Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի

ԳԼՈՒԽ ԺԱ
Կանոնք տեառն Սիմէոնի Աղուանից կաթողիկոսի յետ կործանմանն Ներսիսի

Այս կանոնադրութիւն եդաւ ի ՍիմէոնէԱղուանից կաթողիկոսէ, յորժամ նստաւ յաթոռն իժողովումն, որ վասն անիծելոյն Ներսիսի եղեւ, զիզկարգս եկեղեցւոյ այլայլեաց. վասն որոյ հարկ եղեւվերստին առնել ուղղութիւն։

Զի կամեցաւ գթալ ի մեզ քաղցրութեամբնիւրով բարերար եւ մարդասէր ամենակալն Աստուած ըստմեծի ողորմութեանն իւրում եւ վասն բազում սիրոյնիւրոյ կարգեաց զմեզ հովիւս, տեսուչս եւ առաջնորդսբանաւոր հօտի իւրոյ, որ է Սուրբ եւ առաքելականեկեղեցի. եւ շնորհեալ մեզ Քրիստոսի՝ զայսաստուածային եւ զմեծ պատիւս, ոչ յաղագս մերոյ ինչբարեգործութեան եւ արժանաւոր լինելոյ, այլ ըստբազում ողորմութեան իւրում կամեցաւ ինքն եւպարգեւեաց մեզ շնորհիւն իւրով։ Որպէս եւ երանելիառաքեալն ասէ, որով Քրիստոս խօսէր. «Հոգին Սուրբ եդզձեզ հովիւս, տեսուչս հօտի իւրոյ հովուելարդարութեամբ. վասն որոյ պատուիրեմ ձեզ զգոյշկացէք անձանց եւ հօտիդե։ Այլ եւ յորժամ Մովսիսիպատուիրէր տէր վասն քահանայիցն, այսպէս ասէր. «Յարուցից զքեզ գլուխ եւ առաջնորդ ժողովրդեանիմոյ՝ զգուշացուցանել նոցա պահել զպատուիրանս իմ, ժրացիր եւ քաջ լեր եւ մի՛ հեղգասցիսե։ Ըստ նմինօրինակի եւ ի ձեռն այլոց մարգարէից եւ զմեզզգուշացուցանէ տէրն՝ որդի մարդոյ. «Դէտ կացուցիզքեզ ի վերայ ժողովրդեան իմոյ. զգուշացուցէք նոցապատգամս որպէս յինէն՝ դառնալ մեղաւորին եւանօրինին ի չար ճանապարհէ իւրմէ եւ կեալ։ Եւ եթէ ոչզգուշացուցանիցէք զարիւն նոցա ի ձեռաց ձերոցխնդրեցիցե։ Զայս ահագին եւ սոսկալի պատուէր ունիմքի տեառնէ, այլ եւ զայս. եթէ «Ետու ձեզ իշխանութիւնթողուլ զմեղս եւ արձակել ի կապանաց մեղացզմարդիկե։ Եւ արդ՝ ոչ եթէ մերով անձամբ կամզօրութեամբ առաք զայս իշխանութիւն եւ զպատիւ եւզաթոռ առաքելական, այլ արարիչն եւ հաստիչնամենայնի Աստուած կարգեաց զմեզ յայս տեղի՝ հովուելզժողովուրդ իւր ըստ հաճոյից իւրոց։

Վասն որոյ սիրելիք եւ եղբարք իմպատուականք եւ ընտիր աշակերտք Քրիստոսի եւ ճշմարիտծառայք պատուիրանաց նորա, պարտ եւ արժան է մեզպտղաբերել Աստուծոյ պտուղ բարի եւ քաղցր ի հաճոյսնորա եւ շինել ի վերայ հիմանն առաքելական, որ էՅիսուս Քրիստոսի՝ ոսկի, արծաթ, ականս պատուականս, այսինքն՝ զզանազան առաքինութիւնս եւ զամենայնգործս բարիս. զի յերեւել Փրկչին մերոյ Աստուծոյ՝ընդունիցիմք զանթառամ փառաց պսակն։

Արդ ընտրեսցուք զբարին եւ մերժեալանարգեսցուք զչարն շնորհիւ Սուրբ հոգւոյն եւպատուիրանօք նորա, որպէս հրամայեաց մեզ տէր եւ ձեռնմարգարէից եւ առաքելոց եւ վարդապետաց. նախ սիրելզԱստուած ի բոլոր սրտէ եւ պահել զպատուիրանս նորա. զընկալեալ ի ճշմարիտ եւ յաստուածարեալ հարցնմերոց՝ անշարժ եւ հաստատուն ունել. նոյնպէսզեկեղեցւոյ սրբոյ կարգս անխափան պահել, ի ձեռնանարատ քահանայից եւ սպասաւորաց պայծառացուցանել, զմիմեանս որպէս զանձն սիրել. եւ միաբանութեամբկրօնաւորել ըստ կանոնական հրամանի, եւ մի՛թողացուցանել եւ ոչ տալ անարժանից եւ զինուորականմարդկան զեկեղեցւոյ ունել իշխանութիւն. մի՛պոռնկորդեաց, մի՛ շնացելոց, մի՛ սպանողաց, մի՛գողոց, մի՛ ստոց եւ սուտերդմանց, մի՛ զրկողաց եւչարակն ագահից, մի՛ զօշաքաղաց եւ մի՛ ամենեւինզինուոր մարդկան հեծելոց եւ մաքսապետաց մի՛ ոքիշխեսցէ տալ զեկեղեցւոյ իշխանութիւն եւ մի՛ զհացնեւ զհասն տալ այնպիսեացն. զի աստուածային օրինօքն, զոր մատուցանէին ժողովուրդն ի տան Աստուծոյ վասնմեղաց՝ զայն քահանայքն, անարատք մատուցանողք եւսպասաւորք սեղանւոյն՝ վայելէին. զի նոցա է հասն եւխնդրել յԱստուծոյ զտիւ եւ զգիշեր զքաղցրութիւն եւզհաշտութիւն վասն աշխարհի, զթողութիւն մեղաց եւզառողջութիւն հոգւոց եւ մարմնոց. եւ ոչ անարժանիցկամ զինուորաց հրամայեալ է ունել զիշխանութիւնեկեղեցւոյ եւ շարժել զբարկութիւն ի վերայ աշխարհիեւ անձանց իւրեանց։ Զի տէրն փառաց յորժամպատուիրէր Մովսիսի յաղագս խորանին՝ ասէր. «Զքահանայս Սուրբս եւ անարատս ընտրեսցես յազգէնՂեւտայ, եւ մի՛ այլ ազգացն Իսրայելի զինուոր կամանարժան յանցաւոր ոք կամ արատաւորե. որպէս օրէնքնիսկ ասեն. «Թէ մի՛ իշխեսցեն անարժանքն կալ առաջիսեղանոյ իմոյ եւ մի՛ ի հասիցն իշխեսցեն ուտելե։ Այլեւ քահանայքն, որ անարժան վարուք իցեն՝ մերժեալհեռասցին ի ժառանգութենէն. եւ թէ սովորականժողովուրդն ամենեւին մի՛ մերձեսցին՝ մի՛ ի պաշտօն, մի՛ ի կարգ եւ մի՛ ի տեղի քահանայիցն. եւ որ ոքյանդգնեսցի, պատուհասեալ սատակեսցի՝ որպէս Կորխն, Դադան եւ Աբիրոն, որք խորասոյզ եղեն, կամ նոյն ինքնՈզիա, նոյնպէս եւ այլ բազումք, որք քան զկարգիւրեանց յանդգնեցան պաշտել զԱստուած։ Զի էր օրինակխորանն եւ քահանայքն նորոյ ուխտիս եկեղեցւոյՍրբոյ, յոր չիշխէին կալ անարժանքն կամ զինուորքն. զնոյն հրաման առաւել տիրացուցին Սուրբ առաքեալքնհրամանաւ փրկչին ասելով, եթէ «Հաճոյ թուեցաւՀոգւոյն Սրբոյ եւ մեզ՝ այսպէս կարգեսլ. մի իշխելզինուորաց եւ անարժանից ընդ իշխանութեանբ արկանելզեկեղեցի. եւ որ ոք յանդգնեսցի, նզովեալ եղիցիե։Ըստ որում եւ երջանիկ հարցն մերոց հաստատեալ է. «Թէմի՛ ումեք լիցի իշխանութիւն զեկեղեցի Աստուծոյընձեռել անարժանից եւ զինուորաց, կամ վաճառելորպէս զստացուած, կամ իշխանաց տալ, կամ նոցինդայեկաց ի պարգեւ։ Նոյնպէս եւ քահանայք մի՛իշխեսցեն զհասն կամ զհացն տալ եղբարց եւ որդւոցանարժանից, եւ մի՛ վաճառել իշխեսցեն զժառանգութիւնեկեղեցւոյն. այլ թէ՝ եւ՛ քահանայքն եւ՛ եղբարքն եւորդիքն նոցա յանարժանութեան գտցին՝ մերժեալ լիցինի ժառանգութենէն. եւ որք յանդգնինն, նզովեալլիցինե։

Զայդ հրաման ունիմք մեք յԱստուծոյ եւ ինորին պատուիրանացն, եւ ոչ է պարտ Աստուծոյ հակառակլինել։ Եւ զդոյն օրէնք վասն եկեղեցեաց ամենայնաշխարհականք ունին եւ այսօր, զի յորժամ վաճառենզգիւղս իւրեանց սեպհականս, այսպէս գրեն զկտակն, եթէուրոյն յեկեղեցւոյն եւ յեկեղեցւոյ հողոյն. եկեղեցիք Աստուծոյ ազատ են եւ չեն ընդ ուրուքիշխանութեամ բայց յեպիսկոպոսաց, եւ որոց նոքա տան՝անարատից եւ ճշմարտից Սուրբ քահանայից, եւ ոչանարժան զինուորաց, զոր յայսմհետէ եւ յառաջ մի՛ ոքիշխեսցէ առնել զայդ այդպէս։ Զի հակառակ Աստուծոյպատուիրանացն է եւ կորուստ հոգւոյ եւ մարմնոյ՝զազատութիւն եկեղեցւոյ ի ձեռն անարժանից մատնել։Վասն որոյ լսեմ ի բազմաց տրտնջելոյ, թէ ի յոլովտեղիս զեկեղեցիս Աստուծոյ վանականութեամբ զինուորմարդիկ ունին, որք սակս չար գործոց իւրեանց չենարժանի մտանել յեկեղեցի, թող թէ զեկեղեցականնուտել զհասն կամ զհացն։

Վասն որոյ եւ սրբասնեալ ՔշիկայՆերսմիհրի՝ հայր վանից տանուտեառն գրեալ է, թէՎարազ Տրդատայ՝ Աղուանից իշխանի, տուեալ է գեղիկփոքրիկ Սրբոյ Խաչիս ի սպասաւորութիւն սակս հոգւոյնմասին։ Արդ այժմ ի Փուսան Վեհ անուն հեծելակ, աշխարհավար, կեցեալ անառակութեամբ, գրածս բերէյառաջ, թէ ինձ տուեալ է զեկեղեցիդ Աղուանից իշխանիվանականութեամբ վասն դայեկութեան իմոյ. վասնայդորիկ, սիրելիք, այս իրաւունք կացցեն յայսմհետէեւ առ յապա, եւ մի՛ լիցի ունել Փուսանու Վեհին այնզայն եկեղեցին ըստ Սուրբ հոգւոյն հրամանի. այլամբիծ եւ անարատ քահանայքն իշխեսցեն յեկեղեցւոյվերայ, զի իշխանութիւն ոչ ունի նա յԱստուծոյ եւ ոչ իմէնջ։

Արդ՝ ես Սիմէոն շնորհիւն ԱստուծոյԱղուանից կաթողիկոս ըստ աստուածային պատուիրանացնեւ կանոնացն այսպէս հրամայեցի, զի զիւրաւունսեկեղեցւոյ Աստուծոյ քահանայք կալցեն ճշմարիտք եւուղղափառք, որք զեղկելոյն Ներսիսի ոչ ընկալանաղանդս եւ մի՛ լիցի զինուորաց եւ աշխարահականացյեկեղեցւոյ վերայ ունել իշխանութիւն, եւ մի՛ իշնորհէն առնուլ բռնութեամբ. եւ եթէ յանդգնի ոք, յԱստուծոյ եւ ի մէնջ ընդ պատուհասիւ եղիցի։ Իսկ եթէգիր ոք բերէ յառաջ վասն եկեղեցւոյ ըստ մարմնաւորաշխարհական իրաւանց եւ ոչ ըստ աստուածայինպատուիրանաց եւ կանոնաց, անվաւեր եւ անհաստատ է, եւմի՛ ոք ընկալցի ընդ իրաւունս. վասն զի զեկեղեցիՍուրբ յԱստուծոյ եպիսկոպոսաց եւ քահանայիցհրամայեալ է հոգալ, եւ ոչ զինուորաց եւ հեծելոցանարժան մարդկան։

Այժմ եւ դուք սիրելիք եւ եղբարք, միմեանցաթոռակից եպիսկոպոսունք Սուրբ աթոռոյս վիճակեալք՝զդոյն աստուածային կանոնական իրաւունս պահեցէքյիւրաքանչիւր վիճակի եւ մի՛ տայք համարձակութիւննեղել զեկեղեցի Աստուծոյ եւ զքահանայս ընդծառայութեամբ արկանել. զի հաշտեսցի ընդ մեզմարդասէրն Աստուած եւ ողորմեալ փրկեսցէ զմեզյամենայն նեղութեանց։ Զի տէրն ասաց «Մի՛ արկանէքզմարգարիտս ձեր առաջի խոզից, եւ մի՛ տայքզսրբութիւնս շանցե, որպէս կամ եղեւ Աստուծոյ կոչելսրբութիւն սրբութեանց եւ զնոյն ինքն անարատքահանայից, եւ ոչ անարժանից եւ աշխարհականացզինուորաց։

Արդ պատուիրեմ ամենեցուն՝ զգոյշ կացէքպատուիրանացն Աստուծոյ եւ գոհութիւն անսպառմատուսջիք ողորմածին Աստուծոյ, որ խնդրեաց զվրէժերկաբնակութեան Ներսիսի պղծոյն եւ զչար որոմն նորաեբարձ ի մէնջ՝ տնկելով զխաղաղութեան արմատ ի մէջեկեղեցւոյ Սրբոյ իւրոյ։ Վասն որոյ զգաստութեամբտեսչաւորեցէք զպէտս եկեղեցւոյ, զի ամենեցուն մեզյանդիման լինել կայ առաջի ահեղ ատենին Քրիստոսի եւհամարս տալ վասն ժողովրդեան եւ անձանց։ Դարձեալաղաչեմ եւ ասեմ, զգոյշ կացէք։ Եւ Հոգին Սուրբ եղիցիընդ ձեզ. ամէնե։