1899

2141.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 4 Յունուարի 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,
Կրկին շնորհաւո՜ր Նոր տարի,

Եւ Տէր լուիցէ մաղթանաց մերոց, յաջողելով զբարին։ Ընկալայ զԳրչագիրն ընծայեալ ի Հէքիմեան էֆէնտի Յովհաննէ, որում շնորհակալութիւն եւ շնորհաւորութիւն Ամանոր։ Նորատեսակ Բառագիրք մի է, թուի գրեալ ի կողմանս Լեհաց, զի թարգմանեալ է թաթար լեզուաւ. գտցին քանի մի նոր բառք, եւ գրուածն զերաժշտութենէ՝ չէ անպիտան. թէպէտ կան առ մեզ գրուածք նմանք զայնմանէ, այլ թերեւս ոչ յար եւ նմանք։ Տարո՜սն հնագոյն Ձեռագրի։

Զծրարեալքս ներելով խնդրեմ յանձնել, այլ եւ զգուշութեամբ, առ որս ուղղեալք են, եւ ողջունելով զԱմանորայն առ եղբարս մեր, ողջ լեր։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2142.

Կարապետ Եզեանին [1]

Ս. Ղազար, 7 / 19 Յունուար 1899

Մեծապատիւ Բարեկամ,

Ցաւիմ, որ Ձեզ զուր աշխատութիւն պատճառած եմ՝ այդ չիք աշխարհագրական քարտէզը փնտռել տալով, զոր նորէն քննել տալով խնդրողին՝ յայտնեցաւ որ միայն on dit [2] է եղեր գոյութիւնն, որպէս տեսնէք ծրարեալ թղթեկիս վրայ, այդ երկու տեղագրաց կարծիական խօսքը։ Իսկ ես յուսամ ոչ յետ շատ օրերու խաւրել Ձեզ Հայոց բայց ոչ Մեծաց Հայոց վերաբերեալ նոր քարտ մի հանդերձ ստորագրութեամբ։

Նոր ծանօթութիւն մի ունեցեր էք, որուն շատ գոհ եմ, այսինքն՝ իմ մօր քրոջ թոռն Սոփիա Բասսեկա տիկինը [3], առ որ եւս գրեմ եւ խնդրեմ զայն հասցընել իրեն, որովհետեւ իր բնակութեան տեղը նշանակած չէր ինձ։

Նորէն մաղթելով Ձեզ առողջութիւն եւ հանգստութիւն ի նոր տարւոջս եւ յաջորդօքն, մնամ

Աղօթարար ծ[ առայ]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

Յ. Գ. Յուսամ ընդունած էք տարւոյս «Բազմավիպի» Առաջին պրակն, որոյ գինն ընդունեցայ։

2143.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 25 Յուն [ ուար ] 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Յառաւօտուս ընկալայ զգիրդ ի 21 ամսոյս. իսկ զտուրս Հոլաս էֆէնտի ի, թերեւս բերցէ նաւակն ի դարձին ի միջօրէի. ակն կալեալ մնային եղբօրորդիքն այնմ, եւ ես առաւելագունի, յորմէ կամէի շորթել մասն, զոր տուեալ եմ նոցա ի փոխ. բայց անթերի տաց նոցա զոր ինչ տուեալն է հօրեղբայր իւրեանց։

Ծանեայ զկաց մնաց (կամ զմնաց) Ումուտեանց. որ զինչ եւ է։ Ծերն հարցանող՝ ուրախանայ եւ ի լսելն զազգականացն, եւ այնու շատասցի։

Տրդատ Վարդապետ [4] ծանօթ կրկտող Ձեռագրաց հրատարակեալ է եւ թերթ մի (ի Զմիւռնիա ) զՁեռագրաց Մաղնիսայ. անշուշտ գտանի այդր ի Պօլիս. խնդրեմ օրինակ մի։

Յուսամ թէ Վեհս առաքեաց զվիճակագիր եպիսկոպոսաց մերայոց, զխնդրեալն ի Պատրիարքարանէ։

Ողջ լեր։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

Եհա՞ս Գեր[ապատիւ] Ներսէս եպիսկոպոս մեր։

2144.

Ս. Ղազար, 9 Փետր[ուար] [18]99

Գաթինկոյ Ալիշանին [5]

Սիրելի քուրիկ,

Փափազեան Յակոբ Աղայի նամակին վրայ գրածդ՝ եղբայրական սիրով կարդացի եւ խնդացի. կարծեմ նոյն այն օրը որ դու գրեր ես, ձեռքս ընկաւ այն պղընձէ մետալը Ս. Կատարինէի՝ զոր ինձի խաւրեր էիր շատ տարի առաջ, եւ պատկերի մի շրջանակի (չէրչիվէի) վրայ տեղաւորեցի. ուստի երբ ես այլ նայիմ անոր՝ յիշեմ զքեզ եւ աղօթեմ, դու ալ ինձի համար կ՚աղօթես, եւ բարեւներս կու տաս ամիայիդ եւ որդւոյն, Ելպիսին եւ եղբօրը, եւ համբերութեամբ կ՚ապրիս:

Հարազատդ
Հ. Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան

2145.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 15 Փետր [ ուար ] 1899

Սիրելի եւ Արգոյ Եղբայր,

Առաւել լրոյ առողջութեանդ փափագեմ, քան աշխատութեանդ ի խօթութեան գրել ինձ շնորհաւորութիւն, թէպէտ եւ լիուլի սիրով ընդունիմ զմաղթանսդ, մանաւանդ զաղօթս, ի խթան դանդաղկոտ տիոցս։

Կարծէի թէ գրեցի զընդունելս զտուրս Հոլաս էֆէնտի ի առ եղբօրորդիսն, վասն որոյ աւադիկ զշնորհակալիս իւրեանց գրեն Քեզ, ըստ թելադրութեան իմոյ, զի խիթայի թէ էֆէնտին չկամիցի ընթեռնուլ, զգիր շնորհակալութեան նոցա։ Իսկ խնդիր նոցա ամսական թոշակի՝ ոչ է իմ թելադրութիւն (այլ խոհ նոցա, եւ զգուշութեամբ խօսելի է զայնմանէ, կամ ոչ, զի մի՛ զայրասցի ծերունին. դու լաւ քան զիս գիտես զերակ նորա. ես ողջունեմ զնա եւ մեղմաձայն շնորհակալեմ վասն գթութեանն առ տառապեալսն։

Վասն ձեռագիր Շարակնոցին՝ եւ իմ նոյն տեսութիւն է. եթէ անակնկալ գերազանց էին նկարքն քաջարուեստք եւ աննմանք՝ մարթ էր զիջանել. փափագէի, եթէ հնար էր գիտել զանուն նկարչին եւ զթուական գրոցն, որ է ասել զՅիշատակարանն, եթէ ունիցի։

Ոմն ի ծանօթից որ յ Իտալիա, գրէ ստուգիւ տեղեկացեալ, զի վաճառել կամին զԱւետարանն Զէյթունի, եւ թուրք ջանան գնել եւ վաճառել Եւրոպացւոց. չկարծեմ ես թէ Զէյթունցիք հանցեն ի ձեռաց զանուանի Աւետարան իւրեանց Վասլի, որ պահապան է երկրի իւրեանց. սակայն մարթ է լռելեայն հարցանել զհաւատարիմս եւ գիտակս իրաց տեղւոյն թէ իցէ՞ ինչ այդպիսի խնդիր։ - Ողջ լեր։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

[Յ. Գ. ] Պր. Յովհաննէս Սամուէլեան առաքեալ էր ինձ զտոմսակ Ամանորայ շնորհաւորութեան. ես ոչ յիշեմ թէ առաքեցի նմա զիմս եւ զի մի՛ խաթրն [6] կոտորիցի՝ ի հանդիպելդ նմա՝ ողջոյն տաջիր իմովսանն։ Զնոյն Գեր[ապայծառ] Ներսիսի, եթէ այդր իցէ։

2146.

Professor Emilio Teza -ին [7]

San Lazzaro, 24 febbraio 1899

Eccellent[issi]mo Caris[si]mo Signor Maestro,

Prego sua bontà a voler presentare il mio umile omaggio ai suoi Illustrissimi Colleghi; chiedendone scusa per non poter assistere che molto raramente alle loro onorevoli adunanze, causa le indisposizioni dell'età, o i giorni festivi.

I miei rispetti all'Illustrissima Presidenza e ai chiarissimi Signori Membri Effettivi.

Ողջ լեր.

Թարմատար Collega
Հ. Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան

All’Illustrissimo Signor Comm [ endatore ] Em [ ilio ] Teza

Թարգմանութիւն

Սուրբ Ղազար, 24 Փետրուար, 1899

Գերազանց եւ սիրելի Պարոն Վարժապետ,

Ձեր բարեհաճութիւնը կը խնդրեմ, որ իմ խորին յարգանքներս փոխանցէք Ձեր Պատուարժան գործընկերներուն, իրենց ներողամտութիւնը հայցելով, որ տարիքային անհանգստութեան, ինչպէս նաեւ տօնական օրերու պատճառով՝ պիտի չկարենամ ներկայ գտնուիլ իրենց պատուաբեր հաւաքոյթներուն, եթէ ոչ հազուադէպօրէն:

Յարգանքներս պատուարժան տնօրէնութեան եւ մեծարգոյ բոլոր անդամակիցներուն:

Ողջ լեր.

Թարմատար գործընկեր
Հ. Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան

2147.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 25 Փետր [ ուար ] 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Յառաւօտուս ընթերցեալ զգրեալդ ի 21 ամսոյս, փութամ եւ ես գրել, զի մի՛ արասցես զրոյց զԱւետարանէն Զէյթունի. զի եւ ինձ անհաւատալի թուէր իրն, եւ ստուգեցի, զի թէպէտ հնաժողով մի Հալէպցի առաջարկեալ է առ երէց եկեղեցւոյ Զէյթունի զխնդիրն, այլ ոչ յաջողեալ, եւ ոչ յաջողելի. վասն որոյ լռել արժան է իսպառ։

Խնդամ, այլ առաւելագունի առողջութեանդ փափագեմ եւ ակն ունիմ, առ որ սատարեսցեն եւ գարնանաբեր զեփիւռք։

Ողջունեմ զԳեր[ապատիւ] Տէր Ներսէս [8] մեր շնորհ ունելով մաղթանացն զոր ի Վիենայէ ուղղեալ էր առ իս. կարծեմ թէ բեռնաւորեալ է մամոնայիւ, որ զի ի պէտս հօտին է եւ եկեղեցւոյ՝ ներելի է։ Կամիմ եւ ես յաւելուլ ի նոյն 100 (հարիւր) ֆր[անգ] կամ հինգ նաբոլ. ի գին եւ հայթայթանս Ձեռագրաց, որպէս խօսեցաք. յորժամ հանդերձեսցի մեկնիլ ի քաղաքէդ եւ դառնալ յաթոռ իւր, յայնժամ տացես նմա, եւ ազդ արասցես, զի հատուցից աստ գործակալի վանացս։ - Յուշ արա Նմա եւ զխնդիր մի իմ, եթէ կարելի է, տեղեկանալ թէ պահիցին ի դիւանս Կաթողիկոսարանի [9] մերոյ կամ այլուր՝ եկեղեցական գրուածք (թաղմանց, մկրտութեանց, ելի եւ մտի, եւն. եւն. ) եկեղեցւոյն Հայոց Անգոնայ. եւ մա՞րթ իցէ քաղել անտուստ ծանօթութիւնս. եւ ո՞րպէս. յո՞ր ձեռս. իցի՜ւ թէ իմ։

Զոր վասն Հոլասեանց ասես, արարից իմովսանն. շատ է թէ օրիորդն Սոֆի [10] մի՛ խստասցի առ համշիրակսն [11] ։

Ողջ լեր։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2148.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 1 Մարտ 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Շնորհաւոր Բարեկենդան Ձեզ, եւ մեզ Մարտս

Որոց շնորհիւ յուսամ թէ կազդուրեսցի առողջութիւնդ, թէպէտ երբեմն խաբխաբէ մարտ, այլ ի բարին յանգի. եւ մեք աստ այսմ ակն ունիմք, յետ ընդերկար տատամսութեան օդոց։

Առ Հոլասեանս, միամիտ լեր, զի չասեմ ինչ մինչ չեւ հաստատուն եւ ստոյգ ինչ յաջողեսցի միանգամայն եւ շահաւորագոյն նոցա. զի եթէ հաճեսցի օրիորդն Սոֆի [12] տալ նոցա ամսոյ ամսոյ՝ սակաւիկ ինչ եւ այնու խափանեսցէ զերբեմն երբեմն տուրս հօրն՝ հարիւրաւոր ֆրանգաց, չար քան զառաջինն լինի. իսկ եթէ ըստ խնդրոյ սոցա 50 կամ 40 ֆր[անգ] լիցի ամսական՝ գոհասցին։ Եւ այս այսչափ։

Նախընթացիւս գրեցի տալ առ Գեր[ապայծառ] Ներսէս 100 ֆր[անգ] յորժամ հանդերձեսցի ուղւոյ լինել եւ տալ կամ առաքել մեզ Ձեռագիրս, զոր ունի եւ զոր գտցէ, եւ ի հարկին՝ յաւելից ի վերայ 200ոցն՝ այլ եւս. շատ է զի չիցեն ինչ անպիտանք. ապա թէ ոչ՝ լաւ էր տալ զդրամն՝ սովելոց Վանեցւոց։

Խնդրող շաքարեղինին Աղանուրեանք են, եւ աներկբայ վճարեն զգինն եւ զծախսն, եթէ առաքես, որպէս յաջող իցէ, ուղեւորաւ կամ լսրդիւ 10 ֆրանքաց՝ չգիտեմ լիցի՞ քանակ բաւական զանազան տեսակաւ. չէ իմ գրած պիտակդ, այլ այլոյ ծանօթի նոցա։

Ոչ յիշեմ զի՞նչ գրեալ եմ զԱստուածաշունչ գրոց տպագրելոյ ի Կ. Պօլիս, եւ ոչ զթուականն. յիշողականս տկարացեալ է յոյժ։

Ողջ լեր։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

[Յ. Գ. ] Եթէ հարազատն իմ խնդրիցէ՝ շնորհեա տալ 93 (իննսունեւերեք) ֆր[անգ] ոսկի եւ արծաթ. եւ ում կամիս վճարեցից աստ. որպէս եւ զտալիդ առ Գեր[ապայծառ] Ներսէս, զոր ողջունեմ, մաղթելով յաջողութիւն յելս եւ ի մուտս։

2149.

* Ստեփանոս Պետրոս Ժ. Ազարեան Պատրիարքին

Ս. Ղազար, 2 Մարտի 1899

Աստուածապատիւ Հոգեւոր Տէր,

Յետ ողորմութեանն Աստուծոյ ի վերայ անարժանիս եւ խնամոց Հօր եւ եղբարց հոգեկից միաբանիցս, պարտական ճանաչեմ զիս անարգամեծար (իշխեցից ասել եւ անակնկալ) հայրական եւ հայրապետական գրոյ եւ օրհնութեան Սրբազան Տէրութեանդ, զոր եւ երագահաս օրինակաւ հաճեալ էր հաղորդել, որպէս ծանուցին ինձ ի խօթութեանս իմում. եւ որ ոչ գիտեմ առաւել մխիթարութեամբ կանգնեաց զսիրտ իմ, եթէ պատկառանօք կորացոյց. որում եւ շնորհապարտ զիս դաւանել՝ դոյզն ինչ ասել համարիմ։ Այլ որպէս պարտս ինձ գիտեմ զաղօթս եւ մաղթանս առ կենսատուն մեր՝ փոխարէն մարդասիրութեան այնքան բարեկամաց, առաւել քան վասն բազմաց՝ եւ Տեառնդ իմոյ Հոգեւորի, որոյ խնամք եւ գութ առ հեռաւորս իսկ եւ ի բանտս եւ ի կապանս տարածանին. որով ոչ միայն նոցա փրկութիւն եւ անձին արդիւնս մեծ հնարիք, այլ եւ պարծանս ամենայն ողջախոհ վիճակելոց Հայրապետական գաւազանիդ, զայդպիսի ունել Հովուապետ լայնատարած խնամօք յարժանաւորս եւ յանարժանս. Յորոց ընդ յետինս դասելով զանձն իմ՝ խոնարհիմ ծնրադիր ի համբոյր օրհնաբաշխ աջոյ

Աստուածապատիւ Հայրապետիդ

նուաստ եւ երախտապարտ ծ[առայ]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2150.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 17 Մարտի 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Ըստ յանձնարարութեանդ ետու Պ[ատուական] Հ[օր] Ստեփանոսի 20 ֆր[անգ] եւ Հոլասեանց 40, որք եւ խնդութեամբ եւ մեծաւ շնորհակալութեամբ ընկալան, զոր թերեւս ծանուսցեն եւ Ձեզ կամ օրիորդին Սոփեայ [13] ։

Անկասկած լեր վասն ծախուց քաղցրենեաց խնդրելոց յ Աղանուրեանց, եւ ես հատուցանեմ։ Յինն ամսոյս վախճանեցաւ 80ամեայ մայր նոցա Pacini -Աղանուր [14]. եւ ինքեանք յետ Զատկին երթալոց են ի Նաբոլի. լաւ լինէր արդեօք թէ շաքարն ժամանէր նոցա մինչչեւ էին մեկնեալ։ Թէպէտ չհամարիմ, թէ իսկոյն յետ զատկին մեկնիցին։

Շնորհաւոր Ձեզ Մեծ պահք. մեք յերեկոյիս մտանեմք ի կրթութիւն [15], որպէս ասի, որ եւ նշան է զատկին մերձեցելոյ, զոր աւետեաց եւ ծիրանի ծառն ծաղկեալ ի պարտիզի մերում։

Ողջ լեր։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2151.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 29 Մարտ [1899]

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Ըստ վերջին գրութեանդ ետու Պ[ատուական] Հ[օր] Ստեփանի 33 ֆր[անգս], եւս, որով լրացան պարտք իմ առ Քեզ, 93 ֆրանգաց: Հատուցից առ յապա եւ զ100 ֆր[անգս] տալի առ Գեր[ապատիւ] Եպ[իսկոպո]ս մեր Ներսէս, յորժամ տայցես նմա, եթէ գտցի առ Քեզ դրամ, ի Հոլասէ ընկալեալ կամ այլուստ, ապա թէ ոչ, առաքեցից թղթեայ, թղթատարաւ:

Մի՛ ինչ հոգար վասն գրածոյ Պալեան Տրդ[ատ] Վարդապետի, վասն զի եւ չյուսամ կարեւոր ինչ գտանել ի նմին, եթէ ոչ հասցէ:

Արդ խնդրեմ թուրքարէն գիրս մի տպագրեալ այդր ի Կ. Պօլիս, ի 1293 թուականի նոցին, որ է իբր 22 կամ 23 ամ յառաջ քան զայս ներկայ ամ եւ է Հիւմայիւն-Նամէ, որ եւ Պիտփայի [16], առակաւոր պատմութիւնք ըստ մասին Եսովպոսանման, շատ է թէ չլինիցի թանկ յոյժ:

Ողջ լեր:

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ. Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2152.

Գաթինկոյ Ալիշանի աղջկան՝ Տիրուհիին [17]

S. Lazare, 29 Mars 1899

Madame chère Nièce,

Eh bien, je suis à vos ordres. Depuis longtemps je priais et je prie pour vous ; car mon frère m ’ avait déjà fait part de votre maladie, et j ’ avais fait faire ici chercher cette medicine tigna dont vous vous serviez et qu ’ on n ’ a pas connue ici. Enfin je suis bien aise que maintenant vous vous portez mieux, j ’ espère que la belle saison vous rendra encore mieux. Cependant il faut aller doucement, car nous sommes déjà plus ou moins avancés dans l ’â ge, qui n ’ a qu ’ un seul printemps. Dirons - nous hélas  ! Non, jamais : il nous suffit cet unique, profitons en et seront contents ; les ailes du temps sont toujours courtes, et il est infiniment plus ճատալօզ [18] que personne : il ne faut pas s ’ y fier. Dans très peu de jours nous arrivera la Sainte P â ques ; elle ne tardera pas aussi pour vous : et vous en profiterez en bonne chrétiennes : vous et notre Catine, n ’ est ce pas  ? P â ques et printemps, quelle heureuse combinaison  ! H â tons - nous, en sortant de l ’ église avec notre bon Dieu dans notre cœur, de nous promener un peu dans un champ fleuri ou au moins verdoyant : tenez ; ne voyez - vous pas ces modestes violettes, presque se cachant des yeux même du soleil dont elles prennent leur vie et leurs charmes, quelle couleur sympathique, quel odeur suave  ! et quels souvenirs vieux ou nouveaux qu ’ elles réveillent dans nos cœurs et font tressaillir toute notre â me. Mais je m ’ apperçai de quelques gouttes qui tombent de vos yeux. No, no, c ’ est assez. Prenez ces deux ou trois sœurs des susdites violettes qu ’ on m ’ a porté hier, les uniques qu ’ on a trouvés dans notre jardin. C ’ est une infime créature parmi tant de créatures, et cependant comme elle parle à nos cœurs, et quelles paroles intimes, que notre langue ne peut pas exprimer malgré toute son éloquence  ! On sent tout en silence.

Il faut que je me taise aussi : depuis bien longtemps je n ’ avais pas tant bavardé : vous en êtes la cause, car vous m ’ avez imposé de vous écrire longuement. Je n ’ avais pas l ’ intention fixe d ’ écrire ceci ou cela ; ma plume ou mon cœur, je n ’ en saï justement, m ’ a conduit sur cette feuille, et basta.

Je continuerai prier notre bon Dieu, pour vous et pour monsieur Stavridès, qu ’ il conserve l ’ un et l ’ autre aussi longtemps que nous souhaitons et qu ’ il jugera bon. Je le salue, ainsi que ma Sœur et les Papazians. Je suis bien aise que vous les avez abrité chez vous. Eh bien, bon jour et bonne P â ques pour vous tous : vous aussi priez pour Votre vieil oncle

P. Léonce M. Alishan

Թարգմանութիւն

Մարտ 29 1899, Սուրբ Ղազար

Տիկի՛ն, Թանկագի՛ն Զարմուհիս,

շատ լաւ, ես Ձեր տրամադրութեան տակ եմ: Վաղուց արդէն կ՚աղօթեմ եւ պիտի շարունակեմ աղօթել Ձեզի համար, քանի որ եղբայրս յայտնած էր ինծի Ձեր հիւանդութեան մասին, եւ ես պատուիրած էի փնտռել տալ Ձեր օգտագործած մաշկային հիւանդութեան դեղամիջոցը, որ հոս ծանօթ չեն: Ես շատ ուրախ եմ, որ Դուք Ձեզ աւելի լաւ կը զգաք, եւ յոյս ունիմ, որ լաւ եղանակը դե՛ռ աւելի պիտի նպաստէ ատոր: Այնուամենայնիւ, պէտք է զգոյշ ըլլալ, քանի որ մենք որոշ չափով մեր տարիքը առած ենք, իսկ տարիքը միայն մէկ գարուն կը ճանչնայ: Բայց միթէ պէտք է ափսոսանքո՞վ «աւաղ» ըսենք: Երբե՛ք. կը բաւարարուինք այս մէկով, կը վայելենք ու կը գոհանանք. ժամանակի թեւերը միշտ ալ կարճ են եւ ան շատ աւելի ճարպիկ է, քան որեւէ մէկը. պէտք չէ վստահիլ անոր: Մի քանի օրէն Սուրբ Զատիկն է, ան նաեւ Ձեզի համար ալ կու գայ, եւ Դուք պիտի վայելէք հոգիի այդ տօնը՝ իբրեւ ճշմարիտ քրիստոնեայ, Դուք եւ մեր Քաթինը, այնպէս չէ՞: Զատիկ եւ գարուն, ի՜նչ յաջող համադրութիւն է: Աստուած առած մեր սրտին մէջ՝ դուրս գալով եկեղեցիէն՝ փութա՛նք զբօսնելու ծաղկած կամ գոնէ դալար այն դաշտերերէն մէկուն մէջ, ահա, կը տեսնէ՞ք այս անպաճոյճ մանուշակները, որ թաքնուած են գրեթէ արեւի հայեացքէն, որ կեանք ու գեղեցկութիւն կը պարգեւէ իրենց, ի՜նչ հաճելի գոյն, ի՜նչ քաղցրալուր բուրմունք, ի՜նչ հին ու նոր յուշեր կ՚արթնցնեն անոնք մեր սրտին մէջ եւ կը ստիպեն սարսռալ մեր հոգին: Բայց, ահա, արցունքներ կը տեսնեմ Ձեր աչքերուն մէջ: Ո՜չ, ո՜չ, բաւ է: Ահա երկու-երեք ծաղիկ՝ այդ մանուշակներու քոյրերը, որ երեկ բերած են ինծի. միակ մանուշակները, որ գտեր են մեր այգիին մէջ: Աննշան էակ մը՝ քանի-քանիներու մէջ, բայց ինչպէ՜ս կը խօսի ան մեր սրտերուն հետ, ի՜նչ մտերմիկ խօսքերով, որ մեր լեզուն անզօր է արտայայտել՝ հակառակ իր պերճախօսութեան: Մենք լռելեայն կը զգանք ամէն ինչ: Հարկ է, որ ես ալ լռեմ. վաղուց ի վեր այսքան չէի շաղակրատած, եւ Դուք էք ատոր պատճառը, քանի որ ստիպեցիք զիս այսքան երկար գրել Ձեզի: Ես ոչ մէկ յստակ մտադրութիւն ունէի՝ այս կամ այն բանի մասին գրելու, գրի՞չս, թէ՞ սիրտս կ՚առաջնորդէին զիս, չեմ գիտեր, ճերմակ թուղթի մակերեսին, ուրիշ ոչինչ: Ես պիտի շարունակեմ աղօթել բարեգութ Աստուծոյ Ձեզի եւ պարոն Ստաւրիտեսին համար, թող պահէ ու պահպանէ Ձեզ այնքան, որքան մեր սիրտը կը փափաքի, այնքան, որքան Ինքը ճիշտ կը համարի: Ողջոյններս կը յղեմ անոր, ինչպէս եւ Քրոջս եւ Փափազեաններուն: Շատ ուրախ եմ, որ օթեւան տուած էք իրենց Ձեր յարկին տակ: Շատ լաւ, բարի օր եւ ուրախ Զատիկ բոլորիդ. Դուք ալ աղօթեցէք Ձեր ծեր հօրեղբօր համար:

Հայր Ղեւոնդ Ալիշան

2153.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 12 Ապրիլ 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Իրաւամբ ասէք ոչ ընդունել զթելադրութիւն իմ զխնդրոյն զորմէ գրեալ էիք նախընթացիւդ, քանզի եւ ասէք չհասկանամ. եւ արդարեւ չեմ բարւոք հասկացուցեալ. զի չէր խորհուրդ իմ ծածկել ի սրտի զօրինաւոր բողոքս, որպէս գրէք, այլ միայն չասել եւ չգրել ածականս եւ նուաստական բառս զանձնէն. մանաւանդ զի բանք՝ թռչին, այլ գիրն կարէ մնալ, թէ եւ ես ոչ պահեմ։ - Ի զատկական աւուրս ել խնդիրդ ի ժողով, այլ ոչ ինչ սահմանեցաւ, զի խնդիրն ի խնդիրս փոխեցաւ ընդարձակեալ, եւ վասն զի ստիպեալ էր Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Մանուէլ դառնալ ի Պատուա, թողաւ ի յաջորդ ժողով՝ ի վերջ կոյս ամսեանս։

Մինչչեւ ընկալեալ զվերջին գիրդ, ծանոյց Պ[ատուական] Հ[այր] Ստեփան զգին շաքարեղինին Աղանուրեանց, զոր եւ ետու նմա 12 ֆր[անգ] արծաթի. ընթերցեալ, զի երեք տուփք են՝ ոչ կարծէի թէ այնքան դիւրագնի իցեն, վասն այնորիկ եւ ոչ կարացի ճշգրտել զթուանշանն։ Արդ ընկալեալ են խնդրողքն զշաքարն։

Անցուցի եւ ի հաշիւ մեր զ40 ֆր[անգ] զերկրորդ ամսական տուրս Հոլասայ առ եղբօրդստերսն, եւ ըստ խրատու նորա եւ Քո՝ ունիմ տակաւին առ իս, զի յաջողեաց նոցա յայսմ զատկի ընդունել ինչ եւ ի Բասսեկայ [19] եւ այլուստ, բաղդիւ. յորմէ կալայ զփոխն զոր տուեալ էի նոցա վասն հիւանդութեան Կլորեայ։

Եւ յորժամ ծանուսցես, տաց որոց արժանն է՝ զմնացեալ 60 ֆր[անգ] ի հարիւրոյն տալւոյ առ Գեր[ապայծառ] Ներսէս վասն Ձեռագրաց։

Հաճեսջիք գնել Հիւմայիւն նամէն եւ առաքել եւ եղէց պարտական 7 ֆրանգաց եւս։

Խնդրեմ ապահով եղանակաւ հասուցանել զծրարեալս առ Պ[ատուական] Հ[այր] Անտոն Ճնտոյեան ՝ ի Վան։ (Յուսամ զի մի՛ լիցի խէթ ընդ դա եւ ընդ Ճնտոյեան եպիսկոպոս մեր. ե՞րբ մեկնեսցի սա այտի՝ երթալ ի թեմ իւր)։

Ողջ եւ քաջողջ լեր։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

[Յ. Գ. ] Մոռացայ յիշել ի վեր անդր, զի ընկալայ ի գործարանէ Լոյտի [20] զերկոսին ծրարս հնութեանց եղբօր իմոյ, առ որ խնդրեմ յապահովի յանձնել զծրարեալս։

2154.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 19 Ապրիլ 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Ընկալեալ յառաւօտուս զգրեալդ ի 15 ամսոյս, ետու զոր առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Ստեփանոս, եւ յետոյ ընթերցեալ զոր առ իս, պատրաստեցի զգին շաքարեղինի նորա 15։70 եւ տաց ի ճաշաժամու հանդերձ թղթովն ընդունելութեան ի Լոյտէ [21], յորոյ պաշտօնականէ ընկալայց ի ժամու զծրարս Ռուբինեան դրամոց, որպէս ընկալայ զառաջինսն, եւ կարծեմ ծանուցի նախընթացիւս։

Շնորհաւո՜ր Ծաղկազարդ եւ ապա Զատիկ։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2155.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 26 Ապրիլ 1899

Մեծարգոյ Եղբայր,

Քրիստոս յարեա՜ւ, Ձեզ եւ մեզ

ԶՀիւմայիւն նամէն ընկալայ, զերկոսին ծրարս Ռուբինեան դրամոց տակաւին ոչ. բայց թերեւս այսօր կամ վաղիւ ընկալայց. զայս մոռացայ գրել առ եղբայր իմ ի թղթիս ծրարելոյ. կարէք ասել նմա՝ եթէ տեսանիցէք։

Ողջ եւ ուրախ լինել, գոնեա հրաշափառ տօնիւս։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2156.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 26 Ապրիլ 1899

Սիրելի Եղբայր,

Քրիստոս յարեա՜ւ, Ձեզ, որպէս եւ մեզ

Կարծեմ երկու շաբաթ առաջ կարճ գրովս՝ խաւրեցի թղթեայ 50 լ[իրայ] իտալական, որոյ ընդունելութեանդ լուրը չառի։ Այս անգամ կ՚իմացընեմ որ երկու օր առաջ աստից նաւարկեց մեր Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Արիստակէս Վարդապետ, որ ձեր Զատկիդ երկրորդ օր կու հասնի ի քաղաքդ, եւ քիչ օրէն վերադառնայ առ մեզ։ Եթէ պատրաստ է այն Անտրիկեան արծաթկողիկ Աւետարանն՝ յանձնէ իրեն, եւ իսկոյն կ՚ընդունիս իրմէ 500 ֆր[անգ] ոսկի, քիչ մ՚այլ աւելի. ինչուան որ չընդունի գիրքը՝ չի վճարեր։

Քեռ եւ քեռորդեաց շնորհաւորեմ զԶատիկն, աղօթելով վասն առողջութեան եւ հանգստեան նոցա, որպէս եւ Քեզ

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2157.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 2 Մայիս 1899

Սիրելի Եղբայր,

Յուսամ որ առողջ մարմնով եւ հոգւով կատարեցիր Ս. Զատիկը, ներելով հանդիպած դիպուածին, որ աւելի հիւանդութեան արգասիք է քան դժկամակութեան։

Քանի մ՚օր առաջ ընդունեցայ երկու ծրար այլ Ռուբինեան դրամոցդ, զոր դեռ չեմ բացած։

Անտրիկ ն լուսագիրն այլ ընդունեցայ եւ ողջունեմ։ Իսկ իրեն արծաթկողիկին համար արդէն նախընթաց թղթովս գրեր էի եւ յուսամ թէ հիմայ յանձնուած ըլլայ այն առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Արիստակէս, որուն տուեր էի ես ոսկի դրամ, բայց դիւրութեան համար փոխուեր է ի թուղթ. անշուշտ զայն այլ ընդունած էք, եթէ գիրքն տուեր էք իրեն. այս կերպով դիւրանայ զայն մեր ձեռքն հասցընելն։

Քրիստոս յարեաւ. ողջոյն մեր ծանօթից, եւ ողջութիւն քեզ։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2158.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 2 Մայիսի 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Համառօտիւս ծանուցանեմ, զի ուր ուրեմն ընկալայ զերկոսին ծրարս Ռուբինեան դրամոց՝ ի գործատանէ Լոյտ ի [22] ։ Ընկալեալ էի վաղագոյն եւ զՀիմայիւն նամէ, զոր ի պէտս մեր վանացս խնդրեալ էի, առ ի բաղդատել ընդ ձեռագրի միոյ հայագիր թուրքարէնի։

Զգին շաքարեղինին 15։70 զոր ետու առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Ստեփանոս անցոյց նա առ յաջորդ իւր Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Բարսեղ։

Անգիտաց անպէտդ Ամիրտոլվաթայ ՝ արդարեւ անպէտ է մեզ, զի ունիմք բաւական օրինակս, եւ չիք ի նորումդ յայդմիկ՝ նոր ինչ մեզ, բայց բուն յիշատակարան ընդօրինակողի գրոցն, եւ ոչ հեղինակին յիշատակք, որք գտանին յամենայն օրինակս մեր։ Թող վայելեսցէ տէր գրոցն զմատեանդ եւ վաճառեսցէ այլոց։ Եթէ փոխանակ դորա գտցես Աւետարան մի գեղեցիկ, զայն ընդունիմ։

Կրկնելով յուսով զՔրիստոս յարեաւն, ողջ լեր։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2159.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 3 Մայիս, 1899

Սիրելի Եղբայր,

Երկու օր առաջ Քեզ գրած ատենս մոռցա[յ] ետ դարձընելու Վան էն եկած թուղթը, որոյ վրայօք ահա գրէ Քեզ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Յակովբոս ։ Ես իրեն չէի ըսած արծաթկողիկ Աւետարանին ինծի համար ըլլալը. ինքն կարծեր է թէ մէկալ հնութեանց համեմատ դու խաւրես ծախելու. ուստի հարկ չէ որ իրեն այդոր վրայօք գրես, բայց եթէ ըսել որ ատենօք եղբայրս ուզեր էր այդպիսի բան մի։ Յուսամ որ հիմայ տեսնուած ես Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Արիստակիսի հետ եւ թերեւս յանձնած այլ ես այդ գիրքը։

Ողջ լեր։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2160.

Կարապետ Եզեանին [23]

Ս. Ղազար, 9 Մայիս 1899

Մեծապատիւ տէր եւ Բարեկամ,

Այո, արդարեւ նուաստս յանձնեցի ուղարկել Ձեզ այդ փռանկ թարգմանութիւնը Սիսուանի [24], եւ անմիջապէս գրեցի, ներփակելով ի թղթին եւ թղթիկ մի առ իմ մօրքեռ դուստր տիկինն Բասսեկա [25]. զարմանամ, թէ ի՞նչպէս կորսուին եւ չեն հասնիր մեր թուղթքն առ որս գրեմք եւ ղրկեմք։ Իսկ Ձեր գրածդ 16/28 ապրիլի ընդունեցայ ատենին: Այսօր այլ գիր առի վերոյիշեալ Բասսեկայէ, որ շատ մեծ գոհութիւն յայտնէ Ձեր բարեկամութիւնը վայլելու, միանգամայն եւ արժանաւոր համբաւն եւ յարգութիւնը ի քաղաքացեացդ. ընդ որ եւ ես ուրախ եմ. կ՚իմացընէ եւս, որպէս եւ Դուք գրած էիք՝ որ յետ ամսէ մի վերջ ուզէ երթալ ի Կ. Պօլիս, տեսնել իր ծերունի հայրը:

Հռովմայ Արեւելագիտաց Ժողովէն [26] մեզ այլ ձայն չեկաւ. թուի թէ իրենց քաղաքական խնդիրներուն ձայնն աւելի զօրաւոր են:

Ընկերներէս մին խնդրէ դարձեալ Ձեզ նեղութիւն մի տալ. քանի մի տարի առաջ (1891–1894) այդ տեղ ի Պետերբուրգ Papadop[o]ulos Kerameus [27] յոյն ոմն, հրատարակեր է յունարէն քանի մի հատոր ցուցակս Ձեռագրաց եւ յիշատակարանաց գրատան Երուսաղէմի Յունաց պատրիարքարանին: Եթէ, կ՚ըսէ խնդրողն, տէրութեան ծախքով տպագրուած է այդ գործդ, կարելի՞ է օրինակ մի ընդունել Ձեր միջնորդութեամբ եւ շնորհիւ. որոյ՝ որպէս եւ ըլլայ միշտ շնորհակալ եմք բարեսիրութեանը, եւ մաղթեմք երկար ժամանակ այլ զնոյն վայելել։

Նախընթաց գրովս հարցեր էի Ձեզ Բասսեկայի հասցէն, իսկ այսօր ընդունածովս իմացայ, եւ զատ խաւրեմ իրեն իմ գրելիքս. բայց վախնալով որ դարձեալ չկորսուի գրածս, խնդրեմ որ եթէ առիթ ունենաք նորէն տեսնել զնա, իմացընէք որ իրեն գրեր էի վաղուց եւ իր մէկ ինչ խաւրածը ընդունած, եւ դարձեալ գրեմ հիմայ։

Ողջ լեր բարեաւ:

Աղօթարար ծ[առայ]
Հ [այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2161.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 17 Մայիս 1899

Սիրելի Եղբայր,

Ամսոյս 8ին յարութիւնաբեր եւ Յիսուսաբեր աւետեօք գրածդ ընդունեցայ հաճութեամբ. ցաւակցիմ ներողաբար այն եղբօր ըրածին եւ գրածին Քեզ, որոյ արդէն դու ներած ես եւ ներուած ես. այդոր սրտին խորն անոյշ է, եզերքն բռնկող նիւթերէ. մենք շատ փորձած եմք, Դու այլ փորձած ես ուրիշ ատեն. փափագիմ որ վերջինն ըլլայ։

Ոսկի եւ թուղթ նաբոլէոնից արժէքը հարցեր էիր. հօս՝ ոսկին՝ թղթով կ՚արժէ 21։50 ֆր[անգ] այդ տեղ շատ պահանջեր են. պէտք էր փոխանակ 6 ֆր[անգ] զեղչի, 3։75 ըլլալ։ Ուրիշ առթիւ լնում զպակասն։

Ոսկի թասին պատկերը կամ կաղպարը, թէ խաւրես հետաքրքրաբար ընդունիմ. բայց այդ գնով ետեւէ ըլլալ՝ մեզի ձեռք չի տար. Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Յակովբոսն այլ չի յուսար յաջողիլ. ո՜ւր մնաց որ զայն բերելն այլ դժուար է։

Գանք հիմայ արծաթկողիկ Աւետարանին. կողքն կան, բայց կռնակն պակսի, որոյ վերայ անշուշտ կար թուականն. քանդակք կամ փորուածքն ալ ղոնտրոյ [28] են, չեն նման անոնց, զոր խաւրեցիր երբեմն եւ զոր ունին Վիենական Հարք։ Ձեռագիրն բաւական կոկիկ է։ Որպէս եւ է՝ լռիկ մռիկ հասնելով ի ձեռքս՝ չեմ ուզեր յետ դարձընել։ Չգիտեմ թէ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Արիստակէս յանձնա՞ծ է տուած գինս, թէ յետ առ իս դարձընէ. յուսամ որ քիչ օրէն կու հասնի հօս. տեղեկանամ, եւ ըստ այնմ գործեմք։ Թէ չէ տուած ստակը եւ գոհ է տէրն ( Անտրիկ, զոր ողջունեմ, տուածիս կամ տալիքիս, խաւրեմ ապահովութեամբ։

Հ[այր] Պօղոս Գաֆթանճեանի վրայօք գրածդ՝ մեզի անծանօթ է. ըստ գրածիդ ինքն հիմայ յ Ամերիկա պիտի ըլլայ. վանացս գիտութեամբ եւ կամօքն չէ. միթէ՞ ինքն իր գլխուն գործէ։

Ռուբինեան դրամոց սեւութեան եւ փայլման գրածդ հասկացայ, եւ այնպէս ընենք, երբ միւս ընկերներն այլ հասնին։

Ողջոյն քեռ եւ քեռ դստեր. իր եղբօրմէն Պր. Յակովբայ ի՞նչ լուր. հիմայ հասուն զաւկըներ այլ ունեցած պիտ ըլլայ։ Անոր այլ ողջոյն եւ յաջողութիւն, եւ Քեզ քաջողջութիւն։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2162.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 17 Մայիս 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Երեկ եկեալ էին Հոլասեանք յայցելութիւն, եւ հարցանէին զտրից հօրեղբօր իւրեանց, եւ ես ետու զերրորդ տուրս նորին՝ առ պառաւն. որով ի հաշիւ 100 ֆր[անգ] տալի առ Գեր[ապայծառ] Ներսէս ՝ ունիք առ յինէն (2 ամսական Հոլասէ ) 80 ֆր[անգ] եւ 15։70 եւս յայլ հաշիւս միանգամայն 95։70. յորոց վերայ պարտիմ տալ Քեզ եւ իբր 5 ֆր[անգ] զոր եւ տաց՝ ում եւ կամիցիս. եւ այսպէս փակեսցի հաշիւ մեր։

Ողջունեմ զվերոյիշեալդ Եպիսկոպոս, ընկալեալ, ընթերցեալ եւ հաճեալ ընդ դամբանական խօսս նորին [29]. բայց զի՞նչ ասել ընդ այնքան երկար ժամանակ բացակայիլն յաթոռոյ իւրոյ։ - Ողջ լեր։

Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2163.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 22 Մայիս 1899

Սիրելի Եղբայր,

Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Արիստակէս հասաւ եւ յանձնեց ինձ Ռուբինեան դրամոց ծրարն եւ ոսկեթասին կաղպարն եւ պատկերն։ Նոյնն տուեր է եւ առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Յակովբոս խաւրած հնոտիքդ։

Նոյն ինքն Հ[այր] Արիստակէս թողեր է առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Գրիգոր Անտրիկին արծաթկողիկին համար խաւրած գումարս. գրեցի առ սա որ տայ քեզ 550 ֆր[անգ]է ոսկի կամ թուղթ փրանկ. 500 ի գին գրոցն. 50 այլ Քեզ կամ Նմա (Անտրիկի) որպէս եւ դատիք։ Բայց գրոց կամ կողից կռնակի պակասութիւնն քիչ մի տնտնալ տուաւ ինձ. եթէ առաջ գինայի՝ գուցէ այլազգ տնօրինէի։ - Յուսամ ուրիշ անգամ լաւագոյն տեղեկանալ։ - Բարեւներս իրեն եւ մերայոց։ - Ողջ լեր։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2164.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 22 Մայիս 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Զոր ինչ եւ յանձնեալ էիր առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Արիստակէս ՝ աւանդեաց ի ձեռս իմ. արդ եւ Դու հաճեաց զաւանդեալն Քեզ ի նմանէ՝ գումար մի, յանձնել առ եղբայր իմ, որում ազդ առնեմ թղթեկաւս։

Զցանկ Ձեռագրաց Կեսարիոյ զցանկեալն ի Տրդատայ Վարդապետէ [30] ՝ վաղ ուրեմն տեսի եւ քննեցի. չյիշեմ այժմիկ ո՞ւր իցէ, ի գրատա՞ն մերում թէ յիմումս։

Թէպէտ եւ այժմիկ գանձ իմ պակասեալ է, այլ հնարիմ ստանալ զԱւետարանն հրաշապատկեր, զորմէ գրես. բուռն հար եւ մի՛ վրիպեցուցաներ, թէ ոչ տարապայման ինչ պահանջիցեն. զի կամիմ ի թիւ 100 հասուցանել զՁեռագիր աւետարանս մեր, ակն ունելով զի եւ Գեր[ապայծառ] Ներսէս մեր, որ խոստացաւ զմի յաւելցէ եւ զմիւս։ Ժամանակ ուղւոյ լինելոյ հասեալ է Նմա եւ անցանէ, եթէ յամիցէ շատ եւս վասն ընտրութեան նորոյ Կաթողիկոսի [31] ։

Ընդ ծովու ճանապարհ՝ բայց առ երկինս առաքեցաւ աստի մանուկն այն Մարսուան ցի. գուցէ հասեալ իցէ արդ առ հրեշտակս։ Մարդկօրէն՝ վկայութեամբ բժշկաց տեղւոյդ առաքելի են այտի մանկտին։

Յուսամ զի դու առանձնացեալ ուրեք կազդուրեսցիս։

Հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2165.

Professor Emilio Teza -ին [32]

San Lazzaro, 23 maggio, 1899

Carissimo Amico e Maestro,

È meglio tardi che mai: questo non è armeno ma adagio italiano; dunque dev’essere caro a Lei, e subito mi perdonerà. Ma io sono più ostinato e difficile a perdonare a chi mi tira fuori dal mio cantuccio, inserendo una letterina dedicatoria in fronte al suo Eco di Stranieri. Intanto La ringrazio e per questo e per quello che ha scritto negli Atti del nostro Reale Istituto Veneto. L'altro giorno era la sua festa annuale; avevamo molti biglietti d'invito; ma avevamo pure in quel giorno la Pontificale del nostro Abbate arcivescovo, ed era impossibile di trovarci qui e là, è per me doppiamente, perché il D ^ot. medico m'impone di non muovermi assai.

Quanto ai codici dell’Edessena del nostro Grazioso, dirò, che a riguardo d'un tal autore venerato e celebre gli copisti hanno avuto diligenza di non variarsi: peraltro se Lei avesse dubbio di qualche parola o linea de’ versi, m’indichi e consulterò i manoscritti.

Non dubito che alla sua versione italiana aggiunga diverse note, ma considerando in generale il soggetto di quella (sic) poema, Pianti o Lamentazioni sopra Edessa, cosa direbbe quell'angelico e Grazioso Geremia d’Edessa, se guardasse sul sacro Olimpo, dopo settecento anni, sulla stessa città, e vi vedesse or ora nella sua chiesa cattedrale, più di due mille (sic) suoi nazionali Armeni bruciati vivi da quel furibondo e pazzo fuoco, che anche altrove ha consumato in questi ultimi anni migliaje e migliaje d’innocenti nostri connazionali, diventati a così vil prezzo.

Aspettiamo la Prov [ v ] idenza suprema.

Tutto Suo
P. Leone M[arcar] Alishan

Թարգմանութիւն

Սուրբ Ղազար, 23 Մայիս, 1899

Շատ սիրելի բարեկամ եւ Վարժապետ,

Աւելի լաւ է ուշ, քան երբեք. ասիկա հայերէն չէ, այլ իտալերէն առած. հետեւաբար, պէտք է, որ սիրելի ըլլայ Ձեզի, եւ շուտով պիտի ներէք ինծի: Բայց ես աւելի յամառ եմ եւ դժուար ներող անոր, որ զիս դուրս կը քաշէ իմ թաքստոցէս՝ ընծայական նամակ մը զետեղելով իր Eco di Stranieri [Օտարերկրացիներու արձագանգ]»ի ճակատին: Շնորհակալ եմ ասոր եւ այն բանի համար, որ գրեցիք մեր Վենեթոյի Արքայական Հաստատութեան զեկուցումներու ժողովածուին մէջ: Նախորդ օրը տօնախմեցինք ամենամեայ տարեդարձը. շատ հրաւիրատոմսեր ունէինք, բայց նոյն օրը միաժամանակ հովուապետական պատարագն էր մեր արքեպիսկոպոս աբբահօր, հետեւաբար անհնար էր մեզի հոս եւ հոն գտնուիլ, կրկնակի ինծի համար, քանի որ բժիշկս պարտադրած է ինծի շատ չտեղաշարժիլ:

Ինչ կը վերաբերի մեր Շնորհալիի «Ողբ Եդեսիոյ» [33] -ի ձեռագրին, պիտի ըսեմ, որ օրինակողները պաշտելի եւ հռչակաւոր հեղինակի նկատմամբ խղճմտօրէն ջանացած են բնագիրը չաղաւաղել. միւս կողմէ եթէ տարակոյս ունենաք որեւէ բառի կամ հատուածի մասին, նշեցէք ինծի եւ ես կը քննեմ ձեռագիրները:

Կասկած չունիմ, որ իտալերէն թարգմանութեան մէջ պիտի աւելցնէք նաեւ նշումներ, բայց ընդհանուր առմամբ նկատի առնելով այդ բանաստեղծութեան նիւթը, Լաց եւ Ողբ Եդեսիոյ վրայ, ինչ պիտի ըսէր հրեշտակային եւ Շնորհալի Երեմիա Եդեսացին, երբ եօթ հարիւր տարի անց նայէր Սուրբ Ողիմպոսին, նոյն քաղաքին, եւ տեսնէր այժմ իր մայր տաճարին մէջ աւելի քան երկու հազար հայրենակից հայեր ողջ-ողջ այրած բոցաշունչ կրակով, որ այլուր այս վերջին տարիներուն հազարաւոր անմեղ հայրենակիցներ ոչնչացուց, դարձնելով զիրենք անարժէք:

Կը սպասենք վերին Նախախնամութեան:

Ամբողջովին Ձեր
Հ. Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան

2166.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 31 Մայիս 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Յառաւօտուս (յորում մեկնեցաւ Վեհս ի գիւղ) ընկալայ զգրեալդ ի 26 ամսոյս։ Պ[ատուական] Հ[այր] Վարդան սպասէ գալըստեան մանկանցդ, զի ընկալեալ զնոսա յաւուրդ նշանակելում՝ տարցի ի Ս. Զենոն ։ Եւ ես ընկալայց զծրարն յանձնեալ առ Պարտիզակցին։

Գոհութիւն յանձնարարութեան դրամոյն առ եղբայր իմ վասն Անտրիկի, որ ստիպեալ հեռագրեալ էր առ իս եւ խնդրէր զի եւ ես հեռագրեցից առ Քեզ, այլ զի կանխեալ գրեալ էի չարարի վայրապար։ Արդ ընկալեալ նորա՝ հանգիցէ։ - Իսկ Քո առաջարկեալդ Աւետարան, թէ եւ թղթեայ իցէ, այլ նորատեսակ պատկերօք՝ ընդունելի է. շատ է թէ կարողացայց ճարել զգինն։

Նախընթացիւդ (22 Մայիս) գրէիր վասն Ձեռագրաց յուսացելոց ի Գեր[ա]պ[այծառ] Ներսիսէ. Նա ասաց զի է առ նմա ի Մուշ Աւետարան մի եւ տացէ մեզ. ես առ ժամայն ետու նմա հարիւր լիրայ իտալ[ական] խոստանալով յաւելուլ ապա, որպէս եւ արարի ի Քո ձեռն 100 ֆր[անգ] եւս, խնդրելով ի նմանէ զի յապահովի հասուսցէ մեզ, առաքելով առ մերայինս ի Տրապիզոն, կամ այլով ճանապարհաւ, որպէս անքոյթ թուիցի նմա։

Ասաց զի է առ ինքն եւ բժշկարան մի կամ մասն բժշկարանի, նօտրագիր, որ անպիտան ինչ թուի ինձ եւ ո՛չ գնով ստանալի. չգիտեմ թէ ունիցի՞ եւ այլ ինչ։ - Իսկ ինքն ե՞րբ երթիցէ յաթոռ իւր. բայց եթէ կաթողիկոսասցի եւ ձեռնադրեսցէ զոմն ի մերայոց փոխանակ իւր։ Buon appetito [34] !

Ողջ լեր եւ առողջ որքան մարթ է։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2167.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 31 Մայիս 1899

Սիրելի Եղբայր,

Այս առտու բացի գրածդ ի 25 ամսոյս, որով իմացընես Անտրիկին տագնապը եւ խնդրես որ հեռագրեմ. իսկ ես չըրի, որովհետեւ կանխեր գրեր էի առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Գրիգոր, որ տայ Քեզ ստակը. եւ ահա իր գրած թղթին ներքեւ Դու ալ գրես, որ յանձներ է Քեզ այն գումարը, դու այլ գիտցածդ կ՚ընես. եւ ապահովութեան համար երկտող ստորագրութիւն մի կ՚առնուս յ Անտրիկ է եւ խաւրես ինձ, տալով նմա բարեւս, եւ հարցընելով թէ արդեօք այդ Աւետարանին արծաթ կռնակն կա՞ր առաջ իր քով եւ գտուի՞. յարգը շատ կ՚աւելնար, թէ որ ամբողջ ըլլար կողքն։

Քանի մ՚օրէն այդտեղէն գալի տղայոց ձեռքէն պիտի ընդունիմ Քու առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Գրիգոր յանձնած մէկ ծրարդ եւս Ռուբինեան դրամոց, յուսամ որ կորուսած չըլլայ։

Այսչափ ի համառօտ ժամուս։ - Բարեւ ծանօթից, եւ առողջութիւն Քեզ եւ նոցա։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2168.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 1 Յունիս 1899

Սիրելի Եղբայր,

Թէ եւ երեկ գրեցի Քեզ, այլ նոյն իրիկուն հնասէրք ոմանք եկեր են առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Յակովբոս, եւ հարցեր են վերջի խաւրած արձանիկներուդ գինի, զոր իրեն չես գրած, եւ խնդրէ որ իմացընես։ Ես ցուցընել տուի մեզ խաւրած բեւեռագիր գլանիկդ Հայկայ. գնելու յօժարութիւն ցուցեր են. թէ եւ Դու ծախելու համար չէիր խաւրած. եթէ ուզես որ ծախուի եւ ի՞նչ վերջին գնով՝ շուտով իմացու, եւ ողջ լեր։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2169.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 5 Յունիս 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Ոչ հաճութեամբ այլ համբերութեամբ ընթերցայ զգրեալդ ի 29 անցելոյն, վասն տկարութեանդ, որում առաւել եւս Քեզ պիտի համբերութիւն, միանգամայն եւ զկարելի դարման տանել, նա եւ օդափոխութեամբ կամ տեղափոխութեամբ, եթէ այսր եւ եթէ ի բարեշունչ ուրեք ծովեզերս կամ կղզեակս Վոսփորի, որով յուսամ զի ոչ է որպէս մամուկ յորմս կռուիցիս, այլ ըստ ոգւոյդ եւ մարմնով կազդուրեալ լիցիս մանուկ ալեւոր յամս յամայր։

Երեկ դարձան գիւղագնացք մեր՝ ի վանս։

Խնդրեմ՝ որպէս յայլում նուագի հասուցանել զծրարեալս ի Վան, առ Պ[ատուական] Հ[այր] Անտոն ՝ վտանգեալ յոտին՝ երիվարին խարդաւանելով։

Կրկին մաղթանօք քաջողջութեանդ՝ մնամ

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2170.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 7 յունիս 1899

Սիրելի Եղբայր,

Ամսոյս առաջին օրը գրածդ ընդունեցայ, պէսպէս լուրերով, որոց առաջին համարիմ չի գտած առողջութիւնդ, երբ կ՚աշխատիս մանր մունր բաներով, ինչպէս գրես, եւ երբեմն ալ Ռուբինեան դրամները կարգադրելով. թող քիչ մի ուշիկ ըլլայ, բայց առանց նեղութեան։ Ես այլ հանգիստ եմ դեռ ամառնային տաքերէն չնեղուած, եւ ներսս, կակուղ պահելու ճարակ գտայ՝ յառաջ քան զանկողին մտնել՝ կաթ խմել, տաք կամ պաղ, ըստ եղանակին. տեսնենք մեծ տաքերուն ի՞նչպէս կ՚ըլլայ։ Արտաքին քիչ մի նեղութիւն՝ ձախ սրունքիս է, ինկնալէ մի պատճառեալ, որպէս կարծեմ. ցաւ չկայ, այլ քաշուըտիլ մի, որոյ ամէն օր դարման կ՚ըլլայ, եւ զգուշանամ շատ քայլելէ. յուսամք այս այլ թեթեւնայ։

Այսօր քահանայ ձեռնադրուելուս 59դ տարեդարձն է, երկու օրէն այլ (9 յուն[իս]) որ մեզի Յիսուսի Սուրբ սրտին տօնն է, առաջին պատարագ ըսելուս տարեդարձն. յուսամ արժան կամ անարժան պատարագել նոյն օր մեր եկեղեցւոյ Խաչի խորանին, ուր դրուած է պատկեր Ս. Սրտին, եւ յիշել զՔեզ եւ զայլ մերձաւորս իմ։

Պոսիդոնի դրամոյ նկարագիրդ դնեմ ի Սիսուանի՝ ուր յիշած եմ այդ քաղաքդ. եթէ ունենայի դրամիդ պատկերը՝ անշուշտ փորագրեալ դնէի ի գրքիս։ Եթէ երբեք արժանանայ գիրքն երկրորդ տպագրութեան այն ատեն մտածեն տպագրողք։

Խաւրած պատմական գրոց Ձեռագրիդ ցանկն աչքէ անցուցի. առաջին չորս գլուխք աստից անտից են, ոչ նոր ինչ բան. Ե գլխէն սկսեալ մինչեւ ի ԿԳ (5-63) մեր ծանօթ Կիրակոս պատմիչն է, զոր եւ տպագրեալք եմ. անտի մինչեւ ի վերջն (ԿԴ-ՃՁԸ) Մատթէոս Ուռհայեցին է. ուրեմն նոր բան չէ. նորութիւնն յայսմ է, որ այս ետքինիս գլխակարգութեան հետ վերնագիրն այլ դրեր է գրողն, այսինքն գլխոյ ցանկն, որ մեր ծանօթ ձեռագրաց եւ տպագրաց մէջ չկայ։ - Մնայ գիտնալ Ձեռագրիդ հնութիւնը եւ Յիշատակարանը, եթէ ունի։ Ուռհայեցին այլ ամբողջ չէ այդ Ձեռագրիդ մէջ, այլ կիսով չափ։ Ըստ այսմ ամենայնի՝ մեզ ոչ 15 եւ ոչ 10 ոսկի արժէ. եթէ Յիշատակարան ունի եւ բաւական հնութիւն՝ գուցէ 5 ոսկի մի։

Մեր ծանօթից բարեւներ. ընդ որս եւ աղօթասէր թոռնիկին Միռոն ի, որոյ անունն կըրնար ըլլալ եւ Մենոն. զի այս Հայ անունս յիշուի գեղեցիկ ԺԲ դարու արձանագրութեան մի մէջ։ Աղօթէ մանուկդ այդ եւ վասն իմ եւ վասն Քո, որոյ եմ

Հարազատ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2171.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 21 Յունիս 1899

Սիրելի Եղբայր,

Պատառիկ թղթիս վրայ քանի մի տողիկ ի պատասխանի երկու թղթոցդ յ7 եւ ի 14 ամսոյս։ - Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Գրիգոր վերջին յանձնած ծրարներդ Ռուբին[եան] դրամոց կարծեմ դեռ իր քովն են, առթի սպասելով ղրկելու եթէ չեն արդէն խաւրածները. ես չորս անգամ ընդունեցայ, եւ ընդ ամէնն հինգ ծրար, որոց ոմանք դեռ չեմ բացած։

Չիմացայ թէ ինչո՞ւ 1911ին հասնիլ եւ պատարագել մաղթես ինձ. գալ տարի (եթէ ողջ մնանք) կ՚ըլլայ 60դ տարի քահանայութեանս, 1910 տարին այլ 70դ տարի. ի՞նչ է այդ 1911ն։

Սրունիցս արտաքին ձեւն եկաւ ի տեղն, եւ քայլելու դժարութիւն չունիմ, հանգիստ եմ եւ առողջ, բայց այն քաշուածութիւնն դեռ կայ, երբեմն աւելի երբեմն պակաս. վարդի անոյշ քսել՝ մեր բերնին ալ չկայ, ո՞ւր մնաց ոտքն. թէպէտ ունինք անուշի վարդ, եւ ճիշտ սենեկիս դիմաց, այլ եփող կամ շինող չըլլալով՝ թաթթըփին եւ ի հող դառնան, մեզ սպասելով։

Պոսիդոնի դրամոյ կնիքը չեմ ուզեր, մի՛ աշխատիր։

Առ իս թողածներէդ փոքրիկ ինչ մի վաճառեալ՝ հայթհայթեց քեզ այդ անգլիկ ոսկին, փայլուն այլ սահուն։

Բարեւօք առ ծանօթս՝ ողջ լեր։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2172.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 21 Յունիս 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Սկսանելով ի վերջնոյն, այսինքն ի գրելոյդ յ17 ամսոյս, յորում եւ Յիշատակարան գերահռչակ Շարակնոցին, ըստ ստացողին, որոյ արժէք կարծիք նորա է 180 ոսկեաց եւ թուի թէ չիցէ նորա տեսեալ այլ ինչ Ձեռագիր հայերէն. ըստ ոչ մեր բաղդի, նա եւ Յիշատակարանն չունի ինչ պիտանացու։

Սպասեմք եւ մեք լրոց ընտրութեան յաջորդի † [հանգուցելոյ] Ազարեանի [35], դժուարաւ գտցի ճարտար եւ յաջողակ նման նմին. բայց այլով ինչ մասամբ լաւութեան թերեւս գտցին գերագոյնք. եւ բացցի ճանապարհ Տարօնոյ մերոյս եպիսկոպոսի։

Թռեա՜ւ ուրեմն թիթեռնիկն դրախտին՝ պանդխտացեալ կարճօրեայ կենօք ի Մարսուան եւ ի կղզեկիս մերում, լինել բարեխօսիկ վասն ընկերացն զորս եթող ի նորընծայարանի եւ մեզ գլխովին։ Բայց որպէս դպրոցականք (Մուր[ատ]-Ռափ[այէլեանի]) խնդրէին վկայական գիր բժշկի՝ վասն աշակերտաց իւրեանց, արժան էր եւ վասն ընծայելոցն ի վանս մեր՝ ունել այնպիսի վկայութիւն, մարդկօրէն, եւ զապայն թողուլ յաստուածային տեսչութիւն։

Ընկալայ զբժշկական գիրս Տաղուտեանի. լաւ եւս էր եթէ չէր ընծայեալ խմբագրի «Բազմավիպի» եւ գրապետի, երիտասարդաց, յորոց թերեւս ակն ունի շնորհակալութեան, եւ որք այժմ ի գեղջ կան. ի դարձի նոցա՝ տաց Գեր[ապայծառ] Աբբահօր, եւ նա թէ կամի՝ տացէ ում եւ ուր պիտոյ է։ - Մխիթար Գոշ յիւրում իսկագիր դատաստանագիրս, զոր ունիմք, ի ներքոյ դատաստանի կամ կամ խնդրոյ արձակման կնոջ ամուսնացելոյ գրեալ է. «Օրհնեալ է Աստուած, որ ոչ կապեալ եմ եւ ոչ արձակեմ»։ Զայս ասելի է մեզ եւ յայս դէպս գրոց բժշկիդ։

Ողջ լեր։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2173.

* Հ. Գրիգոր Վրդ. Ճելալեանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 28 Յունիս 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Չունէի ինչ գրելոյ Քեզ այսօր. այլ խուն մի յառաջ յետ ճաշու առեալ յընթերցումն պրակ մի Բեսարիոն [36] օրագրի, որ զկրօնական իրաց Արեւելից, հանդիպեցայ յիշատակի ուրումն Հ[օր] Գրիգորի Պրուսացւոյ Կիրակոսեան [37]. կարծեմ, զի Ciriacense կոչի, ի կարգէ Դոմինիկեանց, որ յերկրորդ կէս ԺԷ դարու քարոզելով յեկեղեցւոջ կարգին իւրոյ ի Ս. Պետրոս Պօլսոյ, զբազումս յազգայնոց իւրոց Հայոց մուծեալ է ի փարախ Հռովմայ հովուապետին, եւ ի սրածութեան 1675 ամի՝ յոյժ առաքինացեալ եւ համբաւեալ է Լուսաւորիչ Հայոց կոչմամբ։ - Արդ մնայ անուանակցիդ խնդրել եւ տեղեկանալ յայժմու Դոմինիկեանց քաղաքիդ, թէ ունիցի՞ն ինչ գրաւոր յիշատակս նորա, կամ զկենսագիր վարուց նորին. եւ եթէ գտցի՝ համարիցի ելն ի վիրապէ Գրիգորիդ այդորիկ։ - Ողջ լեր։

Հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2174.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 28 յունիս 1899

Սիրելի Եղբայր,

Ոչ նոր ինչ, այլ մոռցածս յիշեմ, որ ամիս մ՚առաջ հանդիպեցաւ մեզ Բաղիշոյ Խուլթիկ գիւղի կամ աւանի բնիկ Յովհ[աննէս] Ֆռանգուլեան ոմն (թէ չեմ սխալիր անունը եւ մականունը) որ Ռուսաց Մելիտով (sic) [38] դեսպանին թարգման եւ Քեզ ծանօթ է եղեր, եւ խոստացաւ որ յետ երկու ամսոց նորէն գայ դեսպանին հետ, զի սա իր եկած ատեն հիւանդութեան պատճառաւ չէր եկած մեզ։

Ես կըրնամ ըսել աւելի լաւ եմ, նկատմամբ սրունքիս, որ դեռ բոլորովին իր եղբօր չհաւասարեցաւ։

Ողջունեմ զՔոյր եւ զքեռորդիս։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2175.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 5 յուլիս 1899

Սիրելի Եղբայր,

Այսօր տարեդարձ կամ ամսադարձ է մեր ելից ի Լազարէթէ [39] եւ մտից ի վանս (5 յուլ[իս] 1832). 67 ամք սահեր կամ սահեցուցեր են. երթան բարով եւ որպէս եւ է, երջանկութիւնն յանանց ամս է, որ ոչ իսկ ամք են, այլ յաւիտենականութի՜ւն. որում արժանի արասցէ զմեզ Աստուած։

Անցեալ ամսոյ 29ին գրածդ առի. դրամագիտական գրուածիդ մաս մի կարդացի, մաս մ՚այլ միտք ունիմ կարդալ յետ ճաշու, մեր քառանկեան պարտիզի աւազանին քով նստած, ծուլութեամբ կամ քէֆով։

Քու քովը թողած ընչիկներուդ մէկն էր ծախած ի Հ[այր] Յակոբոսէ, որոյ գինը անգլիկ ոսկի մի յանձներ էի Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Գրիգորի ՝ տալ Քեզ եւ տուեր է։

Երեկ մէկ ծանօթդ եկաւ ի վանս, Անճելոյ Ծանոդդի իր քոյրերով, Քու եւ Հոլաս էֆէնտիի ողջոյններով, որու յանձնեմ եւ ես զիմս, եւ եթէ յառաջ քան զնա առիթ ունենաս՝ ողջունէ զէֆէնտի քուճին [40] մեր. իր խնդրած օրացուցի թիւը շատ փնտռել տուած եմ, բայց չունիմք, այլ ըստ խնդրոյ նորա օրինակել պիտի տամ պակսած թերթը, որ է 4 25 = 48 երեսքն։

Սրունիկս լաւագոյն է, երկու ամսէ աւելի է, որ վանացս պատէն դուրս չեմ ելած, կ՚ուզեմ վաղը կամ մօտ օր մի ելնել. առ այժմ ողջ լիցուք, ողջունելով զծանօթս։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2176.

Նիկողայոս Մառին [41]   

Վենետիկ, Ս. Ղազար, 9 / 21 Յուլիս [1]899

Պատուական բարեկամ,

Ստոյգ ուրախութեամբ իմացայ, որ այդ Կայսերական գիտնոց ժողովն՝ Ձեր ուսումնական թանկ արժէքը լաւ կշռելով՝ արժանապէս այլ պատուեր է [42]: Կրկին է իմ գոհութիւնս, որովհետեւ մեր հայկական յիշատակաց վրայ այդպէս սիրով եւ հմտութեամբ կ՚աշխատիք, կու լուսաւորէք եւ կու մեծարուիք։

Հարկ է, որ մեր ազգայինք եւս, զՁեզ իրենց ամենէն քաջ ուսումնասիրողաց մէկը համարին, եւ յարգեն, ինչպէս ես՝ ամենայն վստահութեամբ, եւ փափագելով Ձեր առաւելագոյն յառաջադիմութեան ի վաստակս եւ ի վարձս,

Բարեացակամ ծառայ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան

2177.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 12 յուլիս 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Յաւուրց հետէ սկսաւ եւ աստ տօթ ամառնային. բայց ոչ օդ ափանց եւ կղզեկաց Վոսփորի, յորմէ արժան է Քեզ օգտիլ եւ կազդուրիլ, եթէ ոչ ի մերոյս յայսմ կղզեկէ։

Վասն Աւետարանին ակնկալելոյ, եւ ոչ ի ձեռն անկելոյ՝ համբերութիւն եւ ակնկալութիւն այլում։

Աւուրբք յառաջ եկն այտի Ամերիկացի աշխարհազգեստ քահանայ նորաղանդ՝ զաւակօքն, որովք երթալոց էր ի հայրենիսն եւ անդրէն դառնալոց. եթէ ուղիղ ընթերցայ անունն է Henry Otes Dingler ? եւ ասաց լինել տեսուչ կամ գործավար տպագրատան յ Ենի ճամի, կամ փոքր մի անդրագոյն եւ մերձ (եթէ ոչ սխալիմ) ի Սէրասքէր փաշայ. հետաքննելին այն է, զի տեսեալ զՁեռագիրս մեր՝ ասաց թէ եւ ինքեանք ունին. եւ այս է քննելի, որպէս եւ գիտես առնել պատեհիւ։ - Ողջ լեր։

Զի՞նչ ձայն ի Կաթողիկոսարանէ [43] ։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2178.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 19 յուլիս 1899

Սիրելի Եղբայր,

Նախ Պոսիդոնի վրայ գրածիդ տպագրեալ թերթը ընդունեցայ, յետոյ թղթովդ այն փոքրիկ ոսկեղինիկը յ Եզընկա գտնուած. պզտիկ խորշ մի պէտք է գտնել զայն տեղաւորելու. այդքան չնչին իրն այլ պաշտելի եւ պատուելի՞ է եղեր մեր հեթանոս նախնեաց կամ այլոց։

Փնտռած Լեւոնեան կրկնասպիտակներդ՝ ի քովս են. վերջին անգամ խաւրած Ռուբինեանց ծրարին մէջ էր, զոր քանի մ՚օր առաջ բացի, եւ կարծեմ 11 հատ էին դրամքն, ոմանք փայլուն եւ պայծառ, որ աչաց քէյֆ [44] ընծայեն. ուստի հանգիստ եղիր՝ չեն կորսուած։

Ճիվիս հանդիպածն գրեթէ անցաւ գնաց. անցածն այլ մնացածն այլ շատ նեղութիւն չէին տար, այլ իբր յիշելիք մի, որ աւելի խելօք քայլեմ։

Ողջոյն մեր ծանօթից եւ ողջ լեր։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

[Յ. Գ. ] Այսօր Անգղիացի տիկին մի ի նորաղանդից՝ մկրտուի ի վանս մեր եւ հաղորդուի ի Ս. Խորհուրդն. եւ կարծեմ արդէն կատարուած է արարողութիւնն։ Ահա Քեզ նորութիւն ի հնութենէ, եւ անթառամ մնալի ի յաւիտեանս։

2179.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 19 յուլիս 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Այն ինչ հանդերձէի պատասխանել գրեցելումդ ի 11 ամսոյս, ընկալայ եւ զգրեալդ ի 15 նորին, յորում կանխեաց աւետիք վարդանուշին, որպէս կանխէ եւ շնորհակալիքն՝ յանուշութիւն եւ յանդորրութիւն կենաց առաքողին եւ մարթայանմանոյն։

Զտուրս Հոլաս Էֆէնտիի կարէք առաքել որպէս յաջողիցէ, թղթատարաւ կամ այլազգ, զի ես արդէն կանխեալ էի եղբօրորդեացն զամսականդ յուլիսի, եւ զի չկային առ իս բաւական ոսկի, այսպէս եւ այնպէս լրացուցի։ Գուցէ Էֆէնտիդ այդ տայցէ ինչ իբր ընծայ վասն ընդօրինակողաց թերթի միոյ օրացուցի մերոյ 1778 ամի, զոր ահա գտանես ի ծրարիս՝ յանուն նորա. զի զայս տարեկան ոչ է գտեալ նորա եւ չիք առ մեզ՝ աւելի օրինակ. վասն այնորիկ ըստ խնդրոյ նորա ետու ընդօրինակել։ Էջ մի դատարկ է, յորում պարտ էր գծագրել զպատկերս 12 ամսոց. որք նոյն են որ յառաջին ամաց օրացոյցս. զոր թէ կամի՝ կարէ եւ այդր տալ գծագրել։

Յիշելով զ Հոլաս ՝ յիշեցուցից Քեզ եւ ինչ մի, զոր ծանր է յիշեցուցանել նմա կամ դստերացն, այլ կարեւոր բայց Դու պահեա ի սրտի, եւ եթէ դէպք եւ ժամ յաջող թուիցի՝ արասցես, որպէս Տէր ազդիցէ, զի ոչ կամիմ խռովել զծերունի գուճին [45] իմ։ Գիտէք զի եղբօրորդի նորա Փօլէն [46] յերկուց ամաց հետէ կայ ի յիմարանոցի ի Վերոնա, ծանր ամսական թոշակաւ, զոր մայրն եւ քորք ջանացան թեթեւացուցանել, (անձամբ խօսելով Մարեայ [47] ընդ ոստիկանս տեղւոյն). եւ ես կարծէի թէ շնորհեալ իցէ նոցա մեծ մասն թոշակին, եւ վճարիցեն միայն ամսոյ ամսոյ 35 լիր[այ] իտալ[ական]. յանցելում եօթնեկի գնացի յայցելութիւն նոցա (յետ երկուց ամսոց եւ աւելի չելեալ ընդ վանքս, (վասն ոտնառութեանս ինչ) եւ ափշեցայ ստուգեալ զի ոչ թէ 35 լիր. վճարեն, այլ 135 (հարիւր երեսուն եւ հինգ) ամսոյ յամիս, փոխանակ 165 կամ 170ից, զոր յառաջին ամիսս վճարէին, եւ այս ոչ է բարձրագոյն աստիճան թոշակի տեղւոյն։ Էֆէնտին ասացեալ էր կարծեմ Քեզ, զի խնդրիցեն ձրի տալ դարմանել զնա, իբրեւ ազգային, այսինքն իտալացի, այլ սոքա միշտ օսմանեան հպատակ ծանուցեալ են զինքեանս եւ զնա։ Եթէ դիմեսցեն առ Գունցն օսմանեան, նորա խնդիր արարեալ գիտասցէ զի Էֆէնտիդ մերձաւոր է հիւանդին եւ կարող. եւ աստի ծագիցի, զոր ինչ գուշակես, խռովութիւն ծերոյն եւ թերեւս մահացու այլայլութիւն, կամ զլասցի տալ եւ զայժմու 40 ֆր[անգ] ամսականն։ Չգիտեմ զի՞նչ առնել կամ ասել։ Իսկ զիա՞րդ վճարեն սոքա զայդքան ծանր թոշակ. - Մարի [48] ՝ յամաց հետէ ընկերէ ազնուական անգղիացի օրիորդի՝ յ Անգղիա եւ այլուր, եւ յամսական վարձուց իւրոց՝ սատարէ ինչ մօրն. այլ աչք իւր վատթարեալ են, եւ ոչ գիտէ ցե՞րբ կարասցէ վարել զընկերութիւնն։ Դարձեալ, երբեմն վարձեն զմի ի սենեկաց տանն, զոր ինքեանք ունին ի վարձու 1300 իտալ[ական] լիրայից, եւ այսու չէօփլէնմիշ [49] լինին. այլ բազում այն է զի ոչ գտանեն վարձուորս, եւ կան միշտ տառապանօք. հազիւ մտեալ ի նոր ամիս՝ հարցանեն ինձ, Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Գրիգոր առաքեա՞ց զամսական 40 ֆրանգն։ Ի սակաւէս զբազումն իմանաս։ Զայսմանէ խօսել, որպէս կանխեցի ասել, ծանր է ընդ Էֆէնտիին. օրիորդն Սոփի [50] ասացեալ էր վասն հօրեղբօրորդւոյն, թէ խօթութիւն նորա պատիժ է անկարգ գնացից նորա. սակայն այսու ոչ լինի դարման եւ չքմեղութիւն։ Ծանր է, գիտեմ, եւ խօսել ընդ սմա։ Իսկ այժմ կարծեմ թէ եկեալ է այդր քոյր դորա կրսեր՝ Բասսեկա տիկին [51], որ ո՜ղջ կենաց, երկիցս յայսմ ամի առաքեաց սոցա մէն 100 ֆր[անգ] թերեւս դիւրագոյն է եւ յուսալի՝ ազդել սմա զգրեալս։ Բայց թողում զամենայն ի խոհեմութիւն Քո, եւ կամիմ զի լիցի Քեզ վիշտ եւ վտանգ երեսդարձութեան։

Լուայ զի հրաման ելեալ է ի պետութենէ վասն ընտրութեան Կաթողիկոսին [52] եւ երկպառակութիւն գոյ. փափագէի զգուշացուցանել զմերս Տէր Ներսէս եպիսկոպոս, զի մի՛ շատ ձեռնամուխ լիցի յայդպիսի կնճիռս, զի մի՛ ստասցի այլախոհ բարեկամս ինքեան եւ վանականացս։

Ներես ճղճիմ գրութեանս, եւ ողջ եւ քաջողջ լեր։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2180.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 2 Օգոստ [ ոս ] 1899

Սիրելի Եղբայր,

Այս առտու ընդունեցայ ԼԲ թուղթդ, որ ի 26 մեզմէ անցեալ ամսոյն յուլիսի։ Գրես որ մի քանի հնութիւններ խաւրեր ես առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Յակովբոս, եւ իրմէ ընդունելութեան լուր չես ընդունած. ինքն այ Քեզ գրած է անցեալ շաբաթ որ չէ ընդունած խաւրածներդ, եւ Դու ալ չես գրած իրեն եւ ոչ առ իս, թէ ի՞նչ ճամբով կամ որո՞ւ ձեռքով խաւրեր ես։ Աւելի առաջ երկու կամ երեք կտոր բան խաւրեր էիր, չըլլա՞յ թէ անոնց հետ շփոթես. եթէ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Գրիգորի ձեռօք խաւրեր ես, ինքն բան չէր գրած. լաւ է որ իմացընես դարձեալ ի՞նչ բան կամ ի՞նչ հնութիւններ են այդ խաւրածներդ։

Այսօր Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Գրիգորէն այլ գիր առի, որով կ՚իմացընէ թէ, այդ տեղէն եկող մանկանց եւ նաւապետին ձեռօք խաւրէ ինձ Քու տուած եօթն հատ նոր ծրարներ Ռուբին[եան] դրամոց. յուսամ քանի մ՚օրէն հասնին, նոյնպէս վարդանուշիդ տփիկն. որոց ամենուն միանգամայն շնորհակալութիւն։ Թերեւս այդ ծրարներէն մէկն ըլլայ՝ այդ վերջի թղթիդ մէջ գրածդ, թէ «փակեմ ի նամակիս 3 արծաթիս», նամակիդ մէջ չկար այդպիսի ինչ։

Ճիվիս ցաւին դեղք դադրեցուցի, արդէն ալ չէր ցաւեր. իսկ Քու ճէպիդ [53] ցաւին թեթեւ դեղ մի խաւրեմ ի թըղթիս, համարէ՛ թէ Լեւոնի կրկնասպիտակաց բարի եկարի կամ բարի գտնուեցարի համար ըլլայ. ըլլայ ինչ որ ըլլայ. Աստուած յաջողութիւն պարգեւէ ընդ առողջութեան։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2181.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 2 Օգոստ [ ոս ] 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Զոր ինչ յիշեալ կամ յիշեցուցեալ է հարազատն իմ վասն թուրքարմատ կին սորա, յիշեմ եւ ես եւ զամօթի հարկանիմ. այլք ի սակաւու լցին ժամանակս երկարս, ես ի բազմին՝ սնանկանամ. իցէ՜ թէ նշխարն մնացեալ կենսաբեր լինել հոգւոյս տուայտելոյ։ Ըստ երեւութի թուոյ՝ մտի ի մեծ 0 մի ի թիկանց ունելով եւ զոյգ մի փոքունց 8. այս են կեանք ժամանակեայք, որոց յերկարութիւն՝ դատապարտութիւն է յուրացելոց՝ ինձ նմանեաց. յ՚18 ամսոյս տօն Ս. Ստանիսլաւ Գոցքայ [54], 18ամենի † [ վախճանեալ] գնեաց նա զարքայութիւն՝ մեծաւ փառօք յերկրի եւ յերկինս։ Այս են կեանք անանցականք։

Չընկալայ տակաւին զծրար դրամոց (75 ֆր[անգ]) զոր գրես աւստրիական թղթաբերաւ առաքեալ. գուցէ հասցէ այսօր կամ վաղիւ։ Իսկ այսօր ընկալայ զգրեալդ ի 29 անցելոյն, որ վասն ծրարից Ռուբին[եան] դրամոց եւ քաղցրունակ տըփոյն, զորս յանձնեալ էք առ եկաւոր մանկտին. եւ յընդունելս ծանուցից։

Վասն Աւետարանին առաջարկելոյ 150 ֆրանգաց, գրեալ էիք զառաջինն, թէ նորօրինակ իմն պատկերս ունի, եւ եթէ իցէ քանի մի հարիւր ամաց, մի՛ մերժեր. զի եթէ եւ անպէտ դատիցի աստ առ մեզ, մարթ է վաճառել աւելի եւս գնով։

Շնորհք մեծ լիցի եւ վարձք Քեզ, եթէ շարժեսցին դստերք ծերունւոյն Հոլասայ ՝ նպաստել հօրեղբօրորդւոյ իւրեանց, կամ որ նոյն է մօր նորա եւ քերց, գոնեա ցորչափ կենդանի իցէ նա ողորմելի կենօքն. յայտ է թէ յայսմ բանի, որպէս գրեցի, ոչ կամիմ զի վիշտ հասցէ Քեզ, որպէս եւ ոչ նոցա, այլ զիա՞րդ հնար է անկարեկիր մնալ, կամ այլ ինչ ելս աղագի գտանել։

Լուաք զի Էմմանուէլեան եպիսկոպոս ընտրեալ է Կաթողիկոս [55], ինձ անծանօթ. զի՞նչ շահեցաւ մերս Ճնտոյեան ՝ հետամուտ լինելով յընտրութիւն նորին. եթէ օրէն է այդպէս տարեւոր ժամանակաւ արտաքոյ կալ թեմին՝ չիցէ՞ մարթ եւ մեզ եպիսկոպոսանալ. քա՜ւ յինէն։ Թերեւս լաւագոյն խորհին այլք։

Ի թղթիս որ առ եղբայրն իմ եդեալ եմ թղթադրամ փռանկ. յանձնել յապահովի, եւ ողջ լինել շնորհակալութեամբս։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2182.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 9 Օգոստ [ ոս ] 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Համարիմ թէ յառաջ քան զիս գրեալ են վերակացուքն զողջամբ ժամանել մանկանցն այսր ի 5 ամսոյս. յորոց ընկալայ զերիս ծրարս Ռուբինեան դրամոց. սպասէի եւ չորիցն ի նաւապետէն, այլ տակաւին չէ նորա բերեալ ի Վենետիկ, եւ ակն ունիմ յետ աւուրց ինչ ընդունել, որպէս եւ յայլ նուագս՝ փոքր մի անագան։ Ընկալայ եւ զանագեայ տուփ վարդանուշի՝ զյանձնեալն յեղբօրէս (որ մի՛ գիտասցէ, զի ծակեալ են զխուփն եւ ջախջախեալ զապակի ամանն, որով վարդն եւ ջարդն միախառնեալ, հազիւ իբրեւ կէս քանակին ամփոփեցաւ ի սկահ մի). իսկ Քո յղածն՝ տակաւին կնքափակ կայ առ իս։ Շնորհակալութիւն երկոցուն եւս։

Շնորհ ունիմ եւ աշխատութեանդ վասն հարցանելոյ զԴոմինիկեան Հարս՝ զՆոր Լուսաւորչէն Հայոց։

Իսկ զի՞նչ ասացից զգերանճոռնի գրութենէ խարբալելոյն այնորիկ, որ քան զիւրն յատուկ՝ զմեր Ուխտիս անուն ոտնակոխ առնէ, աւաղելի անգիտութեամբ. գուցէ ոչ փոքր եւ մեղք են մեզ հասարակաց կամ ոմանց՝ այսքան երկար եւ վայրապար երկայնմտութիւն, որ ի վեր է քան զմիտս իմ եւ զխորհուրդ։ Գուցէ ի տօնական աւուրքս որոշեսցի ինչ։ Ողորմեսցի մեզ Տիրամայր եւ լուսաւորեսցէ, եւ ես աղօթեմ զի համբերութիւնդ Քո համարեսցի ի քաւարան, եւ Դու աղօթեա զի մի՛ եւս դանդաղեսցի առնել դարման։

Եկեսցուք ի հաճոյականն։ Յայսմ առաւօտու բացի զթղթեակ մի Հոլասեանց, որոց կանխիկ տուեալ էի զամսականն օգոստոսի, յորում մեծապէս շնորհակալեն Վ[երապատուեալ] Հ[օր] Գրիգորի, որ միջնորդեալ հայթհայթէ նոցա զայդ։ Ապա բացի եւ զՔո գրեալդ ի 5 ամսոյս, եւ գրեա թէ յապուշ կալայ ընդ զուգադիպութիւն խնդրոյն, եւ ընդ աջողութիւն, զոր թէ գիտասցեն դոքա՝ ոչ գիտեմ զիա՞րդ եւ որչափ փառս տացեն Աստուծոյ եւ Քեզ շնորհս։ Ի վերջնում հանդիպմանս առ նոսա, մինչ զաղէտս իւրեանց եւ զպարտիս պատմելով՝ ժտէին առ յինէն, ես զմտաւ ածէի զառ Քեզ գրածս (վասն հայցելոյ ի դստերաց Էֆէնտոյն), եւ չասացի ինչ, այլ միայն՝ աղօթեցէք, եւ Տէր տեսցէ. ասաց կրսերն ի նոցանէ, զի երեկ ի ծունր անկեալ յեկեղեցւոջ ասացեալ էր երիս վարդարանս [56], եւ ես ասացի ընդ միտս իմ, զի ոչ անտես առնէ Տիրամայրն։ Հրաժարեալ՝ երբ մտի ի նաւակ մեր դառնալ ի վանս, ընկալայ զծրարդ 75 ֆրանգաց, յորում ամսական նոցա յուլիսի. եւ ի վաղիւն առաքեցի նոցա զօգոստոսին՝ յաւելուածով ինչ։ Արդ, ըստ խրատուդ եւ ըստ կամաց բարերար տիկնոջն համշիրակի [57] նոցա, առանց ծանուցանելոյ՝ տաց (ոչ միանգամայն) զշնորհեալն՝ գթով. եւ փոխանակ նոցա ես ախտակցաբար եւ սրտակցաբար շատ եւ շատ շնորհս մատուցանեմ եւ աղօթեմ վասն նորա եւ վասն միածին դստերն օրիորդի։ Եթէ եւ երէց քոյր դորա առատաձեռնեսցէ՝ յայտ է թէ ո՛րքան բեռն թեթեւասցի, զի հեծեն պարտուք, եւ հարկ է թէ որպէս ձիր յերկնից ընդունիցին, եւ կրկին փառս տացեն, եւ շնորհ ունիցին նոցա եւ Քեզ, որպէս եւ եսս

Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2183.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 23 Օգոստ [ ոս ] 1899

Սիրելի Եղբայր,

Ես այլ խաւրած 50 ֆրանգ եւ նմանիքն չեմ ուզեր իբրեւ գին Քու խաւրածներուդ համարիլ, այլ իբրեւ դիւրիչ ձեռացդ քերուածին։ - Յուսամ հիմայ լուր առած ես ի Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Յակովբոսէ ՝ որ վերջի խաւրած քանի մի կտոր հնութիւններդ ընդունեցաւ։

Իսկ Հեթում-սուլտանեան դրամներդ՝ թերեւս հիմայ գտած ես, վասն զի ինձ չես խաւրած, բաց եթէ երբեմն մէկ հատ մի՝ իբրեւ նշանաւոր ինչ։

Կարծեմ ուրիշ անգամ հարցուցի, թէ տարիներով առաջ ինձի խաւրած Տիգրաններէդ զատ՝ կա՞ն դեռ ի քովդ։

Թղթիկս կամ գրիկս կարճուկ, ես այլ քիչ մի յոգնած, փակեմ փափագանօք առողջութեանդ ի նորամուտ 78դ տարիդ. Աստուած ի շնորհս եւ ի զօրութեան իւրում պահեսցէ զՔեզ՝ Քո սիրելեօքդ եւ զիս

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

[Յ. Գ. ] Միտքս բան մի կու գայ, թէ կորուսած Սիսուանդ Գաթինկոյի [58] քովն ըլլայ, կամ նման անձի մի։

2184.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 23 Օգոստ [ ոս ] 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Վասն խնդրոյ հայազգի Դոմինիկոսին եւ նմանեաց՝ մի՛ շատ աշխատիր երթեւեկութեամբ կամ այլազգ, զի չեն ինչ կարեւորք, եւ ոչ կամիմ յայսպիսիս վաստակեցուցանել զՔեզ, մանաւանդ զի չերեւի յուսալի գիւտ գոհացուցիչ։ - Լաւագոյն թուի ինձ Աւետարանն այն Անկիւրացւոյն, մանաւանդ եթէ լաւ պահեալ իցէ չափաւոր հնութեամբ։

Ընդ թղթոյս կամ աւուրբ յետոյ հասցէ այդր մերս Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Սամուէլ, զորոյ մեկնիլն աստի՝ յետ աւուր միոյ ծանեայ, քանզի զառաջին կամ էր նորա մեկնիլ յառաջիկայ կամ յաջորդ եօթնեկիս, յետ կատարելոյ զտօն Պաշտպանութեան Տիրուհւոյս, եւ ես մնայի այնմ աւուր. արդ, զմաղթանս իմ եւ զփափագ՝ առաքեմ մասամբ ընդ գրոյս, եւ առաւելաւն՝ աղօթիւք։ Բայց, Դու տես ո՜րքան ծերացեալ եմ եւ յոռացեալ, զի ոչ զայն գիտացի, եւ ոչ զեօթնեակ մի կալն ի վանս Պ[ատուական] Հ[օր] Փիլիպպոսի [59] ՝ վասն ցաւոց ոտիցն, մինչ դպրոցականք մեկնեալ են յ Ազոլո, եւ յետ եօթն աւուրց գիտացի. այսօր՝ ապաքինեալ մեկնեցաւ երթալ անդր, եւ զի տօն էր լատինաց Ս. Փիլիպպոսի Պենիցցի [60] ՝ ընծայեսցի նմա պատառ մի հացիս, զոր ճնճղկանց տացի նախաճաշ. եւ այսու փոքրիկ գիտելեաւ, ողջ լեր, ողջունելով զմերայինս, զմեծ եւ զփոքր։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2185.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 13 Սեպտ [ եմբեր ] 1899

Սիրելի Եղբայր,

Հեթում-Զապէլ դրամքդ չես խաւրած ինձ. պէտք է դարձեալ փնտռես, խորշէ մի դուրս հանես. միայն Տիգրաններդ կան ի քովս, եւ իմացայ վերջին գրածէդ, որ անոնցմէ ա՛յլ ինչ չկայ ի քովդ, բայց երեքն որ ի կարգի Սելեւկեանց։

Վարդանոյշդ հարցանես. հասնիլը կարծեմ ծանուցի, բայց ոչ ի՛նչպէս հասնիլը. եւ հիմայ որ հարցընես՝ ստիպուիմ գրել. թանաքեայ ամանը վերէն ծակեր են եւ չգիտեմ ի՛նչ խոթելով ի մէջը՝ ապակին ջարդեր են, որով անոյշին հետ ընկերացեր են բիւրեղք. սակայն կոտորակքն մեծ մնալով՝ միջի անոյշն կիսէն աւելի անվնաս մնացեր էր, եւ դեռ քիասէի [61] մէջ կայ, եւ երբեմն երբեմն քիչ քիչ վայելեմ՝ ղրկողին անուշութեամբը. կարծես թէ փոխանակ պակսելու՝ աւելցեր է զանգուածն, քչիկ մի ջուր խառնելով զուարթացեալ։

Դրամական նեղուածքդ զիս այլ նեղէ փոքր ի շատէ. այլուստ փոխ առնուլ չեմ կարող, զի օտար մարդ չեմ ճանչնար եւ ոչ վստահիմ. մեր գործակալաց այլ քսակներն նեղուած են. Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Յակովբոս ջանայ խաւրած հնոտիներէդ բան մի ճարել, որպէս եւ ես. այլ ե՞րբ յաջողէ չգիտեմ։ Առ այժմ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Գրիգորէն առնելիք ունիմ երկու նաբոլէոն, գրեցի իրեն որ յանձնէ Քեզ, իբրեւ ճէպ ղարշլուխի [62] ։ Տէրն ընդարձակէ՜, եւ զսիրտս առաւել քան զքսակս։

Ողջունիւ ծանօթից մնաս ողջամբ, որպէս եւ

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2186.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 13 Սեպտ [ եմբեր ] 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Նախընթաց թղթաբերաւ ընկալա[յ] գոհութեամբ եւ շնորհակալութեամբ զքաղուածդ ի գրոց Դոմինիկեան Հօրն, զորոյ եւ զվերնագիր նշանակեալ էիր, այլ ոչ եւ զտեղի տպագրութեանն, զոր եթէ կարիցես, ի պատեհի, տեղեկանալ եւ ծանուցանել, գուցէ մարթացայց եւ ես ի ձեռս բերել զգիրսն. որ զի նորատիպ է՝ համարիմ թէ եւ դիւրագիւտ լիցի։ Բաւական տեղեկութիւնք են զոր աշխատեալ ընդօրինակեալ ես, եւ լաւ է զբովանդակն ունել մեզ ի մատենադարանիս։

Լուայ երեկ ի Վեհէ, զի Գաֆտանճեանն [63] գրեալ է առ Նա այլ ընդ այլոյ, խոստանալով յետ ամսոց գալ այսր գանձաւոր հայրագրաւ իւրով։

Աղաչեմ յոյժ զգուշութեամբ խօսել կամ չխօսել ընդ օրիորդ Սոփիայ [64], զի մի՛ զգայցէ ծերունի հայրն։

Ի վերջին գրոյդ զոր երեկ ընկալայ, ծանեայ զի ընկալար ի նմանէ զամսականն Սեպտեմբերի՝ 40 ֆր[անգ], զոր եւ խնդրեմ տալ առ եղբայր իմ, յիշ հաշիւ, եւ ես աստ հատուցեալ Հոլասեանց։

Գիւղական պարապոյ աւուրք են արդ մեզ. յեռանդն վարժարանեայք գնացին ի ծանօթ տեղին, եւ ի նմին աւուր կերպարանափոխ եղեն օդք, տեղի ետ ամառն ընդերկարեալ եւ տօթագին, եւ սպրդեցաւ աշուն։

Ողջոյն Վ[երապատուեալ] Հ[օր] Սամուէլի եւ այլոց, եւ ողջութիւն։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2187.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 27 Սեպտ [ եմբեր ] 1899

Սիրելի Եղբայր,

Իմացայ Հեթմոյ արծաթեաց պատահարը. ցաւալի, այլ գոնէ մտատանջութենէդ ազատեցար. գուշակեմ որ բազմաթիւ պիտի ըլլային դոքա, ըստ երկարամեայ թագաւորութեանն Հեթմոյ. յուսալի է որ դարձեալ գտուին այդպիսիք։

Երկու օր առաջ քաղքիս բնակիչ Յոյն մի եկաւ եւ ի դիմաց Աթենացի Յոյն Լամբրոսի ուրումն յանձնեց ծրարեալ դրամ մի տալի առ Պ[ատուական] Հ[այր] Յակովբոս. նա չէր ի վանս՝ տուաւ ինձ, եւ ես նմա՝ երբ դարձաւ ի վանս չէր գիտեր թէ ով է Լամբրոսն, իմացաւ որ Դու ես խաւրողն, բայց ոչ իրեն եւ ոչ ինձ գրած էիր այդոր վրայօք. ես դեռ չտեսայ զդրամն. եթէ դեռ չես գրած՝ իմացու թէ ինչ է եւ որո՞յ համար։ - Այսչափիկ ի ժամուս. ողջ լեր։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

Յ. Գ. Տեսայ խաւրած դրամիկդ առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Յակովբոս. Պարսիկ նախարար մի թուեցաւ, Տարսոն ի կամ այլ կողման։

2188.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 27 Սեպտ [ եմբեր ] 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Ծանեայ զի գիրք որ զԴոմինիկեան քարոզչէ մերայնոյ ճառէ, ձեռագիր է եւ ոչ տպագիր. շատ է մեզ առ այժմ Քո քաղածն։

Վաղու հասին ի ձեռս իմ եօթն ծրարք դրամոց զորս ի ձեռն տղայոց եկելոց այսր եւ նաւապետին առաքեալ էիր ի դիմաց եղբօր իմոյ։

Վասն Աւետարանիդ գնելոյ կարեմ հատուցանել ոսկւով զգինսն, 100 ֆրանգ, ում եւ կամիցիս։

Գործք եւ բանք եւ գիր Գաֆթանճեան [65] եղկելւոյն առասպելք եւ առաւել քան զառասպել. յետին գիր նոր առ Վեհ, զոր ոչ կամեցայ եւ ընթեռնուլ, այլ լուայ, քանզի ոչ է ըստ խնդրելոյն առ ի նմանէ զղջական, ապա ըստ աստի գրեցելումն եւ տուեցելում նմա ի Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Սամուէլէ, Նա անձամբ որոշեալ է զանձն եւ ոչ եւս է ի միաբանիցս։ Ինձ թուէր վաղագոյն եւս առնել մեզէն զայդ, այլ ոմանք կարի երկայնամտեցին։ - Վասն միւսոյն եւս ( Հ[օր] Թո[վ]մ[այի] ) [66] ա՛յլ է իմ տեսութիւն եւ այլ ոմանց. լոկ հեռացուցանել կամ տեղափոխել ո՞րչափ ինչ օգտիցէ՝ անձինն։

Յուսով այցելութեան Տեառն եւ Տիրամօր ողջ լեր։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2189.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 4 Հոկտ [ եմբեր ] 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Չունելով այլ ինչ կարեւոր ի գրել, ծանուցանեմ միայն, զի որպէս թելադրեալ էիր վասն † [մահուան] քեռ Պ[ատուական] Հ[օր] Վահանայ, այնպէս արարի. նախ ծանուցի համառօտ բանիւ, եւ ի վաղիւն ետու զ † [մահ]ագուշակն թուղթ։

Աշնանային օդք եւ լռութիւն, զի եւ ի սակս շինութեան յեկեղեցւոջս՝ չկատարի ժամերգութիւն յաւուրքս։

Ողջ լեր ողջունելով զյիշողքս։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2190.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 7 Հոկտ [ եմբեր ] 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Ընկալայ զծրարսն երեսին ամբողջ, այլ չեն ամբողջ ծրարեալքն. ասեմ վասն պակասելոյ թղթոցն ինչ եւ խորանաց եւ Յիշատակարանի, միանգամայն եւ կողիցն կամ կազմի. վասն որոյ չէր արժան վաճառողին աւելի ինչ պահանջել։ Զլաւագոյնն բերցես ի գալըստեանդ, յաջողելով Տեառն եւ քաջողջութեամբ։

Գրեալ էի երիւք աւուրբք յառաջ, եւ այժմ չունելով ինչ նոր ի գրել, ողջ լիցուք։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2191.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պօլիս

Ս. Ղազար, 18 Հոկտ [ եմբեր ] 1899

Սիրելի Եղբայր,

Երկու օր առաջ այդ կողմէն եկող պատանւոյ մի ձեռօք ընդունեցայ երկու ծրար պղնձի Հեթմեանքդ, զոր դեռ չեմ բացած. միւս չորս ծրարները՝ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] գրէ ուրիշ առթով մի խաւրել կամ հետը բերել։

Կիլիկիոյ նախարարի դրամին վրայօք գրածդ ծանուցի առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Յակովբոս. իրեն այլ ինձ այլ դժուարին կ՚երեւի որ գտուի մէկն ինչուան 800 ֆրանգ տալ անոր, որոյ դէմքն թէ եւ որոշ, բայց քանակն փոքրիկ բանիկ մի է. իրաւ է որ զայն կամ անոր ընկերը փնտռողն՝ կըրնայ ծանր գին մի տալ, բայց զինքն այլ փնտռելու է՝ հնութեան մի պէս։ Ինչ որ է առ այժմ մեր քով է դա։

Աշնանային օրերն սկսան. գիւղագնացք կու դառնան ի քաղաք, մեր ծանօթից այլ երբ տեսնես՝ ողջոյն, եւ Քեզ առողջութիւն, յուշիկ յուշիկ աշխատելով ի դասաւորութեան դրամոցդ, եւ յաջողութիւն վաճառման խաւրած հաւաքմանդ ի Վիենա կամ ի Պեռլին, ի ծանրութիւն քսակի եւ ի թեթեւութիւն սրտի կամ հոգածու գլխոյ։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2192.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 25 Հոկտ [ եմբեր ] 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Զոր ընկալարդ ետու աստ Հոլասեանց ՝ զՀոկտեմբերի քառասունսն. կա՛լ զայն ի հաշիւ Աւետարանին, եւ զմնացեալն (60) հատուցից որպէս եւ ում կամիցիս։

Ի միջի հիւանդաց կամք, որք ոչ սակաւ ահարկին մեզ յաւուրքս, ՎՎ. ՀՀ. Վ[երապատուեալ] Հ[արք] Գարեգին եւ Մկրտիչ, իսկ երրորդն Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Օքսենտ կայ ի նմին վիճակի. սակաւ ինչ լաւագոյն են եւ երկոքինն, այլ աւուրբք միգապատք ի վերայ հասանեն՝ կարապետի ձմերայնոյ։ Իսկ իմ ալիք հիւանդագոյն են քան զնոսա. այս ճանապարհ է կանանցածնաց, այլ ստոյգ ճանապարհ Քրիստոս է, եւ եղիցի։

Ողջ լեր։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2193.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 8 Նոյեմբ [ եր ] 1899

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Մանուէլեանն ետ ինձ զչորեսին աւանդս եղբօր իմոյ. բայց ամսով կամ աւելի յառաջ առաքեալ Քո երկուս ծրարս դրամոց՝ ի ձեռն ուրումն, գրէիր թէ կան առ Քեզ եւ այլ չորք ծրարք, զորս պատեհիւ առաքեսցես կամ բերցես. եւ ցարդ չեմ ընկալեալ զնոսին՝ յումեքէ։

Ետու առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Բարսեղ զ60 ֆր[անգ] ի հաշիւ Աւետարանին։

Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Դաւիթ կապեալ ի վանս աւուրս երկուս՝ յեռանդն չոքաւ ի Պատուա. Տէր յաջողեսցէ։

Յոյժ պակասութիւն սրտի եղեւ մեզ փոխումն ի մէնջ Հօր Մկրտչի, որ հասարակաց հայր էր, եւ սիրելի, որոյ քաջ գիտելով զպէտս մեր զրկելոցս՝ ակն ունիմք լինել մեզ բարեխօս, ուր կայ եւ մեզ գնալ վաղ քան անագան։ Ամաչելով իմն առաքեմ զմահագոյժ պատկերս, զի գիծակերպ է եւ ոչ ըստ արժանւոյն։

Այլ զի՞նչ զօրեսցէ պատկեր՝ առ կենդանատիպն։

Ողջ լեր եւ ողջունեա։

Հոգեկից Եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2194.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պօլիս

Ս. Ղազար, 29 Նոյեմ [ բեր ] 1899

Սիրելի Եղբայր,

Քանի մի շաբաթ է որ լռեր եմք, գուցէ ձմերային եղանակն այլ ըլլայ պատճառ. ես, գոհութիւն Աստուծոյ, առողջ եմ. Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Գրիգոր եկաւ քանի մ՚օր առաջ, ըսաւ որ Դու այլ այնպէս ես, թէ եւ վերջի օրերը չէր տեսած զքեզ. յուսայի որ նոր ծրար մի այլ բերած ըլլար Ռուբինեան դրամոց. կէճ օլսուն, կիւճ օլմասուն [67] ։ Տասնեակ մ՚օրերով առաջ թեւաւոր Սերովբէք սաւառներ են վրայէդ, իմ լռիկ մաղթանքներս այլ մրմնջելով, որպէս յուսամ։

Նոյն Հ[այր] Գրիգորէ լսեցի որ մեր համշիրակ [68] Հոլաս էֆէնտին ծանրկեկ հիւանդ է եղեր. խնդրեմ իմացուր հիմայ ի՞նչպէս է. տեղւոյս Հոլասեանք այլ փափագին գիտնալ, կասկածելով իր ծերութեան համար, ամաց 84։

Կարծեմ վերջի գրովս իմացուցի որ քանի մի շաբաթ առաջ քանի մի կտոր հնոտի խաւրեր էիր, զոր յանձնեցի Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Յակովբոսի, ես այլ պահեցի զպղնձիսդ Հեթմոյ։ - Հիմայ ես պարապիմ համառօտ ծանօթութիւններ գրելով փռանկերէն, թղթոց Պապից Հռովմայ, առ մեր ազգայինս, կաթողիկոսս եւ թագաւորս եւ առ այլս, եւ ոմանց ի մերայոցս առ Պապս. որոց թիւ կ՚ըլլայ 4 կամ 5 հարիւր. եւ որոց մէջ կայ քանի մի հատ հայերէն, լատին բնագրերն՝ զոր թարգմաներ է մեր Ս. Լամբրոնացին՝ չեն գտուիր, եւ պէտք է հետաքննական ըլլան Լատինաց. ասոնք իրենց լեզուով թարգմանեցինք այդ լամբրոնեան հայ թարգմանութենէն։

Ողջոյն մեր ծանօթից եւ ողջ լեր։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2195.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պօլիս

Ս. Ղազար, 20 Դեկտ [ եմբեր ] 1899

Սիրելի Եղբայր,

Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Գրիգորէն լսելով որ մեր գուճին [69] Հոլաս էֆէնտին հիւանդ է՝ իսկոյն գրեցի Քեզ հարցընելով որպիսութիւնը. պատասխան չառի. եւ կարծեմ թէ այն թուղթս չէ հասած ի ձեռքդ. վասն զի Քու վերջի գրածիդ (ԼԷ) մէջ յիշատակ մի չկար։ Թէ եւ յուսամ թէ հիմայ լաւ ըլլայ, բայց դարձեալ ուզեմ իմանալ. եւ եթէ անձամբ տեսնուիս՝ իմ բարեւներս եւ նոր տարւոյ մաղթանքս հաղորդես. դեռ յարեւելս աւելի օրեր կան տարին գլորելու, բայց այն այլ շուտով գլորի, եւ վրայէ վրայ դրուած երկու զրոյք (8) քովէ քով պիտի շարուին (1900)։ Աստուած յաջողէ ի բարին. եւ թէ ոչ այս աշխարհի յոյսով եւ բարեօք, հանդերձելոյն յիշատակօք մխիթարուինք. ինչպէս Դու ալ կ՚ընես հոգեւոր գրքոյկները կարդալով եւ երբեմն երբեմն հաղորդուելով ընդ Յիսուսի։

Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Յակովբոս գրեց Լամբրոսի, եւ նա պատասխանեց, թէ այդ սատրապեան դրամն լաւ պահուած չըլլալուն համար՝ չուզեր գնել։ Հօս այլ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Յակովբոս կ՚ըսէ թէ այս տարի հնասէրք չեն երեւնար. բայց գուցէ քանի մի պզտիկ եւ փոքրագին բաներդ՝ առիթ մ՚ըլլայ մէկտեղ տալու մէկ երկու ոսկւոյ։

Յիշեմ որ օրիորդ Սոֆի Հոլաս ին [70] քով շատ թանկ քանդակ մի ունիս. արդեօք ճար մի չկա՞յ փորձելու ի վաճառ, որպէս զի կարենաս քիչ մի հանգչիլ այդ քսակի նեղութենէ, եւս առաւել սրտի, որոյ լայնութեանն ես այլ փափագող եւ աղօթող եմ, եւ այսպէս մնամ

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

2196.

* Սերովբէ Ալիշանին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 27 Դեկտ [ եմբեր ] 1899

Սիրելի Եղբայր,

Երբ ընդունիս թղթիկս՝ այս տարիս այլ օրհասական կամ վախճանած կ՚ըլլայ. զրոյներով բարդեալ 8 հարիւրեակն այլ ընկնի ի խորս ժամանակաց, եւ յաջորդէ գլխակոր 9, զոր միայն բարեւել կըրնամք մենք, եւ մաղթել որ իր առաւօտեան նշոյլն այլ բարեգուշակ լինի. եւ աւելի համառօտելով, Աստուած օրհնէ զժամանակն այլ զմեզ այլ. եւ այս մեր ծանրացեալ հասակին թեթեւութիւն շնորհէ, համբերութեան ցուպն այլ միշտ օգնական։

Ցնդածութեան կամ մոռացկոտութեան անիւդ՝ զիս այլ քշէ. միւս անիւն սնանկութեան՝ զիս չի գլորեր, իմ վիճակիս շնորհօք եւ ողորմութեամբ Աստուծոյ. միայն նեղէ յիշատակաւ կարօտելոց, որոց օգնել իսկ անկարանամ՝ նիւթականաւ։ Բայց իբրեւ կաղանդչեայ Քեզ խաւրեմ յիսնեակս, եւ երբ իմանամ ընդունիլդ, մէկ յիսնեակ մ՚այլ խաւրեմ. եւ ասոնք ի գին փոքրիկ հնոտեացդ որ կային առ իս կամ առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Յակովբոսի, զատ ի վերջին կամ նոր խաւրածներէդ, որոնք առ Հ[այր] Յակովբոսի են։ Ուստի առջի խաւրածներդ, մանրիկքն թէ հին դրամ, թէ քանդակիկ վաճառեալ համարէ. եւ մեծագոյն են միայն մնացեալ առ մեզ իբրեւ աւանդ կամ յուսալի վաճառման, որպէս Մսրայ, Արամացի քանդակն, փորուրարն, իսկ արաբագիր Տլիսմն [71], չեմ յիշեր ի՞նչ եղաւ, վաճառեցա՞ւ թէ խրեցաւ տեղ մի։

Ես այլ յուշիկ եւ ուշիկ պարապիմ մէկ մի այն յիշեալ Պապից կոնդակաց ծանօթագրութեամբ, մէկ մ՚այլ մեր Հայ պատմիչներէն հատուածներ օրինակել տալով՝ փոքրիկ ծանօթութիւններ առնեմ աշխարհաբառ, ժամանակագրական կարգաւ, թէ եւ հիմայ շատ ախորժական չեն գար այսպիսիք։

Մեր ծանօթից, ընդ որս եւ Հոլաս էֆէնտիին բարեւք, եւ Քեզ քաջողջութիւն եւ համբերութիւն։

Հարազատդ
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]