Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի

ԳԼՈՒԽ ԻԳ
Կրկնաբանութիւն ազգաշար անուանց համառօտաբար

Ստուգաբանութեամբ այսպէս ծանեաք ընդՀայկազանց արանց խնամաւորիլ Միհրական տոհմին, եւպատուաստութեամբս այսուիկ առ ի զոյգ ունելզպետութիւն երեւելեայց կողմանցս Աղուանից։Զանուանս արքայիցն վերագոյն գրեցաք ի քաջէնՎաչագանայ մինչեւ ցբարեպաշտն Վաչագան՝ Ժ թագաւորք, յորոց ըստ թուոյ աւուրց տարւոյն եկեղեցի միայնբարեպաշտն Վաչագան շինեաց յարեւելս։ Եւ յետ մահուննորա սկսաւ նուազել ազգն այն։ Եւ Միրհեանն, որ իՍասանեան տոհմէն էր եկեալ ի Պարսից, հաստատեցաւ ինախարարութիւն. եւ անուանք նորա որդի ի հօրէառնլով՝ են այսոքիկ. Միրհ, Արմայէլ, Վարդ, քաջՎարդան, որ հաւատացեալ ի Քրիստոս, եւ ոչ շինողնԳարդման բերդոյ։ Սորա որդի Վարդ. Վարդ ծնանի զՎարազԳրիգոր՝ զառաջին իշխանն Աղուանից, որ ծնաւ Դ որդիս՝զՎարազ Փերոժ, զՋուանշիր, զՅեզուտ Խոսրով եւզՎարազման։

Ի սոցանէ զերէց որդւոյն շարեալ ըստկարգի զանուանս բերցուք՝ յայտ առ հայկազինսն. եւայլքն կացցեն, որք են Վարազ Փերոժ, Վարաղ Տրդատ, Վարդան, Ներսեհ Դժնդակ, որ եհան ճաղք գլխոյնմարդկան եւ հօտիքս արար. եւ ոտք տառապելոցպարաւանդեալ կապեցան ի շղթայս երկաթեղէնս. վասնորոյ բազումք խորշակահար եւ հեղձամղձուկսատակեցան։ Ի նոյն խորհուրդ գնացեալ Ներսեհի՝անցանէր ընդ Հացիւն գիւղ մտանել յԱսորիս. լինէր օրնկիւրակէ։ Նա մեկնեալ յընկերացն միայն՝ դարձաւ առհոգեւոր հայրն Սիմէոն՝ սպասաւոր Սուրբ խաչին, ծածկելով զանուն իւր՝ ընդ այլսն աղօթէր։

Իսկ երանելին Սիմէոն առ նա խրախուսեալասէր. «Ո՞վ ես դու. տէր Աստուած յայտնեացզաշխարհակործան քո ամպարշտութիւնդ. որ եւ որդիք քոոմանք զքո անլրութեանդ չարութիւն կորստեանտառապելոց առնուն գաւազան, ո՞չ ապաքէն դու իցեսՆերսեհ, որ դիմեալ երթաս յատելիս Քրիստոսի՝յաւելադրել զնոյն չարութիւն արեւելեայցնեկեղեցեաց։ Արդ երթաս յերկիրն, այլ բաց աչօք ոչտեսցես զերկիր հարց քոցե։ Իսկ Ներսեհի անկեալ առոտս ծերոյն՝ որ ինչ լսէր պատասխանի. միայնզճանապարհն գնայր եւ անդէն վախճանեալ ըստ բանիհօրն Սիմէոնի՝ անշնչացեալ լոկ մարմին բերաւ ի հողիւր։ Ներսեհի որդի՝ Գագիկ, Գագկայ որդի՝ Ստեփաննոսեւ Ապրսամիկ քոյր իւր։ Զայս Վարազ Տրդատ եւ զորդիիւր Ստեփաննոս Ներսեհ ի Փիլիպեան՝ ազգակիցնիւրեանց սպան ի միում ժամու ի Խորաձորն, որ կոչիԴադոյի վանք։ Ապա յայն աղետիցն զառն զգեցեալարութիւն կնոջն սպանելոյ՝ առեալ զմնացեալ դուստրնիւր Սպրամ գիշերահէն տաժանելի ուղեւորմամբ մտանէ իբերդն Խաչենայ՝ բարուրս խորհեալ տան իւրումամուսնացուցանէ զՍպրամ Ատրներսեհի՝ Սահլի որդւոյ, որ էր ի տոհմէն Հայկայ՝ տէր Սիւնեաց, որոյբռնազբօսութեամբ կալեալ էր զգաւառն Գեղամայ. եւորդին իւր Ատրներսեհ հանդիպեցաւ կնոջ զգաստի, որքերկիւղածք Աստուծոյ եւ բարեպաշտ զիւրեանցնցուցանէին զկեանս եւ աշխարհի քաղցունք։

Սա Ատրներսեհ շինէ զբերդն Հանդու, եւզապարանս իւր եդեալ ի գիւղն, որ կոչի Վայունիք, ուրեւ բաղանիք արքունական են։ Զնա տարան ընդ այլիշխանսն յերկիրն Պարսից, եւ կալով նորա անդ ամսբազումս։ Տիկինն Սպրամ յառաւել բարեգործութիւնսյաճախէր եւ մեծածախ տենչմամբ շինէ զՆորավանս իգաւառին Սոդէից ամենապայծառ զարդուք։ Եւ իսկոյնգայր Ատրներսեհ զերծեալ ի կողմանց Տաճկաց. եւխաղաղութեամբ զառժամեայս լուծանէ կեանս։ Լինինսորա որդիք Գրիգոր եւ Ապուսէթ. Գրիգոր շինէզՀաւախաղացին բերդն, եւ յայն կողմն ձգէ զձեռն իւրիշխանութեանն. եւ Գրիգորի լինին որդիք հինգ, յորոցերէց որդին Ապուլի սպանանի յազգակցէն Սմբատայ. եւմիւս որդին Սահակ, որ եւ Սեւադայ կոչեցաւ, այր քաջեւ յաջող, սա առհասարակ տիրեաց Գարդմանայ եւ Քաւսայեւ Փառնայ գաւառաց, այլ եւ աւազակապետացՁորոյգետոյն բովանդակ եղեւ իշխան, եւ խնդրող իսկգրագիտութեան. եւ դպրապետս ի տան իւրում կարգեաց. ընդ որում եւ բազմաջան հնարիւք թագաւորն ՀայոցՍմբատ մարտուցեալ ոչ ինչ կարաց ստերիւրել զնա իկամս իւր։ Սեւադայ ծնանի Բ-ս որդիս՝ զԳրիգոր եւզԴաւիթ. Գրիգոր ծնանի զՍեւադայ, որ Իշխանանունկոչիւր, եւ զԱտրներսեհ։ Իշխանանուն ծնանի որդիս Դ՝զՅովհաննէս, զԳրիգոր, զԱտրներսեհ եւ զՓիլիպպէ։ Իսկզերէց որդին Իշխանաննոյ զՅովհաննէս, որ եւՍենեքերիմ կոչեցաւ, ընտրեաց աջ բարձրելոյն՝կոչելով ի թագաւորութիւն. զվաղնջուց խափանեալթագաւորութիւնն տէրն ամենակալ ի ձեռն սորանորոգեաց, զոր թագաւորն Պարսից շքով եւ մեծամեծզարդուք զարդարեաց զնա. տայ նմա եւ զթագ հօր իւրոյեւ զնորին երիվարն։ Ի նոյն ամի եւ որ Յունացն էրմագիստրոս՝ Դաւիթ կոչեցեալ անուն, թագ զարմանազանեւ ծիրանիս թագաւորական առաքէր ի պատիւ եւ ի գովեստաստուածայաջող առնն այնորիկ եւ ի ձեռնհայրապետական աջոյն առնոյր զօծումն թագաւորական իփառս Քրիստոսի։