Թղթեր

Գողացեալքդ ի գայլէն Սմբատայ, եւ խողխողեալքդ ի խարդաւանող խաւարասէր խոպանողացն եւ ցանկապատառ հետեւողաց նոցա, աւաղելի եւ տարակուսեալ տատանական անտեղի տրամախոհութեամբ անդամք գօսացեալք եւ խեղկեալք, որթք անպտղացեալք, եւ ի նետից արտակացեալք, տունկք պարփակեալք, բուրաստանէ խլեալք, եւ այժմ փայտք փտեալք, զոր հոգին չարութեան այն, որ առաջնորդեաց ձերոյ ծայրին կորստեան, ընտրեաց: Ուրեմն զանուն տեղւոյն Թոնդրակս անուանեն, զի անունդ այրեցման նշանակէ պատշաճ գոլ, եւ յիրաւի զփտեալ փայտից եւ արտակացեալ որթոց պատշաճագոյն են այրեցմունքն: Վասն որոյ Հոգին Սուրբ շիջոյց զանտանելի հրոյն բորբոքումն ցօղովն իւրով աստուածութեամբն եւ անուանեցաւ յանուն սրբոյն Գէորգեայ: Բայց դուք յոր այժմ բնակէքդ, եթէ ստուգաբանեսցէ ոք ուղղակի Թուլայդ թուլացուցեալ անուանի կամ թուլացեալ յանդամոց, դարձեալ իբրեւ զԽնուն խցկեալ եւ խաւարեալ եւ ի խորամթին բնակեալ:

Զգիր ձեր մանկական համբակօրէն հիքութեան առեալ ընթերցաք, որ առ մեր լուսաւորիչն հոգւոց` աթոռակալ սրբոյ առաքելոյն Թադէոսի եւ նորին որդիացելոյն Գրիգորի: Եւ զի՞նչ էր ծաղրականս այս ծփումն յածեալ ղօղանջանս լի խաբէութեամբ: Մի՞թէ զոր աւելի հնգետասան քահանայապետից, որք նզովեցին զձեզ եւ զձերն շներամ հոյլսն գազանաբեկ, արդ` սա, որ այժմ տիրապետէ աթոռոյն, հաւանեցուցանե՞ս, զի ընկալցի: Աղէ~ ասա', ժպրհեա'լ եւ քեցեա'լ կամաւ յատենէ զի՞նչ կամիցիս, զի հաւանեցուսցե՞ս ձերոյն բաղբաղեալ եւ խաւարեալ խոկման. եւ զիա՞րդ թողցէ Փրկիչն զձեզ` գողանալ զգնեալսն արեամբն իւրով: Քաջ գիտեմք, եթէ ոչ թողացուցանէ, որպէս ոչ թողացոյցն Պետրոսի, որ յԱղէքսանդրիայ, հաւանել Արիոսի. քանզի ցուցանէր Միածինն պատառեալ զպատմուճանն իւր, եւ յայտնէր զծածկեալսն որ ի մնա բունեալ վիշապին: Այսպէս եւ ոչ դուք կարէք հաւանեցուցանել զազրագործ եւ նեխեալ եւ փտեալ օրինովք ձերովք:

Աղէ~ ե'կ դու, վիժեա'լ յորովայնէ, եթէ կարող ես լսել, թէպէտեւ կոյր ես, սակայն խուլ եւս եւ համար թուիս գոլ ինձ: Հաւանեցուցանե՞լ զմեզ կամիս, զի նովիմբ օրինօք անօրէնութեամբ ընկալցուք զձեզ յեկեղեցի: Եւ ահա' կորնչիմք. քանզի զբորոտսն ոչ հրամայէ մուծանել ի խորանն. վասն զի մեռեալ յինքեան բորոտն կրէ. եւ եթէ սակս սակաւիկ մասամբ միոյ տեղւոյ անդամքն բոլոր պղծին, զիա՞րդ ոչ որ բոլորովին մեռեալն է բորոտութեամբ. եւ եթէ որք մեղանչենն, արտաքոյ լինել հրամայեմք եկեղեցւոյն ապաշխարութեամբ եւ ապա միեղինաբար կցորդութեամբ յարմարին շարակացեալ, զոր քահանայն աղօթէ արժանանալ յասելն յիւրում, զի սոքա առողջացեալք հոգւով եղիցին անդամք եկեղեցւոյ քոյ. զոր կարծեմ ծաղր է քեզ այս ամենայն. քանզի զկնի հեշտախտութեան դեգերեալ գոս եւ թիւնիւ մահաբեր արբեալ:

Գրեալ էր ձեր զհերձուած առաջնոցն եւ անիծեալ զնոսա. այսոքիկ ծաղր մեզ են: Գիտեմք եղկելի'ք, զի ոչ զանէծսն ինչ համարիք եւ ոչ զօրհնութիւն: Զայդ քաջ գիտեմք, որ ոչ զնա ընդունիք եւ ոչ զայլ ոք, վասն զի ի մէնջ ոչ էք. եւ այլ ոք ոչ երեւի, եթէ յայնոսիկ հպեալ յանգեցայք: Բայց երանի~ եթէ յայնցանէ էին, զորս անիծէիք. զի մեք զերծեալք ի մահացու թիւնից ձերոց եւ ի գաղտնի նետից եւ ի Սադուկեցի խմորից եւ յասրազգեաց գայլոցդ, ննջէաք արդեօք խաղաղական. եւ ոչ եթէ միայն հերձուածողացն համեմատ գտանեմ զձեզ լինել, այլ հրէութիւն եւ թլփատութիւն ընդունել եւ եթէ այնոքիկ քան զայսոսիկ չարագոյն. միայն խնդրեմք կամ ջերմ լինել իբրեւ զմեզ կամ ցուրտ իբրեւ զայլանդակս, եւ ոչ եղկութեամբ, որ ործացուցիչ է եւ ի փոխելն պատեհագոյն:

Խնդրէ՞ք ինչ դեղ վիրաց արդեօք թէ ամենեւին անարատք զձեզ երեւեցուցանէք: Եւ ահա ցուցից ձեզ, չարեացդ առաջնո'րդք եւ մոլի'քդ, ի բաց կացէ'ք յանմեղաց մանկանցդ. եւ դոքա եկեալ խոստովանեսցին զյանցանս իւրեանց, եւ ընկալցին մկրտութիւն եւ մէջ քրիստոնէից իւրաքանչիւր ոք ցրուեալքդ, եւ անիծեսցեն զՍմբատ հանդերձ մինչեւ ցԵսու որ էին, եւ զշէկ շունն Ղազար հանդերձ համախոհօքն իւրովք, զոր սատակեսցէ եւ անիծեսցէ Տէր Յիսուս հոգւով բերանոյ իւրոյ:

Բայց եթէ զիա՞րդ համարձակեցաք առ սուրբդ եւ երանելիդ մատչել քահանայապետ, զի եւ զդա հաւանեցուցէք խաբել. զի յեղբարց եւ յաթոռակցաց որոշեսցի՞ կամ անգոսնեսցի. ո'չ, այլ անիծեսցէ զձեզ իբրեւ զիւր աթոռակիցսն, եւ զհամախոհս եւ զընտրեալսն. զի ոչ այլ ինչ պարծէր գերագոյն մեծն Դաւիթ եթէ ոչ զայս ինչ. Զատելիս քո Տէ'ր ատեցի եւ ի վերայ թշնամեաց քոց մաշեցայ, եւ ատելութիւն կատարեալ ատեցի: Այս Դաւիթ ընտրեալ Աստուծոյ սակս ողորմութեան, զորմէ գոհանայր որ ընտրեացն այսպէս. Գտի զԴաւիթ որդի Յեսուայ այր ըստ սրտի իմում, որ արար զամենայն կամս իմ: Այս ողորմածս Դաւիթ հրամայէ մեզ Մի' ողորմի'ր ամենեցուն, որ գործեն զանօրէնութիւն: Եւ ի նորումս երանելի առաքեալն, որ յափշտակեցաւ մինչեւ յերրորդ յերկինս այն, որ ոչ ի մարդոյ ընկալաւ զշնորհս առաքելութեան, այլ յաստուածուստ, գրէ այսպէս. Բարձէ'ք, զչարն ի միջոյ ձերմէ եւ արարէ'ք խաղաղութիւն: Եւ յորժամ պատկառեցուցանէր զոմանս, ասէ. Զանարգս եկեղեցւոյ նստուցէք ձեզ դատաւոր առ ամօթոյ ձերոյ. եւ ասէր. Զայնպիսին հրամայեմ արկանել ի սատակումն մարմնոյ, զի ոգին ապրեսցի: Իսկ Փրկիչն հրամայէ երկից եւ երիցս բողոքել եղբօրն, ապա թէ ոչ լուիցէ, եղիցի իբրեւ զայլազգի եւ զհեթանոս: Եւ փոխանակ երկիցս եւ երիցս բողոքելոյ` զհարիւր եւ զեօթանասուն ամ երեքտասան քահանայապետք Հայոց մեծաց, նոյնչափ եւ Աղուանիցն եւ բիւր եպիսկոպոսք եւ անթիւ քահանայք եւ սարկաւագունք բողոքեցին ձեզ եւ ոչ լուայք. խօսեցան եւ յանդիմանեցին եւ ոչ պատկառեցայք, անիծեցին եւ արտաքսեցին եւ ոչ զղջացայք, մինչեւ Հոգին սուրբ առաջնորդեաց ինձ եւ աղօթք նախահօրն եւ հաւուն իմոյ սրբոյն Գրիգորի: Եւ եկեալ ի Միջագետս, հանդիպեցայ մահաբեր եւ մրրկեալ պղտորեալ վտակաց, որ հոսէր մահացու արտաթորեալ յանիծելոյն Սմբատայ որ ի Թոնդրկաց: Եւ մաքրեալ զայնոսիկ, խաղացի չու արարեալ մինչեւ յակն, յորում բունեալ էր իժն եւ քարբն եւ վիշապն չարութեան: Եւ խլեալ զնոսա, տապալեցի, զորօրինակ հաւն իմ զԱշտիշատն, եւ անուանեցի զորջորջման վկայարանն սրբոյն Գէորգեայ, որ գրեալն էր ի շանէն Սմբատայ մինչեւ ցայժմ: Եւ յուսամ ի Տէր Աստուած այն, որ նստին ի քրովբէական յաթոռ, զի ի ձեռն իմ ծագեսցէ առ ձեզ զողորմութիւն մարդասիրութեան իւրոյ մոռանալ զչարութիւն ախտի եւ զամենայն սովորութեան, զոր յանօրէն եւ ի չար յառաջնորդաց ձերոց դեղեալք եւ յղացեալք զչարութիւն: Ապա թէ ոչ, յուսալի է ինձ ի նոյն զօրութիւն բազկի Աստուծոյն իմոյ, զի մատնեսցէ զձեզ ի ձեռս իմ: Եւ եթէ ոչ զղջասջիք, յարուսցէ զայլ ոմն պահպանօղ եւ ցանկակարկատ, զի նա բարձցէ զձեզ ի միջոյ:

Բայց պատուիրեմ ձեզ, թոյլ տուք մեզ եւ աշխարհին մեր Միջագետաց եւ ամենայն որք ընդ իշխանութեամբ Հոռոմոց սուրբ թագաւորութեան. մի' թղթովք եւ մի' պատուիրելով զչար հերձուած ձեր ուսուցանէք կամ հաստատէք. եւ ահա' արիւն այնոցիկ եւ ձերն ի գլուխ ձեր. տապալեցէ'ք այսուհետեւ զանուն ձեր եւ զբան եւ զգործ. ապ՚եթէ ոչ, զօրութիւնն Աստուծոյ երեւեսցի ի ձեզ եւ բարկութեամբ իւրով խռովեցուսցէ զձեզ: