Թղթեր

Ի Տրաքոնացիսն Բիւռոս Պենտացի յոքնամրցիկ մարտուցմամբն զոչ նահանջեալն երբէք յԱռակլեայ ընկալոյր շնորհս. եւ ի պատահել Պռովթիւնեայ հասանէ նմա ի ստադին տագնապել: Քանզի սոքա, մերկամարտիկք ելով ըմբշամարտիկ, վասն որոյ երկուցեալ Տանտաղէս յանկարծօրէն ուժգնակի խանչմամբ գոռացեալ զարհուրեցուցանէր զՊռօնօթեայ, քանզի ընդոստուցեալ ի վերջ կոյս հայէր ի Տանտաղէս. վասն որոյ դարձեալ յաղթէր Բիւռոս Պենտացի:

Բայց քեզ գերապանծ պանծալովդ ըստ Նարկիսեայ յորսոց դարձեալ պատահեսցի աղբիւր կամ ըստ Նեկտառեայ տրամախոհութեանն պատառումն վիմի: Որոյ արտաքոյ սպիացելոյն մակագրեալ առաքինութեանն սքանչանս Եւկլիւդոսի առ եզերբն Նեղոսի անգիտանալ եւ յանվարժիցն իմաստից իմաստասիրութիւն ուսեալ:

Բայց ե'կ դու առ Տիւռռենացին Ագնետիս, որ չափու հասակի զծառսն վարկանէր ընդ ինքեան կաշկանդել, զի այնու ձգեսցէ զերկայնութիւն հասակին աճեցուցանել. զոր կրէր յանկար կարծիցն զՄենեդրոսին ըղձումն, որ ի վերայ ծովուն Սիկիլիացւոց սերմանել տենչայր, թեթեւ ոտս զինքն կարծեցեալ ունել. յոմանց գովեստիւ պատրեալ եւ զԱքինոսին զամահիսն մղել առժամայն զորդւոյն Բէլոտրոսի, որ առաջի Թէոպոմպոսի թագաւորին Ղակեդոնացւոց ի ձեռն գրաւու դնէր առհաւատչեայ, եւ հեծեալ ի շամբուշն կրէր զարժանն: Բայց ուրումն Միդեայ հանդիպեալ քեզ եւ իբրեւ զխոյն ի սանէն խլրտացուցեալ եւ զօրէն Պէլիասայ տարացուցիւն պատրեալ:

Այսպէս քեզ. թուէր ինձ եթէ զԱստեղանտեայ զվազսն թափ առեալ ոտիւք քեզ պատահեալ Պոմպենէս եւ պարգեւեալ խնծորիւքն, որ յԱստղկանէ շնորհս, եւ հոլովիւք ի խաղսն անդամաբեկսն պատրեալ ուրեմն ամաչէր:

Բայց եթէ պատճառես այժմ իբրեւ զօդիս եւս, զի մի' զինւորիցիս ընդդէմ մեզ, զեզն եւ զձի ի միասին լծեալ, սակայն գտցի քեզ Պաղէմիդէս եւ զՏեղեմաքոս կալեալ ի պատճառս զենման, զի զգաստասցիս:

Բայց ահա' զգուշութիւն քեզ բաղխոհութեամբ ստուգեսցի, զի մի' զՊովղեկրատեան հայցեսցես փորձանս եւ մի' զմատանին ի ծով ստորանկեալ պակասեսցի, քանզի ոչ ըստ բախտին Պովղեկրատեայ ի ցանցս հարեալ ձկանց դարձեալ արտաբերեալ գտցի: Այլ թէ պարտ է ոչ հասելոցն հասեալ կարծել, զիա՞րդ հասելոցն հաւանել անհասիցն: Ասեն ի գռեհիկս թէ մուրցացի ոմն զկանափ մետաքս կարծեալ ի Թրակացիս տանէր վաճառել. եւ ոմն մեղու օծեալ զքարինս ասրորակս ի Պաղեստին վաճառել փութայր իբրու զռետին. եւ ոմն զբուս եւ զասրատակս ըմբռնեալ առ լեռնոտամբն Կասբեայ, շրջեցուցանէր, բազէ զնոսա կասկածեալ: Իսկ մերձ առ մեզ ելոյ ոմն գորտ գտեալ ի Վերիացւոցն կողմանէ ասեն ապախտ արարեալ եւ ի Կոթ գաւառին Գեղամայ ձայնէր, ձուկն զնա կարծելով, զի գնեսցեն. որոյ ստանձնեցուցեալ բառնան նմա յարտակիտելոցն կողից կարկատուն կեմովքն կաշկանդեալ:

Բայց թէ պարտ եւ հաճոյ ոմանց թուեսցի, որք հռետորացն են մանկունք, առակականս ինչ շարամանել սակս տարագրական եւ խորթիցն խուզման վերաստեղծական մակամտածական տարախոհութեամբդ յեղջերուաքաղսն եւ յուշկապարիկսն յածման, զոր ի դէպ մեզ թուեսցի, ոչ միայն յեղջերուաքաղս, այլեւ փղաքաղս եւ ուղտաքաղս զլուծմունսդ կասկածեմ գոլ:

Եւ առ այս ի ճահ եղեալ մեզ, բայց որք ի մեղուացն անծաղիկս ձմերայնի հայցէ մեղր, եւ յօդեաց առանց ճարակոյ ստիպեն կաթն, եւ ի ծովու առանց նաւուց եւ ուռկանից կամ կարթից ըղձան ղուղակս ճաշակել, զիա՞րդ ոչ գիտես, եթէ զոր ոչն է ծնեալ, ոչ է ժառանգ, եւ զոր ոչն է գնեալ կամ աւարեալ, ոչ է ծառայ: Սապէս որք ոչ են մրցեալ ներկուռ վերծանութեամբ, ոչ ենթադատութեամբ բաղդատին եւ ոչ ստորաբաժանեն, եւ որ ոչն մակաւասար ենթակային տրամախոհի, զիա՞րդ տնօրինաբար բաժանէ, քանզի արհեստն ի վերայ կայ ենթակային, ապա որքան արհեստ արհեստից եւ մակացութիւն մակացութեանց: Քանզի ըստ օրէն հիւսանց, եթէ ոչ ստորանկեալ զծառսն ի մայրից ինքեան խոնարհեցուցանէ եւ պարունակեալ յարմարեսցէ ճախարակին, ոչ զնա գահաւորակ կամ յաթոռս յարամանեալ գործիցէ. զի ոչ եթէ միայն ներքոյ աչացն կամ ձեռին զնա ընկալցի ստորադասեալ, այլ եւ ոտին: Այսպէս եւ ոսկէգործք եւ դարբինք եւ որք զվէմսն կոփեն:

Եւ արդ որք զայսոսիկ խոկան, մեծի լսողութեան ունին պէտս եւ աւագ աչօք շուրջ հայել եւ այս այնոցիկ որոց ի հոգւոյն ձիր ընկալեալ է ըստ շնորհին. եւ բազում հոգ եւ կրթութիւն եւ ջան, եւ որ գրէ ամենայն կենցաղական հոգոց բարով մնայ ասացեալ: Եւ արդ պարտ է մեզ սարսափել, ի Դաւթեան նուագերգութեան Սաղմոսէն զարհուրել, զոր միշտ առաւօտուն երգեմք, զի յոյժ սարսափելի մեզ թուի ընդ արիւնահեղսն համարել, մանաւանդ եթէ կորուսեալս եւ կործանեալս, որ զսուտսն բարբառեն: Զոր աղաչեմ անհակամիտաբար ուղղել զքեզ յայսպիսի թեւակոխութեանց եւ պարապել ճշմարտութեանն եւ զհետ երթալ աւանդութեանց հարցն, ապ՚եթէ ոչ, զկնի այս հակաճառութիւն ի մէնջ գտցես հռետորական ճարտարասանել զՊիւթագորայն եւ զՄանինտոսին, զի այնու պատկառեալ մանկանց ճեմարանին զգաստացեալք զուղղագոյն խոկասցեն խուզմունս. եւ այս այսքան: