն այտի հանդիսատեսք. եւ եթէ ոչ յապաղեսցեն զդարձ իւրեանց՝ կարծեմ բաւական լուսով կարեն հասանել ի վանս, որպէս եւ երեկ կարէին։

Խոնարհ համբուրիւ աջոյդ մնամ Սրբութեանդ

Հինգշաբթի երեկոյ

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ որդի
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

609.               

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ – Փարիզ

Վենետիկ, 18 Մարտի 1867

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Յետ թղթոյդ հասին եւ օրագիրքն, զորոց զտարեկան գինն նշանակել խնդրեմ ի միւսանգամ գրութեանդ։ Ընկալեալ էի վաղագոյն ի Բաչինեայ [5] 51 ֆր[անգ] վասն Revue օրագրին. պահանջեցից զմնացորդն։

Ոչ գիտեմ յո՞յր յանձնարարութենէ երբեմն երբեմն գան թերթք օրագրին զորոյ վերնածրար դնեմ ի թղթիս. մեք չեմք ընկերագրեալ դմին եւ ոչ կամիմք. զի զհոգեւոր հանդէսս շաբաթականս Բարիզու ծանուցանէ, որոց չկարեմք ներկայ գտանիլ։

Raymond Fiavre ոմն (4 Rue de Baie ) 28ամեայ եւ gradué de l'université առաջարկէ զանձն ի վարժապետութիւն մեզ, կարող, ասելով զինքն եւ խմբագիր կրօնական օրագրի միոյ այդր։ Գրեցի առ նա ներկայանալ Ձեզ, եթէ կամի, եւ եթէ ազատք իցէք ցարդ ի դաշնադրութենէ ընդ այլում, քննել եւ տեղեկանալ։

Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Գրիգորիս չգրեաց ինչ զերկուց ռուբինեան դրամոց զոր առաքեալ էր այսր, եւ զորոց հարցի ինչ [6] ։

610.               

Մխիթարեան միաբանի մը

անունը անյայտ - Վիեննա [7]

Վենետիկ, 9 Ապրիլի 1867

Մեծարգոյ Տէր եւ Վերապատուեալ Հայր,

Բազում խնդութեամբ եւ շնորհակալութեամբ ընկալայ զշնորհեալդ ի պատասխանի հարցմանս ինչ վասն արշակեան դրամոյն։ Ես ոչ պարապիմ ի դրամաքննութիւն, այլ հարազատն իմ ըստ մարմնոյ [8] լուեալ զայնմանէ՝ որպէս կարծեմ ի նոյն ինքն ի Վ[երապատուեալ] Հ[օր] Կղեմայ թղթոյն [9], հարցանէր զիս իբրեւ զմերձաւոր առ Վեր[ապատուեալ] Հայրութիւնդ եւ առ տեղի դրամոյն։

Հարցից եւ ես այլ ինչ. յառաջ քան զունգարական պատերազմունս՝ կարծեմ թէ ի Հայոց եկեղեցւոջ տեղւոյդ գտանէին գրչագիր մատեանք ինչ, գտանիցի՞ն եւ արդ, եւ որպիսիք ինչ։

Զպատանին Կ. Ռոստոմ [10] նախուստ եւ ի գրութեանց նորին քաջ ծանուցեալ թուիք. այսինքն զախորժակս նորա ի բանասիրական դպրութիւնս, ի պատմութիւն եւ ի նմանիս. ի չափաբանականս չիք նորա բերումն, եւ առ բժշկութիւն չցուցանէ ախորժ եւ յարմարութիւն. բայց ասէ իրաւագիտութեան պարապել կամ զայն ընտրել արուեստ. յոր մարթի արդեօք եւ յաջողել վասն հանդարտ եւ անզբաղասէր բարուցն։ Չեն շատ ժամանակք, զի սկսեալ է զուսումնդ, ընդ նմին եւ զբնագիտութիւն. եւ ի յառաջել սակաւ մի եւս ժամանակի՝ մարթ է գուշակել ստուգագոյնս ինչ։ Յամսոց հետ պարապի եւ յուսումն գերմանական բարբառոյ։

Ողջունիւ Պ[ատուական] ընկերակցացս մնամ Մեծարգոյ Հայրութեանդ

ն[ուաստ] եղբայրակից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

611.               

* Հայր Ստեփանոս Վրդ. Եազըճեանին - Ս. Ղազար

Վենետիկ [Մ. Ռ. ], 11 Ապրիլ 1867

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Վասն Սեպհոյ լերին գրեալ էիր թէ յարեւելից Երզնկայ եդեալ եմ. - գուցէ վրիպմամբ այնպէս եդեալ իցէ բայց ես գիտեմ յարեւմտից Երզնկայ, եւ յելից հիւսիսոյ Դարանաղեաց։ - Նոյնպէս եւ վասն Տիրաշինի կամ Տէրսիմ լերանց ասէք ի հիւսիսոյ Եկեղեաց լինել, այլ ես ի հարաւոյ նորին գիտեմ զայն, որպէս կարծեմ թէ նշանակեալ իսկ իցէ մանաւանդ զի վկայի ի նախնեաց Տիրաշէն վանաց լինել յայն կողմն Եփրատ գետոյ, այսինքն ոչ ի կողմանն՝ յորում Երզնկայ քաղաքն է, այլ ի միւսն, եւ զի Երզնկա ի հիւսիսոյ իմն գետոյն կայ, ապա Տիրաշէն ի հարաւակողմն է։ Տեղացիք երբեմն շփոթեն զդիրս աշխարհագրականս, մանաւանդ զհիւսիս եւ զհարաւ. չէ պարտ յամենայնի հաւատս ընծայել բանից նոցա։

Ոչ երկբայիմ, զի Գաղղիացին գտեալ է զտեղի Սատալայ քաղաքի, որպէս յառաջ քան զնա Գերմանացին՝ որ տեղագրեալ է զ Եկեղեաց գաւառդ ։ Իսկ Նիկոպօլիս եւս ստուգիւ գտեալ է, ոչ ի Տիւրիկ է, այլ մերձ յ Էնտէրէս աւան, մօտ ի Շէպին Գարահիսար. աներկբայ է եւ այս, քանզի գտեալ են եւ արձանագրութիւնք եւ կոթող մի մղոնաչափ՝ ցուցակ տեղւոյն։

Ընդ Զէյթունցիս ցաւէ եւ ինձ, այլ գուցէ խրատ լիցի դոցա զգուշագոյնս վարելոյ այսուհետեւ։

Զ Միհրան Պէյ, ողջունելով յարգութեամբ, չկարեմ գոհ առնել, զի եւ ոչ զիս գլխովին. քանզի պատանիդ Գէորգ Շաշեան տկար է յոյժ յուսմունս, եւ վերծանել անգամ ուղիղ չէ կարող, եւ բարուքն փոքր մի խոշորագոյն, յայսր վերայ թուի իմն կարծել զանձնէ թէ իցէ ինչ։ Չյուսամ ամենեւին թէ կարիցէ ուսանել բժշկութիւն. այլ յարտաքին կամ յառաւել ծառայական գործ յարմարագոյն գտցի. յոր թէ եւ այժմէն իսկ կոչէր զդա՝ յօժարութեամբ արձակէի. մնան տակաւին 3 կամ 4 ամք վարժից դասու նորա, եւ է ինքն արդէն 18ամեայ ոմն, եւ մեծի ինչ օգտի դորա չերեւի ինձ յոյս։ - Թէ չիցեմ եւ ես գոհ ընդ տուեալս տեղեկութիւն, գոհ եմ ընդ տալս, զի գիտասցեն բարերար խնամակալու դորա եւ իւրքն՝ որպիսի ինչ իցէ պատանիդ կրսեր յեղբարս իւր եւ տաշտի քերուք, որպէս ասի։

Մաղթելով զշնորհս սրբոց աւուրցս մեծարգոյ Եղբայրութեանդ մնամ

Հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

612.               

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ - Փարիզ

Վենետիկ [Մ. Ռ. ], 16 Ապրիլ 1867

Արգոյ եւ Սիրելի Հայր,

(Քրիստոս յարեաւ ի մեռելոց)

Մերձենայ ժամադրութիւն Գաղղ[իացի] վարժապետիս, եւ ոչինչ լուեալ զյաջորդէն՝ փափագեմք լսել վաղվաղ, յանդորրութիւն եւ յուղղութիւն մեզ եւ իրացս։

Յ Աղանուրեան տիկնոջէ [11] ընկալայ եւ զմնացորդ գնոյ օրագրին, ընդ բնաւ 65 ֆր[անգ], եւ հաշուեցի ի համար 100 ֆրանգաց զոր առ Ձեզ ունէաք. եւ զի ընկերագրեցէք այնու զմեզ այլեւայլ օրագրաց՝ մնամք ձեզ պարտական, զոր եւ ծանուսջիք ըստ ժամանակին եւ վճարիցի։

Ողջունելով զՅ[արգոյ] Հարս եւ Եղբարս մեր որք այդր են մնամ Արգոյ Եղբայրութեանդ

Հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

613.               

* Գերպ. Եդուարդ Հիւրմիւզին - Հռոմ

Վենետիկ, 26 Ապրիլ 1867

Արհիապատիւ Տէր եւ Սիրելի Հայր,

Շնորհ ունիմ ընդ գաղափար մատենին տուեցելոյ ի Ջալալենէ [12]. ունիմք մեք զ Նիւսացւոյ մեկնութիւն Երգերգ[ոցի], այլ չկարծեմ թէ հին իցեն օրինակք մեր, եւ ոչ ամենեւին անթերի։ Իսկ զՊօղոսի մեկնութիւնն վաղ ուրեմն խնդրեալ էր մեր ի նմանէ եւ նա պատիպատ բանիւք զլանայ. թէպէտ բազում անգամ ասացեալ է թողուլ մեզ զՁեռագիր մատեանսն։ Գոնեա մեք մերովսանն ջանասցուք ըստ առթի յիշեցուցանել նմա, եւ շատանալ սակաւուք։ Թուի ինձ թէ եւ առ մեծամեծսն Հայոց գտանիցին մատեանք ինչ պատուականք, թերեւս գիտիցէ Նորատունկեանն. առ Ճանիկ ամիրայի էր աւետարան մի երկաթագիր [13], զոր բաղդատեալ իսկ է մերոցն վաղ ուրեմն եւ առաքեալ ի վանս, այլ չգիտեմ զի՞ եղեւ բնագրին։ Նոյնպէս եւ յեկեղեցւոջ Մախըր գեղջ [14] աւետարան մի էր գրեալ ի ՇԺԳ [1064] թուի, զոր երբեմն Յովհ[աննէս] պէյ Տատեան առեալ էր առ իւր եւ անտի ընդօրինակեալ զյիշատակարանն. արդեօք Նորատունկդ կարիցէ՞ ճարտարել ի ձեռս բերել զայդ եւ զայդպիսիս։

Զ Արփիարեան [15] մանուկդ՝ ընկալցուք, զի զայնմանէ կարծեմ ասէք. թէպէտ ես զգուշանայի առնուլ մանկունս յԷջմիածնեայց վասն բանի սրբազանին. բայց զի այժմ լսեմք բազմաց ի նոցանէ դառնալ առ մեզ, մի՛ յապաղեսցէ եւ մայր դորա, եւ այսպէս բարձցի ամենայն խիղճ։

Հարցեալ էի մի անգամ ի ձեռն Պ[ատուական] Հ[օր] Աթանագինեայ այլ կամիմ ստուգագոյնս լսել զհեղինակէ թղթոց Մարկ[ոս] Աւրելիոսի [16] եւ թէ իցէ՞ ստոյգ։

Համբուրիւ աջոյդ եւ ողջունիւ վարժարանիս՝ մնամ Սրբութեանդ

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

614.            

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ – Փարիզ

Վենետիկ [Մ. Ռ. ], 2 Մայիս 1867

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Երեկ յ՚ինն ժամու երեկոյի եհաս ԼըՖէվր, եւ այսօր գիր քո. շնորհ ունիմ զաշխատանացդ. ժամանակն ցուցցէ զփորձ վարժապետին, որ հեզիկ ոմն երեւի։ Արդէն պատրաստեալ էր նախորդն մեկնիլ վաղիւն ընդ առաւօտն։

Խնդիրքդ վասն յարմարագոյն աշակերտաց վարժարանիս ըստ Օսմանեան առաջարկութեան՝ ստուգեսցի ի վերջ կոյս ուսումնական տարւոյս. այսինքն յայնժամ կարացից լաւ եւս ճանաչել զպատշաճագոյնսն եւ ծանուցանել։

Լամբրոնացւոյ Դատաստանագիրք են Օրինագիրք Յունաց, զոր նորա թարգմանեալ է ի յոյն լեզուէ, եւ ունիմք ի վանս. բայց գիտելի է, զի յաճախ ի միում մատենի գրին Մխիթարայ Դատաստանագիրքն եւ Օրինագիրքն Յունաց, վասն որոյ երկոքին եւս միոյ հեղինակի ընծային ի չգիտնոց. չէ նոր ինչ գիւտ Բրինտոմայ, զոր ողջունեմ։

Զաւանդսդ որ յարկեղն հասուցից առ ուղղեալսն, ընդ որս եւ զթթուածինն Թէոդորեան, զոր եւ անլոյծ կնքովն հասուցից առ Վեհ, զի չկամիմ ես եւ յակն իսկ արկանել զայդպիսիս։

Աւարայրի ծլին պակասէ Ա թերթ, եթէ չիցէ յայլ ինչ ծրար սպրդեալ։

Զպարտս մեր առ վարժարանդ հատուցից առ Գործակալդ, կամ առ Ե[ղբայր] Անտոն [17] ։

Ողջունիւ Գործակցացս առ Քոյսդ մնամ Յ[արգոյ] Եղբայրութեանդ

Հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

615.            

Antonio Maria Ceriani -ին [18]

Venezia, 9 maggio, 1867

Stimatissimo Signor Abbate [19],

Malgrado la mia volontà non ho potuto più presto rispondere alla sua gentilissima del scorso mese, e primieramente La ringrazio della sua memoria per quei due discorsi, in cambio dei quali Lei mi manda i suoi opuscoli, uno de’ quali (sul IV libro d’Esdra) mi è caro.

Vengo ora alle sue domande: di S. Giacomo di Nisibi noi altri non abbiamo publicato niente, ma a Costantinopoli si è stampata l’opera citata nel 1824, che non contiene né più né meno che quelli 19 sermoni che si trovano della edizione di Roma. Noi possediamo alcuni manoscritti, fra quali il migliore scritto verso la seconda metà del secolo XIII, e un’altra copia posteriore non contengono se non gli [sic] nove primi sermoni, e arrivano alla pagina 280 dell’ediz. romana: contengono per altro molte varianti e passi che mancano alla romana, ma che si trovano in quella di Costantinopoli: fra i principali sono, nel IV sermone, pag. 69 della romana, ci vuol quasi quat[t]ro colonne, che si trova nell’ed. di Costantinopoli pag. 67-71. Sermone VI. ed. rom. pg. 205. Mancano le pagine 107-112 dell’ed. Costantinopolitana. Serm. VIII. rom. pag. 269. Mancano le pag. 172-174 dell’ed. di Costantinopoli. Così pure le pagine 225-227 della Costantinopolitana non si trovano nella romana (pag. 314). In tutte le due edizioni manca il principio del discorso o sermone VIII, che si trova nei nostri manoscritti. Tanto pel S. Giacomo. Se volesse Ella partecipare questa magra notizia al suo amico D. r [William] Wright, può assicurarlo della nostra buona volontà per soddisfarlo, come il suo antecessore W[illiam] Cureton. Pel altro io non ho veduto l’opera di quell’ultimo Ancient Syriac Documents, sperando di riceverlo dall’autore stesso, colpito da morte prematura.

Vengo ora a S. Giovanni Grisostomo, di cui mi fu bisogno percorrere tutta l’opera di Commentarj sull’Isai, e nella quale S. Luciano vien citato una sola volta e non più: ed è nel cap. IX vers. 6, in cui nel nostro testo armeno come pure nell’alessandrino si aggiunge al fine del versetto, admirabilis, consiliarius; ed è di ciò che discorre il Grisostomo secondo la versione di Luciano. Ho fatto trascrivere tutto il passo pel suo commodo.

Colgo quest’occasione per dichiararmi

Suo devoto Servo

P. Leone M [ arcar ] Alishan

Թարգմանութիւն

Վենետիկ, 9 Մայիս 1867

Գերյարգոյ աբբահայր,

Հակառակ իմ կամքիս չկրցայ աւելի շուտ պատասխանել նախորդ ամսուան Ձեր ազնիւ (նամակին), եւ ամէնէն առաջ Ձեզի շնորհակալութիւն կը յայտնեմ երկու զրոյցների յուշագիրին համար՝ որոնց փոխարէն կ՚ուղարկէք Ձեր երկու գրքոյկները որոնցմէ մին (Եզրասի Դ գիրքին վերաբերեալ) ինծի սիրելի է։

Այժմ գամ Ձեր հարցումներուն. Մծբնայ Ս. Յակոբի մասին մենք բան մը չենք հրատարակած, սակայն Կ. Պոլսոյ մէջ տպուած է յիշեալ գործը 1824ին եւ կը պարունակէ, ոչ աւելի եւ ոչ պակաս, քան այն 19 քարոզները որ կան Հռոմի հրատարակութեան մէջ [20] ։ Մենք քանի մը ձեռագիրներ ունինք որոնց մէջ լաւագոյնը գրուած է ԺԳ դարու երկրորդ կէսին եւ այլ, յետագայ օրինակ մը, որ կը պարունակեն առաջին ինը քարոզները եւ կը հասնին Հռոմի հրատարակութեան 280րդ էջին։ Բացի ատկէ կը պարունակեն բազմաթիւ տարբերակներ եւ անցքեր որ հռոմէականին կը պակսին, բայց կան Կ. Պոլսականին մէջ։ Գլխաւորներն են՝ Դ քարոզին մէջ, հռոմէականին 69րդ էջ, չորս սիւնակներ կան, որ Կ. Պոլսոյ հրատարակութեան մէջ կան՝ էջ 67-71։ Զ քարոզ, հռոմ. հրատ. էջ 205, կը պակսին 172-174 էջերը Կ. Պոլսոյ հրատարակութեան։ Ը քարոզ՝ հռոմ. էջ 269, կը պակսին Կ. Պոլսոյ հրատարակութեան էջ 172-174։ Նոյնպէս ալ Կ. Պոլսոյ հրատարակութեան էջ 225-227 կը պակսին հռոմէականին մէջ (էջ 314)։

Երկու հրատարակութիւններուն մէջ ալ կը պակսի Ը քարոզի, կամ խօսքի, սկիզբը, որ կայ մեր ձեռագիրներուն մէջ։ Նոյնը Ս. Յակոբի պարագային։ Եթէ Դուք կ՚ուզէք այս փոքր տեղեկութեան հաղորդակից դարձնել Ձեր բարեկամ D. ^r [William] Wright -ը՝ գոհացնելու համար զինքը կրնաք ապահովցնել մեր բարի կամեցողութեան մասին, ինչպէս իր նախորդ W[illiam] Cureton -ը։ Աւելին ես չեմ տ ե սած վերջինիս երկը Ancient Syriac Documents, որ կը յուսայի ստանալ նոյն ինքն հեղինակէն, որ զոհ դարձաւ վաղաժամ մահուան։

Այժմ գամ Ս. Յովհաննէս Ոսկեբերանին որու համար հարկ եղաւ բովանդակ Եսայիի մեկնութիւնը վերծանել եւ որուն մէջ Ս. Ղուկիանոս յիշուած է միայն մէկ անգամ՝ եւ ո՛չ աւելի եւ Թ գլուխին Զ տողին մէջ է, որ մեր հայերէն բնագիրին, ինչպէս նաեւ Աղեքսանդրեանին, մէջ տողին վերջաւորութեան աւելցուած է admirabilis, consiliarius եւ ասոր մասին է որ կը խօսի Ոսկեբերանը Ղուկիանոսի թարգմանութեան համաձայն։ Ամբողջ պարբերութիւնը արտագրել տուի Ձեր դիւրութեան համար։

Այս առիթէն կ՚օգտուիմ (ինքզինքս) յայտարարելու համար

Ձեզի նուիրեալ ծառայ
Հ. Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան

616.            

* Գերպ. Գէորգ Հիւրմիւզ Աբբահօր - Վենետիկ

Վենետիկ [Մ. Ռ. ], 13 Մայիս 1867

Աստուածապատիւ Տէր,

Զի՞նչ եղեն իրք Հ[օր] Սուքիայ ՝ ոչ գիտեմ, եւ անդուլ ահոկիմ, զմտաւ ածեալ եւ զտագնապ սրտի Վեհի գալ այդր չկամիմ ի պահուս, զի կասկած ի կասկածս յաւելու այդ։ Երիտասարդք, որպէս եւ ծանուցին ինձ ոմանք ի նոցանէ, զգացեալք զմիտս Հ[օր] Սուքիայ եւ զԺողովոյն, ասեն խիթալ ի մեծ չարեաց, եւ թէ միաբան ստորագրութեամբ գիր առ Վեհ մատուցանել խորհին, (գուցէ եւ մատուցեալ իսկ իցեն), զի մի՛ պնդութեամբ վարիցի Ժողովն ընդ նմա. թէպէտ եւ ոչ յամենայնի անբասիր առնելով զնա, այլ (գէթ ոմանք) իրաւունս համարին ընդ նմին չհամարել օրինաւոր եւ լրացեալ զԺողով առաջիկայից, այլ եւ կրիւք վարակեալ զայն կամ զանհատս, յորմէ տարհամոզել զնոսա՝ չգիտեմ ո՞ւմ կարելի իցէ՝ բաց յԱստուծոյ։ Զի՞նչ այլ կամիցին առնել՝ ոչ գիտեմ. բայց եթէ այսպէս եւ եթէ այն՝ ոչ շինին ի վերայ Ժողովոյս, ցորչափ ոչ լրասցի թիւն եւ ծանուսցի ամենեցուն հաւանութեամբ։

Պարտ զայս վարկանելով ծանուցանել (գուցէ ոչ ինչ նոր), եւ նուաստաբար աղօթելով ի գիւտ խաղաղական ելից իրացն, մնամ համբուրիւ աջոյ Սրբութեանդ

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ որդի
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

617.            

* Հայր Ստեփանոս Վրդ. Եազըճեանին - Կ. Պոլիս

Վենետիկ [Մ. Ռ. ], 14 Յունիս 1867

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Հայր,

Յապաղեցի զպատասխանի թղթոյդ եւ զհարցմանցդ, առ ի տեղեկանալ ինչ զթուոյ եւ զժամանակէ եղբայրակցաց եւ ընկերաց Ճեմարանիս. այլ ոչ գտի ստուգիւ միայն այսչափ ինչ լուայ, զի հոգեւոր եղբայրութիւնն հին է՝ հարիւր եւ աւելի ամօք. վերջին եղբայրակից գրեալ է յայսմ ամի եպիսկոպոս ոմն, Nicol ò Adolfo Marinelli [21], Vescovo di Soli.

Իսկ Ճեմարանիս վերջին յօդակից է կարծեմ Տիւրիւի [22] պաշտօնեայն ուսմանց փռանկաց, երկամաւ յառաջ։

Թիւ աշակերտաց Ռափ[այէլեան] վարժարանի ՝ հանդերձ նորեկօքն յայսմ ամի՝ եհաս ի 190։

Ի ձեռանէ Ե[ղբայր] Ստեփանոսի ընկալայ տուփ մի արեւելեան մանանայի, եւ քաղցրացեալ շնորհակալութեամբ մնամ սիրոյդ

Հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

618.            

Մխիթարեան միաբանի մը անունը անյայտ - Վիեննա [23]

Վենետիկ [Մ. Ռ. ], 24 յունիս 1867

Մեծարգոյ Հայր եւ Սիրելի Եղբայր,

Մինչդեռ հանդերձէի գրել զպատասխանի հարցմանցդ ի Դրեստէ, եհաս եւ այլ խնդիր ի ձեռն Վ[երապատուեալ] Հ[օր] Մանուէլի մերոյ [24], վասն որոյ եւ յանագանեաց գիրս աւուրս ինչ եւս ի խնդիր վերջնոյն, այն է վասն եպիսկոպոսարանաց վանականացս եւ ընկալցիս զայդ փոքր ի շատէ ի ձեռանէ նորին Հօր։

Չունելով առ իս ի ժամուս զ Կաղանկատուեցին ոչ կարացի քննել զ Սիւնականին խնդիր. սակայն եթէ նա ինքն իցէ Յովհանն կաթողիկոս յունական մասին. անմարթ է նմա գործ ունել ընդ Սահակայ կաթողիկոսի, քանզի ընդ մահ երկոցուն նոցա 94 ամք են միջոց [25] ։

Ծրարեմ զհատուած բանի յունական օրինագրոյ զնշանակեալդ։

Ընկալայ ի Վ[երապատուեալ] Հ[օր] Ղեւոնդեայ Յովնանեան զպատասխանի եւ զճաշակս խնդրելոցս ինչ գրուածոց եւ զՅիշատակարան Դատաստանագրոցն, շնորհակալութեամբ [26] ։

Կէս յողջունելոցդ այդր ի Հռովմ է այժմիկ, եւ այլք աստուստ ողջունեն, ընդ որս եւ ես խոնարհ համբուրիւ աջոյ Գերապ[ատիւ] Աբբահօրդ, մնամ

Վերապատուեալ Հայրութեանդ

ն[ուաստ] եղբայրակից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

Յառաջնում թղթին միայն Մամիկոնեան կոչի Վարդ, յերկրորդումն եւեթ մարզպան։

619.            

* Հայր Մանուէլ Վրդ. Քաջունիին - Կ. Պօլիս՞

Վենետիկ [Մ. Ռ. ], 24 Յունիս 1867

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Մեծապէս զարմացայ ընդ չգիտութիւն Գեր[ապայծառ] Նախագահին զխնդրոյ ազգային իրաց. գէթ յայտ լինի, զի չեւ եւս է հրատարակեալ՝ սահմանեալն, կամ թերեւս չիցէ աւարտեալ։ Բայց թարգմանութիւնս այս ի նորընծայ կաթողիկոսէն եւ բանք Սէքքի Մուրոյ ինձ առանձինն թուեցուցանեն, թէ ոչ մեծարանաց լիցի երթ Վեհի ի Պօլիս, եթէ հրաւիրիցի անդր, եւ լաւ եւս իցէ այժմէն այդրէն առնել զրոյց իւր, ընդ ընծայելոյն եւ վճարել։

Առաքեմ զպատասխանի հարցման Վ[երապատուեալ] Հ[օր] Յովսեփայ, որում տացես, յակն արկեալ, գուցէ եւ Ձեզ ինչ պիտանի լինիցի. աւելի քան զայն ոչ գտի. խնդիրն երկդիմի է. որքան եւ ստոյգ երեւի եպիսկոպոսաց ի վանորայս նստել ի յետին կամ ի միջին եւս ժամանակս, ի սկզբան ոչ նոյնպէս երեւի։

Վկայութիւն յանուն Դաւթի Կիւրապաղատի, կամ առ նոյն Դաւիթ, հարկ է թէ իցէ ի ԽԱ գրչագրի վճաբանութեան ընդդէմ մոլորութեանց Հայոց. այլ չէ ինչ յոյժ կարեւոր, առ ի լինել Քեզ յայդ ժամավաճառ։

Յերից աւուրց հետէ եկեալ են ի քաղաքս Ռէիզեանք դարձ արարեալ ի Զուիցերեաց, եւ ողջունեն զՎեհ եւ զ Գեր[ապայծառ] Եդուարդ, հանդերձ այլովք, ընդ որս եւ ես համբուրիւ աջոյ նոցին, եւ մնալով Քեզ

Հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

620.            

* Հայր Քերովբէ Վրդ. Քուշներեանին – Խարասուպազար

Վենետիկ [Մ. Ռ. ], 2 Յուլիսի 1867

Պ[ատուական] եւ Սիրելի Հայրիկ,

Ողջոյն եւ մխիթարութիւն ի Քրիստոս, եւ ի Յոյս Որդեգրութեան մերոյ,

Ահաւադիկ ամք եւ աւուրք յորս ոչ կարեմք ասել ըստ սրտի մերոյ՝ թէ կամք իմ ի դոսա. այլ ստիպիմք մանաւանդ թէ յորդորիմք պնդագոյնս եւս ջերմաւ զնոյնս եւս յեղյեղել առ Բարձրեալն՝ եղիցին կամք քո! Այնչափ քաղցր եւ հզօր են բանքս՝ որքան մեծ է ցաւն, անգիւտ կորուստն, եւ ամենասիրելի՝ հրաժարեալն՝ զոր այսուհետեւ կայ մնայ մեզ տեսանել յայնմ աշխարհի։ Ամենայն զարմանք, ափշութիւն եւ ցաւք քո եւ իմ եւ մերոցս՝ արժան է, զի ընկղմեսցին ի յիշատակս յայս, ի խորս յայս կամացն աստուածայնոց, եւ ափ ի բերան երկիր պագցուք նմա, եւ առաջի սրբոյ սեղանոյն եւ ի վերայ դամբանական վիմի կամ բացօթեայ հողակուտի։

Եթէ սգալ եւ ցաւել ընդ այդպիսի կորուստ արժան էր ումեք՝ արդարեւ քեզ նախ քան թէ այլում ումեք վայելէր. եւ եթէ մխիթարել եւ արգահատիլ եւս ի դէպ էր ումեք ընդ նոյն, եւ այդ քեզ քան այլում ճահողագոյն է. վասն որոյ քաջալերեաց եւ զօրասցի սիրտ քո նովաւ, որ զնմանատիպ մասն սրտի քո ընկալաւ, եւ փոխանակ հողեղինի՝ հրեղէն Սերովբէ պատրաստեաց քեզ՝ ի հոյլս անուանակցացն զուարթնոց խառնելով զթռուցեալն ի ծանրադանդաղ պատենէն, զոր եթող ելիք ի հող հովտիս արտասուաց։

Արդ ես աղօթեմ նախ վասն Քո, զի մի՛ վտանգեսցիս սգով թէ եւ ակամայիւ, եւ մի՛ պակասեսցիս երկուս ընդ միոյ հատուցանել այսուհետեւ Ուխտիդ, որ վերստին ծնաւ զՔեզ յերկրի, եւ լիցիս սմա ի մխիթարութիւն ընդ երկայն աւուրս, փոխանակ ծննդակից հարազատիդ, զոր խառնեաց Տէր ի թիւս ընտրելոց Որդեգրաց. եւ ապա աղօթեցից վասն նորա, եթէ պէտք ինչ իցեն տակաւին առաջի Աստուծոյ, կամ ի յաճախութիւն երանութեանն։ Եւ անարժան եւ դողդոջուն բազկօք նուիրեցից զիւրն նմա, զոր եւ ինձ որդիացոյց ի վերայ երկրի զամս ինչ. եւ համարեցայց ի բարեխօս մեծապարտիս զնա յերկինս, ընդունել յամենողորմն Տեառնէն եւ ինձ զմահ արդարոց։

Մատո՛ յինէն զսրտագին ցաւակցութիւնս իմ առ սիրելի Հայր մեր Գերյարգոյ Աբբայն [27], առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Դիոնեսիոս, առ Սիմոն Աղայ եւ առ ընտանիս ձեր, ընկալեալ եւ զքո հոգեւոր եղբարցդ գոլով աստուստ, ունելով զիս միշտ Քո

Հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

621.            

* Գերպ. Գէորգ Հիւրմիւզ Աբբահօր – Փարիզ

Վենետիկ [Մ. Ռ. ], 8 Յուլիս 1867

Աստուածապատիւ Տէր եւ Հայրապետ,

Թէպէտ ցարդ ոչ լուաք՝ այլ ակն ունիմք թէ ողջամբ հասէք ի Բարիզ, եւ թերեւս առաւել քան ի Հռովմ ՝ այդր անդորրասջիք առ սակաւ մի. եւ ես փափագեմ յամենայն սրտէ՝ ոչ լոկ վանացս եւ վարժարանաց՝ այլ եւ Անձին Վեհի լինել օգուտ յուղեւորութենէն, որ այն իսկ մեծ օգուտ է երկոցուն եւս։

Ընդ † [վախճանումն] Հ[օր] Սերովբէի [28] ՝ ոչ հիացայ, այլ եւ ոչ կարծէի այսպէս վաղ վաղ լսել. մեծագոյն մխիթարութիւն ինձ այս է, զի անձն զգաստ եւ առաքինասէր էր, ընտրելագոյն յընկերակիցսն ըստ իմոյ ծանօթութեան. որ թէպէտ եւ յաճախել ունի զցաւս ընդ բարձումն ի մէնջ, այլ զի եւ հաճոյագոյն պատարագ կարծեմ նուիրեալ Աստուծոյ, լիցի մեզ օժանդակ յերկնից, լիովին լնուլ զթերին զոր եթող յՈւխտիս, հազիւ երեւեալ եւ անյայտ եղեալ։ Ակն ունիմ թէ որպէս զկրօնաւոր անձնուրաց ընկալաւ զնա կոչողն. եւ օրհնեալ լիցին կամք Նորա։

Առաւել քան զգրութիւն Վեհի տակաւին ոչ ինչ գիտացաք զազգային եկեղեցական իրաց ի Հռովմէ եւ ոչ ի Պօլսոյ։

Տեղիս չունի ինչ նոր եւ անսովոր։ Ռէիզեանք դարձ արարեալ ի Զուիցերեաց կալան ի քաղաքիս տուն ի վարձու տարեկան պայմանաւ։ Զ Խոտիկեան շիլ պատանին ընկալաք ի վարժարանս իբրեւ առժամանակեայ մինչեւ ծանուսցէ հայրն զկամս իւր. եւ թուի թէ առաքիցի այդր ի Մուր[ատեան] վարժարան, զի որպէս ասեն յանձն առեալ է Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Հմայեակ [29] ընդունել։

Յետին շոգենաւու եկն Ճէպեճեան օրիորդն (երբեմն կին Տավուտ փաշայի ) եւ կամի առ վայր մի բնակել ի քաղաքիս. սա ասաց լուեալ եթէ վախճանեալ իցէ այդր Աննիկ քոյր Անտոն Պէյի. չգիտեմք ստո՞յգ, թէ Չամչեա՞նն իցէ։

Մատուցեալ զխոնարհ ողջոյն եւ զաջահամբոյր համօրէն Վարժարանիս, իմովս հանդերձ մնամ Աստուածապատիւ Սրբութեանդ

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ որդի
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

622.            

* Գերպ. Գէորգ Հիւրմիւզ Աբբահօր – Վենետիկ - Ս. Ղազար

Պասսան, 8 Հոկտեմբ[եր] 1867

Աստուածապատիւ Տէր,

Շնորհեալդ յեռանդն եհաս երեկ, եւ ծանեայ խնդութեամբ զքաջողջութիւն ամենեցուն. առողջութիւն է եւ աստ. օդք թէպէտ եւ երկդիմիք, այլ չեղեն արգել կարեւոր արշաւանաց մանկտւոյն։

Ընկալայ երեկ գիր ի Պ[ատուական] Հ[այր] Գրիգորէ [30] ընդ ճանապարհ Վիենայ, յորում փափագէ ծանուցանել Վեհի, զի յ՚2 ամսոյս մեկնելոց էին ի Պօլսոյ Գազանճեան եպիսկոպոսն [31], Հ[այր] Ստեփանոս Սարեան [32] եւ Հ[այր] Մաղաքիա Օրմանեան (անշուշտ ի Հռովմ )։ Եւ զի Տէր Վրթանէս եղբայր Վ[երապատուեալ] Հ[օր] Գարեգնի [33] առաքի յ Ատանա ի քարոզութիւն ընդ Շէխեան Միքայէլի Վարդապետի ։

Իսկ մեք յայսմ եօթնեկի առաքելոց եմք զ Հանըմեան պատանին առ հայրն՝ ըստ խնդրոյ սորա եւ հեռագրաւ կոչոյ։

Խոնարհեալ եղելովքս աստ ի համբոյր աջոյ, մնամ Սրբութեանդ

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ որդի
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

623.            

* Մխիթարեան միաբանի մը - Վիեննա

Վենետիկ [Մուրատեան Վարժարան],

26 Հոկտ[եմբեր] 1867

Մեծարգոյ Հայր,

Ծրարեալս ի սմա թղթիկ՝ յայտ առնէ ինքնին, զի կատարեցաւ խնդիրդ, յորոյ սակի թէ եւ այլ երբեք գտցի առիթ ձեռնտուութեան՝ պատրաստ գտայց

Մեծարգոյ Հայրութեանդ

ն[ուաստ] եղբայրակից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

624.            

* Գերպ. Գէորգ Հիւրմիւզ Աբբահօր - Ս. Ղազար - Ս. Ղազար

Վենետիկ [Մ. Ռ. ], 30 Հոկտեմբեր 1867

Աստուածապատիւ Տէր,

Պ[ատուական] Հ[այր] Դաւիթ [34] հասանէ յերեկոյի կիւրակէիս յ՚8 ¾ ժամու. դռնապանն՝ որում կրկին եւ կրկին յանձնեալ էի եւ բացատրեալ՝ ոչ ժամանէ իսկոյն տալ զթուղթն. անցանէ Հ[այր] Դաւիթ ընդ դասատուն եւ իջանէ առ իս. ասէ տեսեալ զմանկտին՝ այլ ոչ խօսեցեալ։ (Քանզի հարցեալ զնա թէ ընկալա՞ր թուղթ ի դռնապանէն, եւ յասելն ոչ, ասացի զիմաստ թղթոյն չտեսաւորելոյ ընդ մանկտւոյն. եւ նա ասաց, զի մանկտին գիտաց զ՚գալ իւր, այլ ոչ խօսեցան)։ Ետու բերել իսկոյն եւ յանձնել նմա զթուղթ Վեհի։

Զայս գրեմ յերեկոյէ, զի թէ չկամիցի վաղիւ ընդ այգն գնալ աստի ի վանս, գիտասցէ Տէրդ. այլ ես ի հարկէ յորդորեցից զնա ի նոյն, ըստ գրեցելումդ։

[Յ. Գ. ] Յայսմ առաւօտու (երկուշաբաթի) դեռ չել յանկողնոյ, կամ չերեւեցաւ արտաքս. բայց ոչ գիտեմ թէ ներիցէ՞ եւ անձրեւս նմա նաւակել այդր [35] ։

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ որդի
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

625.            

* Հայր Ստեփանոս Վրդ. Եազըճեանին - Կ. Պոլիս

Վենետիկ [Մ. Ռ. ], 1 Նոյեմբեր 1867

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Ոչ կարեմ այսուիկ գոհացուցանել զՔեզ, այլ զի մի՛ յերկարեցից զլռութիւն՝ փութամ ի սակաւ բանս։ Զսաղաւարտն ետու քննել եւ չեն գտեալ գիր եւ նշան, առ հանգոյն կրկին պատելոյ, եթէ գտից այսօր պատեհ՝ անձամբ եւս քննեցից։ Իսկ առ ի գիւտ նշանիդ թէ որո՞յ գնդի իցէ՝ դժուարին է ի քաղաքիս գտանել արս հմուտս այդպիսեաց, այլ մարթ է ինձ հարցանել ի Բարիզ։ Նոյնպէս զ Գաբրիէլ զօրավարէ իմա. քննեալ զցանկ Միշոյի [36] ՝ որ ճոխագոյն պատմիչ է խաչակրաց՝ չգտի զոք յայդ անուն. այլ մերս Մատթ[էոս] Պատմիչ յիշէ զոմն Ղաւրիլ որ է Գաբրիէլ քաղաքապետ Մելտինոյ, զնովին ժամանակօք, զոր ոմանք Հայ ասեն լինել եւ ոմանք Յոյն. հաւանօրէն Հայ-յոյն էր, Հայ ազգաւ, ի ծառայութեան Յունաց։

ԶՏիգրանակերտեայդ չկարեմ ընդունել ինձ եւս նախամեծար են աղքատք. այլ զի լցեալ է այսպիսեօք, գոնէ անթոշակօք, վարժարանս, եւ սա եւս յաղքատութեան է այժմիկ, (ընդ հուպ եւ ընդ պարտուք), եւ դասքն եւս լրացեալք, կարծեմ թէ ցամս երկուս չկարասցուք զոք ընդունել, բայց եթէ ոք լիովին վճարիցէ զթոշակ եւ զամենայն ծախս, եւ այն եթէ գտցի եւս տեղի։

Զկենդանագիրն առաքեալ առ Քեզ, եթէ տեսանէ ես գոնեայ կարէի իմանալ թէ նմանիցէ՞ Քեզ, թէ ոչ. մի՞ արդեօք այն պատկեր իցէ ընդ որով գրեալ կայցէ how do you do [37] !

Ակն ունելով ստուգել ինչ ի հարցուածոցդ եւ գրել միւսանգամ, մնամ

Հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

626.            

* Գերպ. Եդուարդ Հիւրմիւզին - Հռոմ

Վենետիկ, 4 Նոյեմբ[եր] 1867

Արհիապատիւ Տէր եւ Սիրելի Հայր,

Արփիարեանն յերկուս միտս կաղայ, վասն այնորիկ չհամարձակիմք մերձեցուցանել ի սուրբ խորհուրդն. ասէ եւ ցուցանէ զինքն ամենեւին հաւանեալ մերում վարդապետութեան եւ կրօնից, այլ զանգիտէ վասն ապագային, եւ որպէս ի վերայ հասի մտացն, այժմ խորհի իմն այդպէս որպէս եւ էն մտանել յիւրսն եւ վարդապետել նոցա զմեր ոճս եւ դարձուցանել յուղղութիւն (ինքեան խոտորնակ կալով). միով բանիւ, չեւ եւս են փարատեալ մթարքն, գոնեայ նկատմամբ իւրայոցն։ Սակաւ մի եւս յամեմ. մանաւանդ զի պաշտպանքն եւս ոչ վճարեցին զխոստացեալն առ միանգամ վճարումն։

Զերկաթագիր աւետարան Անտոնեանց տեսեալ է եւ իմ եւ գաղափարեալ զյիշատակարանն. ախմար երիցու գրութիւն, որում եւ հաւատալն ոչ է քաջ իմաստութեան. յաւարտ վկայաբանութեանց սրբոց սովորութիւն է գրել նօտարաց թէ վկայեաց սուրբ ի թագաւորութեան այս անուն կայսեր եւ յայսմ ամի եւ յաւելուն՝ «իսկ ի մեզ թագաւորելոյ Քրիստոսի, եւ առանց ինչ թուականի. արդ տխմար երէցն զայս ոճ փոխեալ է յիւր յիշատակարան եւ եդեալ զթուականն Հայոց եւ փոխանակ Հայոց ասելոյ՝ առաջին բանիւն շատանայ։ Հարկ էր յիշել Անտոնեանց, զի ի 415 թուի փրկչին՝ ոչ ուրեք էր սովորութիւն զՔրիստոսի թուականն վարել, եւ չէր մարթ Հայ երիցուն այդպիսի ինչ խելամտել։ Թողցուք զայլ հաւաստիս եւ զքննութիւնս։

Աղօթելով վասն անդորրութեան քաղաքիդ եւ պատուական բնակչիդ եւ այլոցն, մնամ համբուրիւ աջոյ Սրբութեանդ

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

627.            

* Գերպ. Գէորգ Հիւրմիւզ Աբբահօր – Վենետիկ - Ս. Ղազար

Հինգշաբաթի [Վենետիկ, Մ. Ռ. Վարժ.,

7 Նոյեմբեր 1867] [38]

Աստուածապատիւ Տէր եւ Հայրապետ,

Ոչ ախորժ կամօք, այլ ըստ պատուիրանիդ, միանգամայն եւ ի խորհրդակցութիւն, առաքեմ զծրարեալքս ի սմա թղթեան մանկտւոյն յարելոց յՈմն, որք խնդրեն ի ծնողաց իւրեանց զարձակուրդն աստի. եւ սոքա են զորոց ասացեալ էր թէ իցեն չորք կամ հինգ որք ելցեն ի վարժարանէս։ Պատճառ յեղակարծ շարժման նոցա այս է, զի կասկածեն ընդ չդարձ Պ[ատուական] Հ[օր] Դաւթի. եւ զի երեկ ըստ իմոյ յանձնելոյ երթայ Պ[ատուական] Հ[այր] Յարութիւն տալ դաս հայերէն. եւ նոքա հաստատին ի մտի թէ ուրեմն չգայցէ Հ[այր] Դաւիթ, եւ չկամին պատրաստել զդաս, յոր ստիպեցի զնոսա խրատելով, միանգամայն եւ ծանուցեալ, զի ցարդ չէր վճռեալ հասարակութեանս ինչ վասն Հ[օր] Դաւթի, այլ այդպիսի գնացք ձեր արդարեւ դժուարացուսցեն զդարձ նորա։

Յայնժամ այլեւայլ ինչ պատճառեալ, թէ արդէն կամ էր մեկնիլ, կամ վասն տկարութեան, եւն, վասն այնորիկ եւ գրեցին առ ծնողսն եւ նախ գրեալ էին թէ գամք յառաջիկայ եօթնեկի. եւ բացէ ի բաց մերժեցի թէ զայն ոչ ընդունիմ, այլ շատ թէ գրեսցեն եւ մնասցեն պատասխանւոյ ծնողացն. յայնժամ զայս ձեւ գրեցին՝ զոր ընթեռնուցուք։

Կիւլմէզեանն երէց՝ արդարեւ առաքելի է վասն բրտութեանն եւ նեղսրտութեան. կրսերն եւս նոյնպէս նեղսիրտ, եւ տկար յուսման, եւ հաւանիմ թէ չմարթի նմա կալ յետ մեկնելոյ եղբօրն. ունի ինչ եւ ցաւս ի կոկորդի։ Հաճեանն աննշանակ ոմն, եւ ունի արդարեւ ցաւս ինչ, որպէս ասէն, այլ ոչ եթէ խիթալի։ Գլըճեանն ՝ այլով մասամբ չէր պարսաւելի, այլ չգիտեմ ո՞րպէս թովեալ։ Տիւզեանն չափաւոր, այլ բարուք անհաստատ եւ դեգ. պատճառի զհիւանդութիւնն, թէպէտ խիթալի ինչ չասաց երբեք բժիշկն. ոչ կարի զօրաւոր ոք է յառողջութեան եւ Գլըճեանն։ Ընդ երթ Կիւլմէզի եւ Տիւզեան առաւել անփոյթ եմ. բայց յետինս եհարց եւ իբրեւ լուաւ թէ գուցէ ընդ հուպ գայցէ այսր Օննիկ Պէյ ՝ փոխեաց եւ մեղմեաց զգիրն, եւ զկամս դարձին եյեղ ի խորհրդակցութիւն ընդ հօրն։

Իմ կարծիք են առաքել զթղթեանդ՝ որպէս եւ ենն, զեկուցանելով ինչ Վ[երապատուեալ] Հ[օր] Գրիգորի, առ որ գրեցից իսկոյն՝ եթէ լաւ թուիցի եւ Վեհի առաքել զդոսա, եւ դարձուսցէ առ իս եւ յղեցից յերեկոյի ուրբաթուս, եւ հասցեն երբ հասցեն։

Առ այժմ ըստ կարի հանդարտեալ կան, յորդորեալք յինէն առ այս, յոր նկրտիմ եւ ես, եւ զնոյն մաղթելով մնամ

Աստուածապատիւ Սրբութեանդ

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ որդի
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

628.            

Մխիթարեան միաբանի մը անունը անյայտ - Վիեննա [39]

Վենետիկ [Մ. Ռափայէլեան Վարժարան]

11 Նոյեմբ[եր] 1867

Մեծարգոյ Հայր,

Խնդրեմ առաքել յանուն իմ եւ ի հաշիւ վանացս կամ վարժարանիս՝ երկուս Գաղղ. -Հայ բառագիրս, եւ ունել զիս շնորհակալ

Եղբայրակից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

629.            

* Գերպ. Գէորգ Հիւրմիւզ Աբբահօր – Վենետիկ - Ս. Ղազար

Վենետիկ, [Նոյեմբեր] [40] 1867

Աստուածապատիւ Տէր,

Փափագէի գիտել համառօտիւ թէ զի՞նչ հրամայեցէք վասն Պ[ատուական] Հ[օր] Դաւթի, զի չերեւեցաւ ինձ նա, թէ եւ եկեալ է ի վարժարանս եւ մեկնեալ աստի զտասն ժամու։ Եւ մանկտին իրազեկ լեալ է զշփոթութեան ինչ եղելոյ։

Համբուրիւ աջոյ Սրբութեանդ, մնամ

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ որդի
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

630.            

* Գերպ. Գէորգ Հիւրմիւզ Աբբահօր – Վենետիկ - Ս. Ղազար

Վենետիկ, 14 Նոյեմբեր 1867

Աստուածապատիւ Տէր,

Գեր[ապայծառ] Եդուարդ հարցանէր զՎեհ վասն տրից առ Տէր Կարապետ. - տուեալ է եւ իմ նմա նաբոլէոն մի ոսկի ի փոխ։

Մանկունքն՝ որոց պատուիրեցէք ասել զխորհուրդս իւրեանց, ասացին ի նոյն միտս կալ. բայց նստին հանդարտ ի դասատան եւ ըստ կարի կատարեն զպարտս իւրեանց. տեսցուք զինչ ազդեսցէ յերկուսն՝ արձակումն այլոցն երկուց (Կիւլմէզեանց) վաղիւ։

Խոնարհ համբուրիւ աջոյ Սրբութեանդ

Հինգշաբթի

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ որդի
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

631.            

* Գերպ. Գէորգ Հիւրմիւզ Աբբահօր – Վենետիկ - Ս. Ղազար

Վենետիկ, 15 Նոյեմբեր 1867

Աստուածապատիւ Տէր,

Ակն ունիմ թէ գրիցէք առ Պ[ատուական] Հ[այր] Դաւիթ մի՛ գալ ուղղակի ի վարժարանս (յայսմ ժամանակի շփոթից). եւ զյապայն՝ ապա տեսցուք։

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ որդի
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

632.            

Մխիթարեան միաբանի մը անունը անյայտ - Վիեննա [41]

Վենետիկ [Մ. Ռափայէլեան Վարժարան],

15 Նոյեմբ[եր] 1867

Մեծարգոյ Հայր,

Ընկալայ այսօր զբառագիրսն՝ շնորհակալութեամբ, եւ յանձնեցի յանձնողին Ձեզ զթուղթս։ (Անճելոյ Բաուլեդդայ) հատուցանել զգինսն։

Խնդրեմ արդ միւս եւս բառագիրս, եւ ձրի, այն է իտալ-Հայ բառագիրք Ջախջախեան [42] Հօր, զոր պատանիդ Խուրիկեան տարեալ է ընդ իւր, եւ ոչ է իւր, եւ խնդրի աստանօր, ներելով վրիպանացն, եւ աշխատութեանս զոր տայ Վեր[ապատուեալ] Հայրութեանդ

Եղբայրակից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

633.            

* Գերպ. Գէորգ Հիւրմիւզ Աբբահօր – Վենետիկ - Ս. Ղազար

Վենետիկ [Մ. Ռ. Վ. ], 20 Նոյեմբեր 1867

Աստուածապատիւ Տէր,

Փափագեմ գալ վաղիւ եւ խօսել զիրաց զոր հարցանէ Վեհ։ Մարթ է խնդրողի զգեստուցն եւ գրենոյ տալ բերել ի ձեռն հաւատարմի ուրուք իւրոյ, որպէս կարծեմ, Ե[ղբայր] Օգոստինոսի, տալով նմա զբանալին։

Երկոքեան նոքա, թէեւ հանդարտք, այլ ի նոյն միտս կան, ոչ զայլ ինչ պատճառելով՝ այլ զտկարութիւն իւրեանց եւեթ. եւ են իսկ սակաւ ինչ տկարք, այլ գուցէ լաւագոյնք քան երբեմն, որպէս եւ վերստին տուեալ քննել բժշկին՝ վստահացայ։ Երիցագոյնն արդարեւ խօթացաւ յաւուրս յայսոսիկ կէս ըստ դիպաց եւ կէս ի յուզմանէ սրտին, եւ երեկ խնդրէր քաղցրութեամբ արձակել զինքն եթէ կամիցիմ զօգուտ նորա. եւ ես նոյնպէս յորդորեցի համբերել առ վայր մի եւս, զի վասն օգտի եւ պատուոյ նորա գործեմք եւ մեք եւն։

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ որդի
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

634.            

* Գերպ. Գէորգ Հիւրմիւզ Աբբահօր – Վենետիկ - Ս. Ղազար

[Վենետիկ [Մ. Ռ. Վ[արժարան],

[22 Նոյեմբեր 1867]

Աստուածապատիւ Տէր,

Առիթ արձակման Պօլսեան պատանւոյն եւ օդոց լաւութիւն, մանաւանդ վիճակ Գլըճեան պատանւոյն՝ որ երբ եւ է առաքելի թուէր, զի միշտ խիթայ ընդ հիւանդութիւն եւ տխատի, յորդորեցին եւ զնա ուղւոյ առնել այսօր։ Արդ գայ ի վանս ի խոստովանել. ի հարկէ տեսաւորիցի եւ ընդ վարժապետին, ընդ որում զգուշացուցի չխօսել զաւելորդաց ըստ կարի. զգեստք ինչ պատանւոյն եւ գրեանն եդեալ կան ի սենեկի անկողնոյ Պ[ատուական] Հ[օր] Դաւթի, վասն որոյ հարկ է, զի տացէ նմա զբանալին առնուլ զիւրսն. ապա թէ ոչ՝ հարկ լիցի յետոյ առաքել զգիրսն, եւ զպակաս զգեստուն աստէն լնուլ։

Եթէ հաճեսջիք ի գրելն առ Ձերայինս յիշել, զի Մէրհամէթճեանք չեն հատուցեալ զերկոսին վեցամսեայս (որ է տարեկան մի) որդւոյ իւրեանց, եւ ոչ թուին լսել Գործակալին մերոյ։

Խոնարհ համբուրիւ աջոյ Սրբութեանդ

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ որդի
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

635.            

* Գերպ. Գէորգ Հիւրմիւզ Աբբահօր – Վենետիկ - Ս. Ղազար

[Վենետիկ [Մ. Ռ. Վ[արժարան],

25 Նոյեմբեր 1867

Աստուածապատիւ Տէր,

Բանալիս այս է սենեկի Պ[ատուական] Հ[օր] Դաւթի, զոր ի ձեռն Գլըճեանի յանձնեալ է առ Հաճեան, եւ սա երթայր եւ գայր ի սենեակն յորում են եւ թուղթք եւ նմանիք պիտանիք ի կիրառութիւն մանկտւոյն. վասն որոյ հարկ է այսուհետեւ կամ նմա ինքնին գալ հանել եւ աւանդել մեզ զայնս, կամ ի ձեռն այլոյ հաւատարմի հանել, այլ մի՛ ումեք ի մանկտւոյն։

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ որդի
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

636.            

* Գերպ. Գէորգ Հիւրմիւզ Աբբահօր – Վենետիկ - Ս. Ղազար

[Վենետիկ [Մ. Ռ. Վ[արժարան],

27 Նոյեմբեր 1867

Աստուածապատիւ Տէր,

Զեկաւորէն յերեկն այսչափ գիտացի, զի տեսեալ է զ Հաճեանն, գուցէ եւ նորին օգնութեամբ լցեալ զարկեղսն, իսկ թէ եւ զայլ ոք տեսեալ իցէ եւ առեալ օգնական՝ ոչ գիտեմ. ինձ ի ժամ մեկնելոյն միայն երեւեցաւ եւ յապահովեաց, զի չէ ինքն գրգռող մանկտւոյն։ Իսկ սոքա չցուցանեն այժմ նշան ինչ խռովութեան եւ անհանդարտութեան։ Լուայ դարձեալ, զի արկեղս վեց լցեալ է, յորոց զոմանս բարձեալ բերեալ իցէ այդր, եւ զմնացորդն անշուշտ այլով պատեհիւ։ Զբանալիսն մեզ ոչ յանձնեաց եւ դրունքն փակ են. այլ չգիտեմ առ նմա՞ թէ առ այլում մնան բանալիքն։

Ես փափագէի վաղիւ գալ այդր, եւ ջանացայց տեսանել զՎ[երապատուեալ] Հ[այր] Յովհաննէս եւ գիտել զդիւրութիւն նորա. բայց զի վաղիւ տնափոխութիւն առնելոց են՝ գուցէ չկարասցէ գալ. եւ յայնժամ ինձ յաջողագոյն է գալ ի շաբաթ աւուր, եւ ոչ յուրբաթու։

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ որդի
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

[Յ. Գ. ] Ծանեայ յետոյ, զի զբանալիսն յանձնեալ է մանկանցն առ ի հանել արտաքս զարկեղսն, որք եւ հանան։ Եւ զբանալիսն առաք։

637.            

Մխիթարեան միաբանի մը անունը անյայտ - Վիեննա [43]

Վենետիկ [Մ. Ռ. Վ[արժարան],

  2 Դեկտեմբեր 1867

Մեծարգոյ Հայր,

Յօժարութիւնք պատանւոյն Կոմիտասայ [44] ՝ նոյնք երեւին, միտեալ թուի յաւէտ ի քաղաքագիտականն, եւ ամենեւին անընդունակ կարծեմ բժշկական գիտութեան, առ որ բազում աչալրջութիւն պահանջի, ըստ իս, որ պակասէ ի դա։

Ժամանակ ուսմանց վարժարանիս՝ սովորականն է 6 ամ, բայց զի ոչ ամենայն աշակերտք ի միասին գան, ոմն շատ եւ ոմն սակաւ մնայ. եւ բազումք յընկերաց դորա ի չորս ամս վճարելոց են զընթացս իւրեանց։

Յոյն եւ լատին աստ ոչ ուսուցանեմք. մարթ էր դմա առանձինն պարապել, այլ զի զստոյգն խոստովանեցայց՝ մեք չժամանեմք առ սղութեան ժամանակի վարժել զդա ի լատին լեզու, եւ արտաքուստ անվարձ վարժապետ առ այժմս ոչ գիտեմ։

Իսկ վասն գերմանական լեզուի եթէ գոնեայ 15 ֆրանգ կարիցեն սատարել իւրքն ամսոյ ամսոյ, մարթացայց ի ձեռն վարժապետին տալ յառաջ վարել զուսումն։ Աւստրիական թղթադրամ ամենեւին չերեւի աստ այժմիկ, բայց կորստեամբ արժէից հաւատամ թէ ընդունելի լիցի սեղանաւորաց։

Ի սեպտեմբերի մերձեցեալ տարւոյ լիցի աստ աւարտ ուսմանց պատանւոյդ, որպէս համարիմք արդ։

Մատուցի զողջոյնքդ առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Աբրահամ, եւ նա սիրով ողջունէ զՄեծարգոյ Հայրութիւնդ, որում մնամ

ն[ուաստ] եղբայրակից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

638.            

* Հայր Քերովբէ Վրդ. Քուշներեանին – Ղրիմ

Վենետիկ, 22 Դեկտ[եմբեր] 1867

Իմ Սիրելի եւ Պատ[ուական] Հայրիկ, Հ[այր] Քերովբէ,

Եօթնեկօք յառաջ ընկալայ ի քէն գիր, եւ միշտ խորհէի, զի թէ տաց պատասխանի դարձեալ սկսանելոց ես ի լալ, որպէս թերեւս սկսար իսկ արդէն։ Ապաքէն երկոքին եւս լաւ իցեն եւ լալ եւ ծիծաղել, եթէ յօգուտ ինչ եւ ի փառս Աստուծոյ իցեն. եւ դու արա այնպէս. մերթ խոնարհելով ընդ հզօր ձեռամբն` որ տայ եւ առնու եւ մերթ բարձրանալով անդր ուր բարձրացուցանէ Նա զխոնարհս, եւ անդ գտցես զողբալին եւ զսիրելին զՔո եւ զիմ գլխովին. զորմէ են են եւ իմ տրտունջք. այլ հատուսցուք յորժամ միւսանգամ տեսցուք զիրեար յաստուածախումբ ակըմբին, յորմէ հատեալ են ամենայն արտասուք. լիցուք միայն արժանիս, ժրութեամբ գործով։

Այս լիցին մաղթանք Քեզ առ յինէն իբրեւ Ամանորաբեր մրմունջք, եւ ծաղիկս վկայ յայտնեաց եւ գաղտնեաց։

Մատուսցես զշնորհաւորութեան մաղթանս իմ եւ առ Գերյարգոյ եւ սիրելի Աբբայն, եւ առ մի մի ի Վ[երապատուեալ] Հարց որք այդր են, այլ եւ Սիմոն Աղայի եւ այլոց հարազատացդ ըստ մարմնոյ, եւ դու քաջալերեալ կեցցես ընդունելով եւ զողջոյնս ընկերացդ, աղօթելով եւ վասն իմ,

Հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

639.            

* Գերպ. Եդուարդ Հիւրմիւզին - Հռոմ

Վենետիկ, 24 Դեկտ[եմբեր] 1867

Արհիապատիւ Տէր եւ Սիրելի Հայր,

Բազում եւ ջերաջերմն ըղձիւք շնորհաւոր մաղթեմ Սրբազանիդ եւ սիրելւոյ Անձին զՔրիստոսազարդ աւուրքս տօնից եւ տարեկանաց. եւ ի նուիրական աղօթից եւ օրհնութեանց աղաչեմ մասնաւորել ընդ իս եւ զհամօրէն աշակերտութիւն վարժարանիս, հանդերձ որովք մատուցեալ ի համբոյր աջոյ Սրբութեանդ, մնամ

ն[ուաստ] ծ[առայ] եւ հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

[Յ. Գ. ] Ողջոյն բազում Ե[ղբայր] Արսեն ի, որոյ ջրձիգն խափանեաց զհրձիգ, որպէս անշուշտ գիտիցէք։

Ի ձեռն Վեհի հարցեալ էի զգրոց ինչ, աւադիկ խորագիր մատենին Gravina Domenico [45]. Stato della religione di S. Dominico. Roma, 1605. եթէ գտցի եւ ոչ մեծագնոյ՝ փափագեմ ստանալ վասն մեր, զի գուցեն ի նմա բանք եւ զեկեղեցեաց Հայոց։