Յիշատակարան. Մասն I (1763-1767)

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Հազիւ թէ ՚ի յՈւռումէլու նուիրակ Գէորգ վարդապետէն ժամանեաց առ սրբազան Վեհըս մեր թուղթ, ՚ի Մարտի ամսոյ ԺԸ (զոր գրեալ էր ՚ի Կաֆայու, եւ յղեալ ՚ի ձեռն եղբօրն իւրոյ Պարոն Ղազարին ՚ի Բայազիտ, եւ նա ՚ի սուրբ Աթոռս հասոյց): Յորմէհետէ դիտեալ էր նա փորձութեանն, եւ զայն ՚ի Պօլսոյ գրեալ սրբազան Վեհին եւ ՚ի բազում ժամանակս նստեալ անդ` եւ յետ Թաթարաց Ղանին կորստեան վերադարձեալ ՚ի վիճակն իւր, որպէս ՚ի Հոկտեմբերի ԻԸ եղեւ ասացեալ: Որ գրեալ էր զբարւոք գոլոյ իւրոյ, եւ զգործոյն լաւապէս յաջողիլոյ: Եւ զսքանչելեանցն, թէ զիա՞րդ ՚ի գնալն իւր ՚ի Կաֆայ գտեալ էր անդ զսրբալոյս Մեռոնն ամբողջ կնքովն, զոր ՚ի սուրբ Աթոռոջս եդեալ էին ՚ի վերայ ամանոյն: Եւ թէ որպէս յաւուրն յորում առեալ էին ՚ի նմանէ զսրբալոյս Մեռոնն, եւ զինքն աքսորեալ, ՚ի գալ միւսոյ ամին, ՚ի նոյն աւուրն եւ ՚ի նոյն քանիս ամսոյն, եւ ՚ի նոյնում ժամու, անկեալ էր Թաթարաց Ղանն յիշխանութենէն Շնորհիւն Աստուծոյ: Եւ զայլ եւս բանս եւ զորպիսութիւնս: Իսկ Թաթարաց Ղանն յետոյ թէ զիա՞րդ կորեաւ (զոր յ՚այլուստ լուաք) ՚ի կարճոյ ասասցուք: Քանզի ՚ի գնալն դեսպանին Արքային Օսմանցւոց միւսանգամ առ նա, զի ածցէ զնա ՚ի Կոստանդնուպօլիս առ թագաւորն ՚ի հաշտութիւն. նա ակամայ եւ անճարակ հաւանեալ բանին, կամեցեալ էր երթալ, բայց ոչ միայն` կամ սակաւուք, այլ բազում զօրօք: Եւ իբրեւ այսու կերպիւ եկեալ էին ՚ի տեղի ինչ, որ սահման լեալ է իշխանութեան օսմանցւոց Արքային եւ Թաթարաց Ղանին, եւ յայսկոյս պատրաստեալք եւ վառեալք բազում օսմանցւոց զօրք: Ապա ՚ի ծածուկ հրամայեալ էր դեսպանն արքունական զօրացն Թաթարաց, ՚ի բաց լինիլ ՚ի Ղանէն, ցուցանելով նոցա զարքունականն հրաման, թէ հատանելոցէ գլուխ նորին: Եւ նոցա զահիհարեալք եւ երկուցեալք յ՚արքունական հրամանէն, առ սակաւ սակաւ ՚ի բաց կացեալ էին ՚ի Ղանէն, մինչեւ մնացեալ էր նա միայն ՚ի մէջ արքունական դեսպանացն, քանեօք ոմամբք ծառայիւք: Իսկ ՚ի հասանիլն Ղանին յիջեւան ինչ, հայեցեալ էր զկնի, եւ տեսեալ եւ ահա ոչ ոք ՚ի զօրացն իւրոց ընդ իւր: Եւ ՚ի հարցանելն թէ զի՞նչ եղեն զօրքն, պատասխանեալ էին թէ` յետոյ են եւ գալոցեն: Եւ իսկոյն պաշարեալ զնա ՚ի չորից կուսէ, հանեալ էին զարքունական ֆերմանն` թէ կալանաւոր ես թագաւորին: Եւ նորա ակամայ հնազանդեալ, եւ ոչինչ առնել կարացեալ, ապա աքսորեալ էին զնա ըստ հրամանի թագաւորին ՚ի տեղի ինչ եւ բարձեալ զչարն միջոյ:

Իսկ սրբազան Վեհըն զթուղթ գրեաց առ Գէորգ վարդապետն պատասխանի թղթոյ նորին, մխիթարելով վասն առաջին վշտակրութեանցն, եւ յուսադրելով եւ քաջալերելով ի գործն: Եւ պատուէր` վասն գանձանակաց սրբոց վանիցն Խորվիրապայ եւ Գեղարդայ որք անդէն, զի հաստատեսցէ` եւ արդեանց նոցին վերահասու լիցի: Ծանուցանելով նմա եւ զսրբոյ Խորվիրապայ շինութիւնն: Եւ այլ առ այսոսիկ բանք: Որ ՚ի ձեռն եղբօր նորին Պարոն Ղազարին յղեցաւ ՚ի Բայազիտ, զի յղեսցէ առ նա:

Թուղթ եւս ՚ի Բայազիտ առ Պարոն Վիրապն, ըստ այնմ` որպէս եւ առ Մելքոնն գրեցաւ վասն մահուտին եւ Շաքեարին, որ ՚ի թղթոջ նորին տեսցի:

Որ եւս ընդ թղթոյ Գէորգ վարդապետին յղեցաւ ՚ի Բայազիտ ընդ երթողաց ոմանց: Ի Մարտի ամսոյ քսան եւ չորս: