Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի

ԳԼՈՒԽ ԻԴ
Հարցումն Վաչագանայ՝ արքային Աղուանից զՄատթէ երէց գիտնաւոր

Ասէ արքայ. «Հոգիք հրաժարեալք ի մարմնոյզգայու՞ն են, թէ անզգայ. կամ կենդանիքս ննջեցելոցնզիա՞րդ կարեմք օգնելե։

Լուծումն. «Աղաչելով զԱստուած պահօք եւաղօթիւք եւ պատարագօք եւ կամ այլ ինչ բարիյիշատակօք, որ յանուն նոցա կատարի։ Եւ զոր օրինակԴաւիթ զգեցեալ զսպառազինութիւնն Սաւուղայ՝ կաղալեւ գթել սկսաւ, իսկ յորժամ մերկացեալ ի բաց ընկէցզծանրութիւն զինուցն եւ թեթեւացեալ յիւրն դարձաւբնութիւն, սոյնպէս եւ հոգիք։ Մինչդեռ զգեցեալզսպառազինութիւն մարմնոյ՝ կան ի ծանրութեան, իսկյորժամ զսա ի բաց դնիցեն, որպէս եղեւն ասացեալ, սրատեսիկ եւ քաջիմաց եւ առաւել զգայուն լինին։ Եւորք ասացին անզգայ լինել զհոգին ելեալ ի մարմնոյն, յանդիմանեմք զնոսա Աստուածաշունչ գրոցվկայութեամբ, որ ասէ. «Մովսէս ծառայ իմ վախճանեցաւ, իսկ արդ եկեալ Մովսէս չքնաղազգեստն փառօք առաջիԱստուծոյ, ոչ մարմին զգեցեալ, որում Պետրոսբաղձացեալ խնդրէր ի տեառնէ զանդէն բնակութիւննե։Իսկ եթէ անզգայ էր հոգի մարգարէին, որ ասենդ ելեալ իմարմնոյն, ի՞բր գայր ի զգայութիւն եւ յայսպէսվայելուչ կերպարանս խօսել ընդ աստուածորդւոյն։«Աստուած, ասէ, կենդանեաց եմ ես եւ ոչ մեռելոց. մեռեալ մարմինն ո՞չ ապաքէն անզգայ է, իսկանզգայացեալ հոգին, յայտ է, թէ մեռեալ էե։ Եւդարձեալ եթէ՝ «վերակացու եղէց քաղաքիդ այդմիկ՝վասն իմ եւ վասն Դաւթի՝ ծառայի իմոյե։ Արդ՝ աղէ, ասա, անզգայացեալ հոգւոյն զի՞նչ մեծարանք էինվերակացու լինել քաղաքին նորա. այլ յաղագս կենդանիհոգւոյ մարգարէին արար շնորհս վերակացու լինելքաղաքին՝ փրկել զնոսա ի սրոյ թշնամւոյն։ Եւառաքեալն Պօղոս ասէ. «Ելանել ի մարմնոյս եւ ընդՔրիստոսի լինել՝ լաւ համարիմե. որ եւ նոյն իսկկենարար Բանն ասէ ցհայրն. «Զորս ետուր ցիս, կամիմ զիընդ իս իցեն եւ զփառսն իմ տեսցենե։

Արդ՝ ըստ քո բանիդ անզգայ հոգւոցնո՞րպէս մարթ էր ընդ տեառն լինել կամ զանճառելիփառսն տեսանել, կամ մեռեալ մեծատանն հոգին իտանջանարանէն հեռագոյն սրատես աչօք զԱբրահամ եւզՂազար տեսանել կամ գիտել ուստի՞ էր. զի յայտնապէսփրկչին ձայն երեւեցուցանէ ճշմարիտ առակաւն, եթէառաւել քան ի մարմնի, յորժամ արտաքսանայ քանզմարմինն, լինի քաջատես եւ առաւել իմաստուն հոգին։Ոչ միայն Սրբոցն եւ վայելչացելոց հոգիք, այլ եւմեղաւորաց՝ զգան եւ են լցեալ իմաստութեամբ որպէսմեծատունն քաջատես լինէր, զի մեծ վիհ ընդ մէջ կարելճանաչել զԱբրահամ։ Եւ մեզ ուսոյց ճշմարիտ հաւատն՝իջումն Աստուծոյ ի դժոխս ի փրկել զնոսա, եթէարդարեւ զգայուն են եւ առաւել իմաստագոյնհոգիքհրաժարելոցն ի մարմնոյ։ Եւ որք կատարեն զյիշատակՍրբոցն, մեծարեալ պատարագօք աղաչեն զհոգիս նոցա եւնոքօք հայցեն զողորմութիւն յառատատուրնԱստուծոյ, – Արդարեւ կարեն բարեխօսել հոգիքՍրբոցն, եւ վաղվաղակի ընդունի Աստուած զխնդիրսնոցա, –եւ մեղացն շնորհէ թողութիւն։