Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի

ԳԼՈՒԽ ԻԲ
Կայսերն Յունաց գալն ի Պարսս ի կոչել զՋուանշիր

Իսկ յինն եւ ի տասաներորդի ամիթագաւորութեանն իւրոյ Կոստանղիանոս՝ թոռն Հերակլիբազմամբոխ զօրօք եւ ընտիր ընտիր գլխաւորօքն Յունացհանդերձեալ եկն յաշխարհն Պարսից՝ կորզել ի տաճկացզկողմանս աշխարհին զճառագայթաւէտ զլոյս աշխարհացընդ իւր ունելով։ Յայնժամ առաքեաց զմի ոմն իգլխաւորացն առ Ջուանշիր՝ գալ նմա ի տեսութիւն։ Եւվաղվաղակի աճապարեալ հասանէր յաշխարհն Մարաց առմեծ կայսրն։ Զորոյ զգալն լուեալ ընդ առաջ նմա ինքնելանէր ի Քունգր գիւղ եւ ողջամբ ընկալեալ զնա։ Եւնոյնժամայն հրամայէր փոխել ի նմանէն զտխրականնզգեստ, զոր սակս մահուան ամուսնոյն իւրոյ էրզգեցեալ. եւ ագուցին նմա զարքունական զգեստն։ Ընդորս առեալ համարձակութիւն՝ խնդրէր ի կայսերէ զմասնյաւիտենից թագաւորին նշանի։

Եւ նորա առեալ զփրկութեան արեգակն՝յանդիման իւր կտրեաց եւ ետ նմա զայրիչն մեղացասելով. «Սա եղիցի քեզ եւ որդւոց քոց աշտարակ հզօրընդդէմ թշնամւոյնե։ Տեսեալ զայսպիսի եւ երկնաւորպարգեւս առ նա եղեալ, նախարարացն Հայոց եւզօրավարին Համազասպայ ի նախանձ մեծ բրդեցան. եւ նմաոչ էր փոյթ այն. եւ այնուհետեւ խնդրէր հրաժեշտ իբարեսէր տեառնէն։ Եւ նա ոչ իբրեւ զծառայ ոք, այլիբրեւ զեղբայր համագահ՝ յանդիման Պարսից։ ԵւԱյրարատեան ազատքն զնա յուղարկեալ, որոյ հիացեալընդ Աստուծոյ ներողութիւնն առ ինքն լեալ՝ գայրյիւրն աշխարհ։ Զայս լուեալ զնորայն գալուստհոգեզուարճ հայրապետին Աղուանից Ուխտանիսի՝հանդերձ բազում ժողովով օրհնեաց զնա ի ձայն մեծասելով. «Ահա առաքեաց մեզ տէր ի Սիօնէ գաւազանզօրութեան, եւ սովաւ տիրեսցուք մերոց թշնամեացե։

Խորհի մեծիմաստն Ջուանշիր տեղիհանգստեան տէրունական նշանին գտանել. եւ ի բնականգաւառին ի Գարդման բերդին հիմն արկեալ տունԱստուծոյ մեծապէս գեղազարդէ ի հրճուանս եւ ի փառսՔրիստոսի Աստուծոյ։

Եւ ի փոխանորդել գարնանային ժամունհանդերձաւ, կազմեցաւ մեծարգի իշխանն Աղուանիցմիւսանգամ տեսանել զկայսրն՝ հանդիպել նմա իՎաղարշապատ քաղաքի։ Յայնժամ հրամայի ի թագաւորէն, զի մեծամեծք պալատանն եւ վեհանձունքն ընդառաջ նորաելցեն։ Եւ այնպէս արքայաբար մտանէ ի կայսերականմարզարանն։ Զնա տեսեալ կայսերն՝ խնդամիտհամբուրիւ յառաջագահ անդ զնստելն առձեռնէր քանզամենայն մեծամեծացն։ Եւ լինէր օրն այն յաւուրսօրհնեալ պէսպէս գեղեցկազարդութեամբ ոսկւոյ եւարծաթոյ։ Եւ զինչ թագաւորականն սպաս էր, զամենայննմա հրամայեաց տալ, ընդ որ տրապէզիտքն անգամսոսկացան։ Եւ ի վերայ այնոցիկ զքաջ հաւուն իւրոյՀերակլի եւ զՆիկիտայ հանւոյն զարքունական գօտինածին ընդ մէջ նորա, եւ զիւրն պատմուճան եւ դրօշսերկուս. եւ զորդիս նորա առնէր պատրկունսզտղայականս։ Եւ որ միանգամ առաջին թագաւորացնԱղուանից գիւղաստանեայք եւ սահմանք լեալ էին, զամենայնն ի նա ընձեռեաց ազգաց յազգս եւարեւելեայցս ամենեցուն արքայաբար առնելտեսչութիւն։

Եւ ոչ էր խորհուրդ կայսերն ծածկեալ ինման, եւ ի նմանէն լսելով հանճարեղխորհրդականութիւնս բազումս հիանայր. եւ ողջունեալզնա՝ ասէ. «Անձն քո ընդ անձին իմոյ, եւ սիրտ իմ որպէսզսիրտ քո. ե՛րթ ի խաղաղութիւնե։ Այսպէս գերահռչակհրճուանօք անցեալ գայր յաշխարհս իւր։ Եւ վերստինառնէր հրամանս ընդ որս իւրն է աշխարհս՝ շինել, տնկել, վայելել եւ կեալ ի խաղաղութեան։ Եւ իւրշինեալ բազում ապարանս. եւ որ ինչ մարդկան էվայելուչ, եւ ամենապայծառ իրք անկարօտ էր նմա իփառացն Աստուծոյ, մինչ զի եւ թուրքաստանեայցթագաւորն խնդրէր ի նմանէ սէր եւ խաղաղութիւն. եւընծայաբերս նմա առնէին երիվարս ընտիրս, ծառայս եւաղախնեայս եւ զանազան զեռնոց մորթս. այլ եւյԱսորեաց եւ յԱտրպատական գաւառէ եւ յԱյրարատեանկողմանցն եւ ի Վրաց աշխարհէն. մինչեւ ի Հնդկաց եւսգային առ նա լսել եւլ տեսանել։ Եւ նորա բազմահանճարխորհրդականութիւնն եւ խոնարհամիտ սէրն առ հասարակեկելոցն լինէր հիացուցանող պատմութիւնյիւրաքանչիւր աշխարհի։ Եւ ոչ ուստեք եղեւ նմա այս, այլ փայտն կենաց յայտնի արար զանուն նորա ամենայնտիեզերաց, եւ օրհնութիւնք բարեխնամ ծնողին զնածաղկեցուցին։