Յիշատակարան. Մասն I (1763-1767)

Քրիստոսազօր Արքայն Հերակլ առաքեաց զերկուս ոմանս ՚ի ծառայից իւրոց առ երկրիս մերոյ իշխօղ Հիւսէին ալի խանն, խնդրելով ՚ի նմանէ զփախուցեալս եւ զպանդխտեալս աստ ՚ի մերում երկրի զժողովուրդս, որք ՚ի նորին իշխանութենէ, եւ յազգէ Ղազախացն եւ Բօռչալուացն, յաղագս անդադար ասպատակութեան պիղծ ազգին լէկզեաց` ցրուեալք եւ տարագրեալք էին յիւրաքանչիւր բնակութենէ, որք ո'չ միայն տաճիկք, այլ եւ ընդ նոսին բնակակից Հայք եւ ոչ միայն ՚ի մերս երկիր, այլ եւ ՚ի բազում շրջակայ եղեալ երկիրս, յ՚օսմանցիս, եւ յ՚աճամս: Ուստի` աւերեալ եւ անմարդաբնակ լեալ էին գաւառք բազումք, ՚ի դրանէ Թիֆլիզոյ Քաղաքին մինչեւ ց՚սահմանս մերոյ երկրիս, եւ մինչեւ ՚ի սահմանս Կարսայ, եւ Ախլցխայու, եւ առ ափամբ Կուր գետոյն մինչեւ ցդուռն Գեանճայու: Թէպէտ ՚ի բերդորայս եւ յ՚ամրոցս ոմանս ՚ի Ղազախ եւ յԱղճաղալայ գտանէին տակաւին շինութիւնք: Իսկ անուանք պանդխտախնդրացն եկելոց, էին Զազաբէկ եւ Նիկօլայ բէկ, որ ազգական եւս էր Արքային: Եւ զի` Զատիկ սրբոյ Յարութեան Տեառն մերոյ վերաժամանեալ կայր, յ՚աւուրսն` յորս դիպեցան նոքա աստ, վասնորոյ եկին ՚ի սուրբ Աթոռս ՚ի հանդիպումն սրբազան Վեհին, եւ զի` զտօն սրբոյ Զատկին կատարեսցեն: Վասնորոյ` մատոյց Զազաբէկն սրբազան Վեհին զթուղթս ՚ի Թիֆլիզոյ. որք էին պատասխանիք թղթոցն, որք ընդ Դաւիթ վարդապետին գրեցան ՚ի Փետրվարի ԺԶ. ՚ի Հերակլ Արքայէն, եւ յԱրքայորդւոյն ՚ի Գեօրկին բէկէն. ՚ի Դիւան բէկուն եւ ՚ի Զաքարիա վարդապետէն: Նաեւ յԱնտօն կաթողիկոսէն վրաց, եւ յայլոց ոմանց զորս յետոյ ՚ի գրիլն վերոասացելոցս պատասխանեաց, հանդերձ սոցին որպիսութեամբ բացայտեցից: Այլեւ էին թուղթք ՚ի Հաշտարխանու Առաջնորդ Ստեփաննոս վարդապետէն: Որոց եւս որպիսութիւնք յետոյ տեսցին ՚ի գրիլն պատասխանեաց նոցին: Այլ կաթուղիկոսն վրաց խնդրեալ էր զխնդիր մի ՚ի սրբազան Վեհէն` վասն պարտատէր Քահանային ումեմն վրացւոյ, որպէս տացէ նմա սրբազան Վեհըն ըզմէկ ժողովարարական կոնդակ, զի այնու շրջագայեալ ՚ի մէջ մերումս ազգի, թերեւս վճարեսցէ զպարտսն իւր:

Ուստի` զթուղթ վասն ժողովարարութեան ետ նմա սրբազան Վեհըն ըստ կաթողիկոսին խնդրոյ ՚ի վերայ քրտստանու, այսինքն` Բայազտոյ` Վանայ եւ նոցին շրջակայից, մի ամ պայմանաւ: Այլեւ Նիկօլայբէկն խնդրեաց ՚ի սրբազան Վեհէն վասն Հայ Քահանայի ումեմն Տէր Բարսեղ անուամբ, որ էր ՚ի Վրացտուն ՚ի գեղջ ուրուք, որ մուլք էր նորին: Զի գրեսցէ առ նա, եւ հրամայեսցէ, զի ՚ի յ՚ո'չ պատահիլն հայ Քահանայից, անխտրաբար խոստովանեալ ՚ի վրաց Քահանայից մատուսցէ զՊատարագ:

Ուստի եւ սրբազան Վեհըն զթուղթ գրեաց առ նա ըստ Նիկօլաբէկին խնդրոյ, զի այնպէս առնիցէ, եւ մի առանց խոստովանութեան զՊատարագ մատուսցէ, որպէս ասէին թէ` առնէ: Եւ խիլայեալ զնոսա սրբազան Վեհին ՚ի հոգեզուարճ տօնի աստ, դարձան յետս յերեւան ՚ի յԱպրիլի Դ.