Սքանչելիք
Փիլիպպոս
Կաթուղիկոսին:
Փիլիպպոս
Կաթուղիկոսի
վարքն
եւ
գործքն
զամենայն
գրեալ
է
Առաքեալ
պատմագիր:
Իսկ
մեք
գնացաք
՚ի
Կարնոյ
քաղաք,
եւ
անդ
պատմեցին
մեզ
սքանչելիք
՚ի
նմանէ`
որք
ականատեսք
էին
այնմ
սքանչելեաց:
Եւ
մեք
կարեւոր
եւ
պատշաճհամարեցաք
գրել
աստէն:
Մեծ
եւ
առաքինի
Կաթուղիկոսն`
եւ
երկրորդ
Լուսաւորիչն
Մովսէս
ետ
գաւազան
վարդապետական
Փիլիպպոսի,
եւ
օրհնեաց
զնա
Եպիսկոպոս.
եւ
առաքեաց
զնա
՚ի
Նուիրակութիւն
յաշխարհն
Յունաց:
Եւ
գնացեալ
մինչեւ
՚ի
Թէոդոսուպօլիս`
որ
է
Արզրում,
եւ
էր
՚ի
քաղաքին
անդ
վարդապետ
մի
Մինաս
անուն`
կարի
եւ
յոյժ
ուսեալ
զարուեստս
երաժշտական.
եւ
էր
կարի
հպարտ
եւ
գոռոզ,
յանդուգն
եւ
ինքնահաւան,
եւ
ոչ
երբէք
խոնարհէր
ումեք:
Եւ
՚ի
գիշերի
միում
երգէին
ժամն,
եւ
յաւարտել
զՄեծացուսցէ
փոխն,
Մինասն
սկսեաց
զշարական
Աւագ
Օրհնութեան
յետին
տներն
ասել:
Եւ
Փիլիպպոսն
ասաց,
այդ
մի'
ասէք,
զի
անպատշաճէ:
Իսկ
Մինասն
ոչ
ետ
ունկն,
այլ
ըստ
գոռոզ
բարուցն
արար
որպէս
կամէր:
Եւ
յաւարտել
աղօթիցն,
Փիլիպպոսն
քարոզ
սկսաւ
ասել
աւուր
պատշաճն`
՚ի
Տէր
եթէ
շրթանցն
սկսեալ`
մինչ
՚ի
Մեծացուսցէն
յայտ
արար
քաղցր
եւ
համեղ
ոճով:
Եւ
սակաւ
ինչ
ծանոյց
վասն
Մեծացուսցէ
շարականին.
եւ
մեղադրեաց
Մինասին`
թէ
ոչ
գիտէ
զխորհուրդն,
այլ
ինքնահաւանութեամբ
առնէ:
Իսկ
Մինասն
արտաքոյ
դրանն
լսէ
զասացեալսն
Փիլիպպոսի,
եւ
նախատինս
վարկաւ
ինքեան.
եւ
լցեալ
չար
նախանձու`
եւ
գնացեալ
առ
իշխանն
չարախօսեաց
՚ի
Փիլիպպոսէն.
ասէ,
Աբեղայ
մի
եկեալ
է
՚ի
Պարսից
աշխարհէն,
եւ
՚ի
մեր
աշխարհէս
բազում
դրամ
է
ժողովեալ,
զի
տարեալ
տացէ
Պարսիցն,
զի
եկեսցեն
եւ
աւերեսցեն
զաշխարհս
մեր.
այլեւ
անիծանէ
եւ
հայհոյէ
զազգն
ձեր,
եւ
Օմարին
եւ
Օսմանին
նալաթ
ասէ:
Եւ
բարկացեալ
փաշայն`
առաքեաց
արք
Գ
Ենկիչարի`
ասէ,
՚ի
վերայ
երեսին
քարշ
բերէ'ք
զնա:
Եւ
գնացեալ
արանցն`
տեսին
զի
բազում
վաճառականք
եւ
քաղաքականք
կային
առ
նա:
Եւ
ասեն,
ո՞ւր
է
փափասն`
որ
՚ի
Ղզլբաշիցն
եկեալ
է,
ելցէ
եւ
եկեսցէ
առ
փաշայն,
զի
խնդրէ
զնա:
Իսկ
սուրբ
վարդապետն
յարեաւ,
եւ
ամենայն
արքն`
որք
կային
անդ`
յարեան
եւ
նոքա:
Ասէ
վարդապետն,
ելէ'ք
արտաքս.
եւ
ինքն
եբաց
զպատուհանն,
եւ
հանեալ
անտի
Բ[2]
մոմ
սպիտակ,
որ
չեւ
էր
լուցեալ,
այլ
՚ի
գլուխն
ունէր
զպատրոյկն,
առեալ
զայն
՚ի
ներքոյ
փիլոնին`
եւ
գնաց.
գնացին
եւ
ամենայն
արքն
ընդ
նմա:
Եւ
մտեալ
առ
փաշայն`
խոնարհութեամբ
ողջոյն
ետ:
Ասէ
փաշայն,
դո՞ւ
ես`
որ
եկեալ
ես`
՚ի
մեր
աշխարհէս
դրամ
ժողովես
եւ
առաքես
առ
Շահն,
զի
դրամով
մեր
զօրս
ժողովէ
եւ
գայ
՚ի
վերայ
մեր
՚ի
պատերազմ:
Իսկ
երանելի
վարդապետն
ոչ
կարէր
ուղղակի
խօսել
տաճկերէն.
եւ
խօսի
թարգմանաւ`
եւ
ասէ,
ես
իւղավաճառ
եմ,
ո'վ
ոք
գնէ
յինէն
իւղ`
դրամով
գնէ.
եւ
ո'վ
ոք
ոչ
գնէ,
ոչ
տայ
դրամ:
Ասէ
փաշայն,
եթէ
վաճառական
ես,
ապա
ընդէ՞ր
հայհոյես
եւ
անիծանես
զմեզ:
Եւ
առ
այս
բան
ասէ
վարդապետն,
ոչ
է
այդ
գործ
իմ:
Եւ
ապա
հանեալ
զԲ[2]
մոմն
՚ի
ներքուստ
փիլոնին`
եւ
պարզեաց
առ
փաշայն:
Իսկ
փաշայն
ձգեալ
զձեռն
էառ
զմոմսն.
յայնժամ
շնորհօք
սուրբ
Հոգւոյն
լուցան
մոմք`
եւ
վառեցան
՚ի
ձեռն
փաշային:
Եւ
սոսկացեալ
փաշայն`
եւ
սարսափմամբ
ասէ
ցվարդապետն,
ե'րթ
գնա'
՚ի
տեղին
քո:
Եւ
երանելի
վարդապետն
խոնարհութեամբ
երկիր
եպագ,
ել
արտաքս:
Եւ
փաշայն
ասէ
ցարսն,
զի՞նչ
է
այս
զարմանքս:
Ասեն
արքն,
սքանչելիք
բազում
լինին
դովաւ.
վասնզի
սուրբ
է
եւ
արդար:
Եւ
հրամայեաց
փաշայն
դարձուցանել
զվարդապետն`
եւ
ասէ,
Բաբայ
տեսանե'ս`
զի
երաժշտութիւն
է,
եւ
ոչ
գայ
անձրեւ,
եւ
չորացաւ
ամենայն
երկիր.
եթէ
կարող
ես`
բե'ր
անձրեւ:
Ասէ
վարդապետն,
ողորմութիւնն
Աստուծոյ
բազում
է.
բայց
տաճիկք
ոչ
թողուն
զմեզ
աղօթել
ըստ
օրինաց
մերոց:
Ասէ
փաշայն,
ես
տաց
քեզ
վերակացուս,
եւ
ո'վ
ոք
հակառակեսցի`
սպանցեն
զնա.
եւ
դու
աղօթեա'
ըստ
քում
օրինաց:
Եւ
եդ
ընդ
նմա
Ժ
զինուորս,
եւ
պատուիրեաց
նոցա`
թէ
ո'վ
ոք
ընդդիմակաց
լիցի
դմա`
սպանէ'ք
զնա:
Եւ
ապա
ելեալ
յերեսաց
փաշային`
գնաց
յեկեղեցին`
որ
ասի
Միաբանից
Աստուածածին.
եւ
հրամայեաց
ամենայն
եկեղեցականաց
զգեստաւորիլ.
եւ
ինքն
եւս
զգեցաւ
զգեստ
Պատարագին.
էարկ
զիւրեաւ
զԵմիփորոնն
եւ
եդ
՚ի
գլուխն
զԹագն,
եւ
էառ
՚ի
ձեռն
զԽաչն.
եւ
ելեալ
յեկեղեցւոյն`
Խաչիւ
եւ
Աւետարանաւ,
ծնծղայիւք
եւ
զանգակաւ,
եւ
սկսան
շարական
ասել,
Սուրբ
Աստուած
Հայր
անսկիզբն:
Եւ
գրոհ
տուեալ
քաղաքն
ամենայն`
ելին
՚ի
հիւսիսոյ
կողմն
քաղաքին`
որ
ասի
Սուրբ
Նշանի
բլուր.
մինչ
գնացին
երգելով
զշարականն,
սկսաւ
ամպել
օդն.
եւ
մինչ
հասին
՚ի
սահմանեալ
տեղին,
սկսաւ
ցօղել:
Եւ
իբրեւ
ընթերցան
աւետարանն`
Զի
որպէս
փայլակն,
Գ
(երիցս)
գոռաց
ամպն:
Եւ
յորժամ
սկսան
թափօր,
սահանք
երկնից
բացան,
եւ
իջին
անձրեւք
յորդ.
եւ
մինչեւ
աւարտել
թափօրին`
եղեւ
դաշտն
իբրեւ
զծով:
Եւ
ապա
դարձան
յեկեղեցին`
ասելով.
«Թագաւորիսցէ
տէր
յաւիտեանե:
Եւ
մտեալ
յեկեղեցին`
ասաց,
«Խնդրեսցուք
հաւ:
Պահպանեալե:
Եւ
յորժամ
զայս
Բ[2]
սքանչելիքս
ետես
Փաշայն,
կալաւ
զչարախօսն
Մինաս,
եւ
էառ
՚ի
նմանէ
Ռ[1000]
Մառչիլ`
ասէ,
խրատ
լիցի
քեզ
զի
մի'
այլ
չարախօսութիւն
առնիցես:
Զայս
պատմեաց
Յովհան
վարդապետ
Կարնեցի`
որ
էր
աշակերտ
նոյն
Մինասին: