Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ԳԼՈՒԽ Ժ
Վասն Վաչէի Աղուանից արքայի, թէ զիարդ ուրացաւ զհեթանոսական գործ մոլորութեան եւ հաւատաց յԱստուած կենդանի. եւ ետ պատերազմ ընդ Պարսս եւ միանձնացաւ յանապատի Սուրբ վարուք

Յինն եւ ի տասներորդի ամիթագաւորութեանն Յազկերտի հասանէ նմա վախճան մահու. եւ ընդ հակառակս լեալ երկու որդիքն նորա ի վերայտէրութեանն կռուէին։ Մինչ դեռ նոքա յայսմխռովութեան էին, ապստամբի եւ Վաչէ՝ արքայնԱղուանից։ Զի էր նա նոցա քեռորդի եւ յառաջ լեալ էրքրիստոնեայ ըստ հայրենական աւանդին, զոր Ուռնայրհաստատեաց, եւ անօրէնն Յազկերտ արար բռնութեամբզնա մոգ։ Իսկ յայսմ վայրի ժամ գտեալ պարապոյ անձինիւրոյ՝ լաւ համարեալ մեռանել պատերազմաւ, քանուրացութեամբ ունել զթագաւորութիւնն։

Ընդ երկարել խռովութեանն Արեաց գնդին՝ոմն Ռահատ անուն ի Միհրեան տոհմէ, որ էր դայեակկրտսեր որդւոյն Յազկերտի. սա դիմեաց գալ անբաւգնդիւ իւրոյ ի վերայ երէց որդւոյ թագաւորին. եհարսատակեաց զգունդն եւ ձերբակալ արար զորդինթագաւորին եւ անդէն ի տեղւոջն սատակեաց. եւզմնացեալ զզօրսն ած հաւանեցոյց եւ միաւորեաց իգունդն Արեաց։ Եւ թագաւորեցոյց զիւր սանն, որումանուն էր Պերոզ։ Իսկ արքայն Աղուանից ոչ կամեցաւնուաճել անդրէն ի ծառայութիւն, այլ խրամատեացզպահակն Չողայ եւ անցոյց յայն կոյս զզօրսնՄասքթաց։ Միաբանեաց ընդ իւր եւ զմետասան թագաւորսնզլեռնորդեայսն եւ ընդդէմ եկաց պատերազմաւ Արեացգնդին եւ բազում վնաս արար զօրացն արքունի։ Եւգրեալ երկիցս եւ երիցս հրովարտակս աղաչանաց, ոչկարաց ածել զնա ի հաւանութիւն, այլ գրով եւպատգամաւ յանդիմանէր զնա՝ վասն զուր աւերելոյնզաշխարհն Հայոց։ Յիշեցուցանէր եւ զմահ նախարարացնեւ զչարչարանս կապելոցն, որոց փոխանակ կեանս տալոյսիրոյն եւ վաստակոցն զարեւսն հատէք։ Լաւ լիցի ինձչարչարանօք մեռանել, քան ուրացութեամբ կեալ:

Եւ իբրեւ գիտացին, եթէ ոչ բռնութիւն եւոչ սէր կարեն ածել զնա ի հաւանս, գանձ սաստիկ ետունտանել յաշխարհն խայլանդրաց։ Եւ բացին զդրունսԱլանաց եւ հանին գունդ բազում ի Հոնաց եւ կռուեցանզմի ամ ընդ Աղուանից արքային։

Եւ թէպէտ պակասեցան եւ ցրուեցան զօրքնորա, սակայն զնա ոչ կարացին ածել ի հաւանս, այլ եւհարուածք մեծամեծք հասին ի վերայ նոցա՝ էր որկռուով եւ էր որ չարաչար ախտիւք ծիւրեցան։ Եւյերկարել պաշարմանն՝ Մեծ Կողմն աշխարհին աւերեցաւ, այլ ոչ ոք ի նմանէն բաժանեցաւ։

Ապա յղեաց առ Վաչէ թագաւորն Պերոզ. «Զքոյրդ իմ, ասէ, եւ զքեռորդիդ ի բաց տուր ածել, զի իբնէ մոգ էին, եւ դու քրիստոնեայ արարեր. եւ աշխարհդքո քեզ լիցիե։

Իսկ երանելի այրն ոչ ի վերայ տէրութեաննկռուէր, այլ յաստուածապաշտութեանն մրցէր։ Եւ ետտանել զմայրն եւ զկինն, եւ զաշխարհն բովանդակ ի բացեթող, եւ ինքն զաւետարանն առ եւ ի բաց կամէր գնալ։Զայն լուեալ թագաւորին Պարսից Պերոզի՝ ի զիղջեկեալ, զամենայն վնասն ի հայրն իւր արկանէր. անսուտերդմունս կնքէր եւ տայր տանել առ նա՝ եթէ յաշխարհէդմիայն մի՛ գնար, եւ զոր ինչ ասես, առնեմ։

Իսկ սա հաճեցաւ միայն զսեպհականն առնուլբաժին իւր, զոր ի հօրէն էր առեալ հազար երդ։ Առ զայնի թագաւորէն եւ նստաւ ի նմա միայնակեցօք հանդերձ. եւ այնպէս անզբաղապէս կեայր ըստ Աստուծոյ։ Եւ ոչյիշեաց ամենեւիմբ, եթէ թագաւոր լեալ իցէ յառաջ։ Այսեղեւ վարք նորա։