Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի

ԳԼՈՒԽ Է
Թուղթ Յովհաննիսի՝ Հայոց կաթողիկոսի առ տէր Աբաս՝ Աղուանից կաթողիկոս սակս հաւատոյ հաստատութեան

Լաւաց, ճշմարտից, աստուածասիրաց՝ սիրելիեղբօր եւ աթոռակցի մերում տեառն Աբասայ՝ Աղուանիցկաթողիկոսի, Մովսեսի՝ Բախաղատու եպիսկոպոսի, Գրիգորի՝ Կապաղակայ եպիսկոպոսի, Հռոմկայ՝Ամարասայ եպիսկոպոսի, Տիմոթէի՝ Բաղասականուեպիսկոպոսի, Ամբակումայ՝ Շաքւոյ եպիսկոպոսի, Յոհանկայ՝ Գարդմանայ եպիսկոպոսի, Ղեվոնդի՝Մեծկողմանց եպիսկոպոսի։

Ի Յովհաննիսէ՝ Հայոց կաթողիկոսէ, յԱբրահամէ՝ Տարօնոյ եպիսկոպոսէ, ի Գրիգորէ՝Մարդպետական եպիսկոպոսէ, ի Ստեփաննոսէ՝ Տայոցեպիսկոպոսէ, ի Մաշտոցէ՝ Խորխոռունեաց եպիսկոպոսէ, ի Գիւտայ՝ Վանանդայ եպիսկոպոսէ, յԱբդիշուէ՝Ասորեաց եպիսկոպոսէ, ի Պապայ՝ Ամատունեացեպիսկոպոսէ, ի Քրիստափորէ՝ Ռշտունեաց եպիսկոպոսէ, ի Սեկունդոսէ՝ Մոկաց եպիսկոպոսէ եւ յայլ ամենայնեպիսկոպոսաց Հայաստանեայց օրհնութեամբ ողջոյն։

Քանզի եհաս մեզ լուր դժնդակ համբաւու, եթէ են ոմանք գայլք յափշտակողք զգեստուք ոչխարաց, որ եկին յաշխարհդ ձեր ի վանաց պղծոյն Պետրոսի, որանուամբ աղքատասէրք կոչին եւ գործովք՝քրիստոսատեացք եւ ուրացողք զՍուրբ երրորդութիւնն, զչար որոմն անիծելոյն Նեստորի եւ զժողովոյնՔաղկեդոնի անարգելաբար սերմանեն ի հոգիս անմեղաց՝թիւրելով զնոսա յուղղափառ հաւատոյն՝ մատնել իյաւիտենական կորուստն։ Զորմէ լսելով թէ վնասակարհոգւոյ եւ մարմնոյ եղեն անբժշկելի ցաւք։ Վասն որոյամենայն հարկաւորութեամբ փութացաք կարեկից լինելճեզ եւ գրել՝ յիշեցուցանելով ձեզ զբանս Սրբոյառաքելոյն զգուշանալ անձանց եւ հօտիդ, յորում եդզձեզ Հոգին Սուրբ տեսուչս եւ վարդապետս՝ հաստատունունելով զհաւատս ուղղափառութեան, զոր ընկալանհարքն մեր ի Սրբոց գրոց՝ Հին եւ Նոր Կտակարանաց իձեռն Սրբոյն Գրիգորի եւ յերից երանեալ ժողովոցն՝ՅԺԸ-իցն ի Նիկիա, եւ ՃԾ- իցն ի Կոստանդնուպօլիս, եւՄ-իցն յԵփեսոս, որոց ձայնակիցք եւ ժառանգորդք եղաքուղղափառ նոցա հաւատոյն, այսինքն ամենայն եկեղեցիքՔրիստոսի Աստուծոյ։

Խոստովանիմք զմի Աստուած հայրամենակալ՝ զարարողն ամենայնի եւ զմի տէր ՅիսուսՔրիստոս՝ որդի Աստուծոյ, ծնեալ ի հօրէ, Աստուածճշմարիտ յԱստուծոյ ճշմարտէ, որով ամենայն։ ԵւՍուրբ Հոգին ելող ի Հօրէ ընդ Հօր եւ ընդ Որդւոյերկրպագեալ եւ փառաւորեալ՝ արարչակից եւ հաւասարԵրրորդութեանն, կատարեալ միով բնութեամբ, փառօք եւզօրութեամբ՝ նախախնամելով զընդհանուր եղեալսս:

Իսկ ի վախճան յաւիտենիս Աստուած գոլովմշտնջենաւոր բանն Աստուծոյ՝ եղեւ մարդ կատարեալանյեղապէս, մարմնացեալ անճառապէս ի Սուրբ կուսէն, ոչ հեռացեալ ի բնութենէն, եւ ոչ քայքայեալ իմարմնաւորութիւն, այլ եկաց մնաց որ էրն. նոյնանփոփոխելի Աստուած մարմնացեալ ոչ մասամբ, այլբոլորովիմբ. ոչ երկուութիւն, այլ միութիւնանբաժանելի. ոչ հայր մարմնազգեաց, այլ Որդի. ոչՍուրբ Հոգին մարմնացեալ թանձրաձեւ, այլ միածինն իՀօրէ. բայց կամաւ եւ Հօր զօրութեամբ եւ ՍուրբՀոգւոյն. այլ գոյութեամբ միայն բանն Աստուած։Այսպէս եւ Սուրբ ծնունդն ճանաչի։

Նոյն ինքն անբովանդակելինխանձարրապատեցաւ, զի մեք զգեցցուքզանապականութիւն. եդաւ ի մսուր, զի մեք զանասնականբարսն ի բաց դիցուք. ի հրեշտակաց փառաւորեցաւ, զիմեք լիցուք նոցա երգակից. ընծայեցաւ ի մոգուց, զիպտղաբերեսցուք զհաւատս. կաթամբ բուծեցաւ, զիզանմեղութիւն ընկալցուք. զարգացաւ ըստ մարմնոյամենակատարն, զի ժամանեսցուք ի չափ հասակի լրմաննՔրիստոսի. եկն կամաւ ի չարչարանս, զի ի տանջանացմեղացն զերծցուք. խաչեցաւ, զի ի կենդանութեանպտղոյն վայելեսցուք. մեռաւ, զի մահուամբն մեռուսցէզմահ. եդաւ ի գերեզմանի, զի խորտակեսցէ զնիգսդժոխոց. յերրորդ աւուր յարեաւ, զի զմեզ իկենդանութիւն փոխարկեսցէ. համբարձաւ յերկինս, նստաւ ընդ աջմէ Հօր, զի դասեալ լիցուք եւ մեք ընդաջմէ նորա։ Գալոց է միւսանգամ դատել զկենդանիս եւզմեռեալս, եւ չիք վախճան նորա թագաւորութեանն։

Այսպէս հաւատամք եւ երկրպագեմք եւփառաւորելով ասեմք. «Սուրբ Աստուած, Սուրբ եւ հզօր, Սուրբ եւ անմահ, որ խաչեցար վասն մեր, ողորմեա՛մեզե։ Իսկ զոչ այսպէս խոստովանողսն նզովեցին Սուրբհարքն, նմանապէս եւ մեք նզովեմք զհին զամենեսեանեղեալ հերձուածողսն եւ զնորս՝ զԱրիոս, զՊաւղոսՍամոստացի, զՄանի եւ զՄարկիոն, զպիղծն Նեստոր եւզԹէոդորիտոս, եւ՛ զսնոտի չար ժողովն Քաղկեդոնի, եւ՛զհրէական տոմարն Ղեւոնի, որ լրբաբար յանդգնեցանասել երկու բնութիւնս եւ երկու դէմս ի վերայ միոյՔրիստոսի Աստուոածոյ, եւ եթէ Սուրբ կոյսն ոչ ծնաւԱստուած, այլ՝ մարդ սոսկ ըստ մեզ եւ լոկ տաճար բանինԱստուծոյ։

Են եւ այլք ոմանք, որ ասեն, եթէ մինչ իյերկրի էր տէրն Քրիստոս, յերկինս ոչ էր. եւ մինչ իխաչին էր, չէր յաթոռ փառաց. եւ մինչ ի գերեզմանին էր, ոչ էր ընդ աջմէ Հօր. զխորհեցողսն այսպէս՝ նզովէԱստուած, եւ մեք նզովեմք զամենայն, որք այսմհաւանեցան կամ հաւանին։ Եւ առաքեցաք առ ձեզյուխտէս մերմէ զայր հաւատարիմ՝ զՄատթէոս քահանայբերել զգրեալսդ մեր առ ձեզ։ Յիշեցուցանեմք եւզբանն Յովհաննու աւետարանչի, որ ասէ. «Եթէ ոքեկեսցէ առ ձեզ եւ զվարդապետութիւն տեառն մերոյՅիսուսի Քրիստոսի ոչ ունիցի, մի՛ ընդունիջիք զնա իտունս եւ մի՛ բանիւք ողջոյն ասել նմա։ Եւ եթէ ոքտացէ այնպիսւոյն ողջոյն, կցորդ լիցի չար գործոցնորա. զի որ ոչ խոստովանի զտէր Յիսուս մարմնովեկեալ, նա ինքն իսկ է Նեռնն մոլորեցուցիչ։Զայնպիսին ի սահմանաց ձերոց հալածեսջի՛ք եւզմահաբեր վարդապետութիւն նորա ամենեւին ոչ լսելե։Արդ՝ վասն զի հարքն ձեր հաւատակից էին հարցն մերոց, եւ դուք մեզ, հաճոյ թուեցաւ գալ ի ձէնջ այսրեպիսկոպոսաց երից կամ աւելեաց լսելով ի մէնջյանդիման զճշմարիտ վարդապետութիւնն, զի մի ոքկորիցէ ի հովուաց կամ ի հօտից, այլ ի վերայ բարւոյգիւտի ձերոյ եղիցի ուրախութիւն հրեշտակաց յերկինսեւ մեզ՝ յերկրի, ծառայիցս եւ երկրպագուացսՔրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. ողջ լերուք ի տէր։