Յիշատակարան. Մասն I (1763-1767)

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Քան զայս երկու աւուրբք յառաջ, ժամանեաց փայեակ մի ՚ի Կարնոյ Մելքոն անուամբ, առաքեցեալ յԱրապկերցի Մուրտիկեանց Մահտեսի Փիլիպպոսէն, որ բերեալ էր ՚ի յԱրապկերու ժողովրդոցն հասարակութենէ զբազմակնիք թուղթ, որ էր պատասխանի թղթոյ սրբազան Վեհին, զոր գրեաց առ նոսա ՚ի Յուլիսի ամսոյ Ա վասն Առաջնորդի նոցին Պետրոս վարդապետին, զի գրեսցեն զուղղութիւն եւ զստուգութիւն, թէ արժան իցէ Աստիճանի Եպիսկոպոսութեան եւ թէ ո'չ: Եւ նոքա գրեալ էին այժմ ստուգութեամբ եւ երդմամբ, վկայելով նորին արժանաւորութեան: Եւ զութն գլուխ յանցանսն նորին ըստ այսմ էին ստեալ: Նախ` զոր ասացաւ թէ ՚ի տօնի երից սուրբ ժողովոցն զՈվ հրաշալի շարականն ո'չ տայ ասել յեկեղեցին: Գրեալ էին թէ` հանապազ յատեան ելեալ ընդ Քահանայիցն ինքն եւս ասէր: Առ երկրորդն որ գրեցաւ թէ` ՚ի Դեկտեմբերի ԻԵ կիրակի ետ պահել ժողովրդեանն: Գրեալ էին թէ` օրն այն դիպեցաւ տօն լինել սրբոյն Ստեփաննոսի նախավկային, վասնորոյ ՚ի սէր նորին հրամայեաց պահել զկիւրակէ: Առ երրորդն որ գրեցաւ թէ` յառաջին Չորեքշաբաթու Աղուհացի պահոցն, զԱպաշխարանաց կարգն ո'չ ետ կատարել: Գրեալ էին թէ` ճշմարիտ է այդ, զի որովհետեւ զկոչումն Ապաշխարութեան, որ գրեալ է ՚ի Մաշտոցն ՚ի բազում տեղիս ո'չ առնեն յայնմ աւուր: Վասնորոյ եւ սա ո'չ կամեցաւ կատարել: Առ չորրորդն որ գրեալ էր թէ` յՈւրբաթի հրաման տայ պսակ դնել, գրեալ էին թէ այդ միանգամ վասն յոյժ բռնութեան եւ երկիւղի այլազգի բռնաւորին եղեւ, որ էր այրւոյ ումեմն կնոջ, որք մուբաշիրով` եւ առանց զԱռաջնորդն հարցանելոյ ՚ի հինգշաբաթի ուրուք երեկոյի ետուն պսակել: Իսկ վասն հինգերորդին որ գրեցաւ թէ` ֆռանկաց գրով առնէ զդատաստան, գրեալ էին թէ` մեք այդմ ամենեւին ո'չ եմք տեղեակ եւ ո'չ լուեալ եմք: Նաեւ վասն վեցերորդին, որ գրեցաւ թէ զսրբոյն Գրիգորի Տաթեւացւոյ զԱյսմաւուրն ո'չ թողու ընթեռնուլ յեկեղեցւոջն, գրեալ էին թէ սուտ է իսպառ, զի բազում անգամ թէ զնորինն եւ թէ զայլոցն ինքն ընթեռնու: Առ եօթներորդն որ գրեցաւ թէ` առաց հսկման զՔրիստոս պատարագէ, գրեալ էին թէ` մեք այնպէս գիտեմք թէ` վարդապետքն ՚ի խուցս իւրեանց ասեն զսաղմոս եւ կատարեն զհսկումն: Իսկ թէ Առաջնորդն մեր չիցէ արարեալ, մեք ոչ եմք տեղեակ: Իսկ առ ութերորդն` որ գրեցաւ թէ` ասացեալ դատաւորին թէ` սոքա թագաւորին չեն հնազանդ, զի ասեն ինձ Ղզլբաշի երկրէն ֆարման բեր, գրեալ էին թէ` այդ վարդապետն ո'չ ասաց, այլ զրպարտօղքն ասացին դատաւորին թէ` մեք ասեմք վարդապետին թէ յիւչքիլիսայէն գիր մի բեր. եւ դատաւորն պատասխանեաց նոցա թէ` դուք թագաւորին հնազանդ չէ՞ք մի, յետոյ թող անկից ալ բերէ: Գրեալ էր եւ Մահտեսի Փիլիպպոսն այսր աղագաւ առ սրբազան Վեհըն զթուղթ: Եւ սրբազան Վեհին այսմ հաւանեալ եւ հաճեալ ընդ խնդիրս նոցին, կամեցաւ կատարել ըստ նոցին կամաց: Իսկ ՚ի վաղիւն աւուր եկն փայակ մի եւս ՚ի հակառակաց Պետրոս վարդապետին, ունելով զերկուս մահսարս, մինն ՚ի յԱրապկերու եւ մինն ՚ի Կարնոյ: Որք վերստին վկայեալ էին զնորին յանցանաց, եւ զոր ինչ գրեալ էին յառաջ, զնոյնս եւ այժմ հաստատեալ էին: Այլ սրբազան Վեհըն ո'չ հաւատաց նոցա, զի արժանաւորութեան նորին վկայօղքն էին հասարակութիւն ժողովրդեանն, որք բազում երդմամբ եւ զնզովս յանձն առմամբ վկայէին: Իսկ նոքա սակաւք ոմանք ՚ի ծածուկ զայնս գրէին. եւ մանաւանդ` այնր աղագաւ այժմ զնոյնս վերակրկնեցին, զի երկեան թէ` յորժամ համաձայնիցին արժանաւորութեան վկայողացն, սրբազան Վեհըն բանադրիցէ զինքեանս վասն յառաջագոյն սուտն վկայելոյն: Ուստի ո'չ հաւատաց նոցա եւ ոչ գրեաց թղթոց նոցին զպատասխանի: Այլ գրեաց այժմ առ Մահտեսի Փիլիպպոսն զթուղթ. եւ միամտեցոյց զնա, թէ ՚ի դառնալն մեր աստի ՚ի սուրբ Աթոռն կատարեցից զխնդիր ձեր յետ տօնի սրբոյ Խաչին: Եւ զի` զինչսն Իսահակ վարդապետին (զորմէ ասացաւ ՚ի Յուլիսի Ի ՚ի սորին թղթոջ) տուեալ էր Տէր Մեսրօբին, եւ առեալ էր ՚ի նմանէ զղապզ վասնորոյ գրեցաւ, թէ թուղթս այս քեզ ղապզ լիցի, եւ զՏէր Մեսրոպի ղապզն ինքեան տայցես: Եւ վասն փօլիցային, զի փութով տացէ Տէր Մեսրոպին (զորմէ եւս ասացեալ է անդ): Եւ զի վասն գրեանց Իսահակ վարդապետին եղեալ էր սա վէքիլ, զկէսն տալ Տէր Պետրոսին. եւ զկէսն սրբոյ Երուսաղէմայ. եւ հատանել զվէճն, եւ մի եւս ՚ի Պօլիս արկանել: Հաւանեցաւ սրբազան Վեհըն եւ գրեաց այնպէս առնել:

Եւ ՚ի սմին իսկ աւուր ժամանեաց փայակ մի եւս ՚ի Վանայ առաքեցեալ յԻսաղ Աղայէն եւ յամենայն մեծամեծաց Քաղաքին Վանայ, որ բերեալ էր զմահսարական թուղթ մի ՚ի հնգից օճաղիցն Վանայ եւ զթուղթ մի յատկապէս ՚ի յԻսաղ Աղայէն եւ զմահսար մի եւս ՚ի ժողովրդէն հայոց: Որոց ամենից մի էր դիտումն, եւ աղերս առ սրբազան Վեհըն, զի հանցէ զՊաղտասար վարդապետն ՚ի նուիրակութենէ (զորոյ առաքմանէ ասացաւ ՚ի Յուլիսի Դ): Եւ պատճառ եղելութեան իրակութեանս այսորիկ էր այս: Քանզի անիծեալ եւ զազրագործ չիք Յօնան չվարդապետն, ունայնն եւ թափուրն յԱստուածային շնորհացն, եւ անարժան եւ կոյր Առաջնորդն վանից սրբոյ Կարապետին, որոյ յառաջ քան զայս հատուցաւ արժանապէս հատուցումն ըստ անօրէնութեան գնացից նորին (որպէս ահա գրեալ կայ ՚ի Յունիսի ամսոյ Լ) յետ առնլոյն յուդայապէս զպատառն առիթ իւրոյ կորստեան, ո'չ եթէ արդիւնաւորեաց ՚ի խոպանացեալ սրտէն զբարի իմն զղջումն, եւ ո'չ եթէ յապառաժացեալ ականցն հանեալ զարտասուս դիմեաց յոտս կորուսանողին իւրոյ մեղայական ձայնիւ, որ կարօղն էր եւ փրկել, այլ եմուտ ՚ի նա նախասիրելին իւր ամենաչարն սատանայ, եւ առաջադրեաց նմա շեշտիւ զդուռն լայն եւ ընդարձակ, գթել զնա միանգամայն ՚ի խորս դժոխոց, ընդ որ երագապէս ընթացեալ նմին սիրեաց կամաւ զյուսահատութեամբ կորուստն, քան թէ զապաշաւանօք եւ զյուսով փրկիլն: Քանզի մատուցեալ առ յուսալին իւր յիշխօղ երկրին յորդի Ալադին բէկին ՚ի Մախսուտ բէկն (զոր արարեալ ինքեան նորոգ իմն Բահաղ, պաշտէր զնա յամենայն զօրութենէ, եւ զբովանդակ յոյս իւր եդեալ էր ՚ի նա, որպէս ասացեալ է եւս ՚ի Յունիսի Լ): Ծանուցեալ էր նմա զկորուստն իւր եւ զպատճառն ցուցեալ էր նմա զՊաղտասար վարդապետն, թէ յանցելումն ամի եկն նա եւ եմուտ յերկիրս մեր կեղծաւորութեամբ եւ խաբէութեամբ, յոր ո'չ ոք ՚ի նուիրակացն Էջմիածնի մտեալ էր մինչեւ ցայժմ, եւ կեղեքեաց զժողովուրդսն, եւ քակեաց զերկիրս, եւ փոխանակ մարդասիրութեան մերոյ գնացեալ առ Կաթուղիկոսն ասացեալ է նմա թէ` Յօնան վարդապետն այսչափ ինչ տուգանս տալ ետ ինձ բէկին, եւ այլ բազում չարախօսութիւնս արարեալ զինէն, բանադրել ետ զիս Կաթուղիկոսին, եւ այժմ ահա կրկին եկեալ է ՚ի Վան եւ նուիրակութիւն առնէ: Եւ բազում այսպիսի բանս խօսեալ նորա ընդ Մախսուտ բէկին, գրեցուցեալ էր նմա զթուղթ մի աղերսանաց առ հնգեսին Օճաղլուսն Վանայ, եւ յատկապէս առ Իսաղ Աղայն, որ էր խնամի նորին (որ զձի մի եւս յղեալ էր նա ընծայ): Եւ ինքն եւս խաւարեալն հոգւով գրեալ էր առ նոսա զթուղթ, երկաքանչիւրոցն եւս ա'յս աղերս, զի զՊաղտասար վարդապետն ըմբռնեալ դիցեն ՚ի կապանս, եւ առաքեսցեն առ ինքեանս: Բաց յա'յսմանէ, Մկրտիչ անուամբ Աբեղայ ոմն յառաջ քան զայս եկեալ ՚ի Վանայ եմուտ յանկարծօրէն ՚ի սուրբ Աթոռս, եւ եկն առ սրբազան Վեհըն առանձին ՚ի տես, եւ ծանոյց նմա զաղէտս ինչ վասն իւր, թէ ես աստ պարտիմ մնալ, եւ ո'չ եւս վերադառնալ ՚ի Վան: Բերեալ էր եւ զթուղթս յիշխանացն Վանայ եւ յատկապէս ՚ի մահտեսի Թօմասէն, թէ զդա յայդր պահեա' եւ մի' վերադարձցի յայսկոյս. ծանուցեալ էին եւ նոքա յաղէտս նորին: Եւ քանի ինչ աւուրս կացեալ նորա աստ, որպէս զտղմասէր խոզ ՚ի պալատի ո'չ ախորժեաց մնալ: Այլ խնդրեաց ՚ի սրբազան Վեհէն թողուլ զինքն դառնալ ՚ի Վան: Եւ սրբազան Վեհըն ո'չ ետ նմա թոյլ, թէ դու գրով իշխանացն եկիր աստ, մինչեւ նոքա ո'չ գրեսցեն թէ թող զի գայցէ աստ, ես ո'չ տամ քեզ թոյլ երթալ: Եւ նորա յղեալ զսպասաւորն իւր յետս ՚ի Վան, ետ բերել ՚ի մահտեսի Թօմասէն զթուղթ առ սրբազան Վեհըն, թէ թոյլ տուր դմա գալ աստ: Եւ ապա սրբազան Վեհըն թոյլ ետ նմա գնալ: Նա իբրեւ դարձեալ էր ՚ի Վան, ոմանք յիշխանացն Վանայ քաղաքին թշնամիք Պաղտասար վարդապետին, համաձայնեալ ընդ նմա եդեալ էին զբազում զրպարտողական բանս ՚ի բերան նորա երթալ ծանուցանել Իսաղ Աղային: Իբր թէ` դա միանգամ եկն յայս երկիրս նուիրակ վասն Իւչքիլիսային եւ եբաց զառագաստ երկրիս մերոյ. զի ո'չ եթէ ըստ կամաց ժողովրդեանն առնոյր ՚ի նոցանէ տուրս, այլ բռնութեամբ եւ ակամայ զբազում դրամս առնոյր յամենայն յումեքէ, եւ յաղքատութիւն հասոյց զխեղճ ժողովուրդսն, զոր ո'չ էր արարեալ նուիրակ ոք: Եւ այժմ եւս եկեալ աստ, զնոյն կամի առնել, ընդ որ ո'չ հաճիմք մեք, եւ խնդրեմք զի մի' թողուցուս: Եւ մանաւանդ` մեծ թշնամութիւն արար դա քեզ եւ Մախսուտ բէկին, գանգատելով Խալիֆային թէ այս չափ ինչ տուգանս առին յինէն, եւ զայլ չարիս խորհեցաւ վասն քո անդ, զոր ես ականջօք իմովք մինչ անդ էին լուայ: Եւ զայլ այսպիսի զուր չարախօսութիւնս արարեալ նոցա ՚ի ձեռն դիւաբնակ Աբեղային առաջի Իսաղ Աղային, շրջեալ էին զսիրտ նորին ՚ի բարկութիւն: Նա ապա եւ զ՚ի Մշոյն եկեալ համբաւն (զորմէ ՚ի վերոյ ասացաւ) ընդ սմին ՚ի մի վայր բերեալ` լցեալ էր բարկութեամբ եւ կոչեալ առ ինքն զՊաղտասար վարդապետն բարկացեալ էր ՚ի վերայ նորա եւ զ՚զրպարտանսն ամենայն եդեալ ՚ի վերայ նորա: Եւ առեալ ՚ի նմանէ զնուիրակական կոնդակն, թէ զքեզ ո'չ կամին լինիլ ՚ի վերայ իւրեանց նուիրակ ժողովուրդք երկրիս, զի ո'չ շրջիս դու ըստ քում կերպի, այլ ըստ զօրպայի թրով եւ նիզակաւ եւ թուանկակիր երիտասարդօք շրջիս, եւ ուր մտանես, զշինութիւն ո'չ թողուս. դարձի'ր ՚ի յԻւչքիլիսայն, եւ Խալիֆայն փոխանակ քո զայլ ոք Ղարաբաշ առաքեսցէ: Բայց նա զգալն ո'չ էր յանձն առեալ, այլ ասացեալ էր թէ դուք գրեցէք զի զայլ ոք յղեսցէ: Ուստի գրեալ էին Օճախներն եւ Իսաղ աղայն եւ ժողովուրդքն զթուղթս, եւ զամենայն վերոասացեալ յանցանսն բարդեալ էին ՚ի վերայ նորա եւ խնդրեալ էին հանել ՚ի նուիրակութենէն, անհնարին ցուցանելով, թէ անկարելի է լինիլ ՚ի մէջ քոյ եւ մեր նշան սիրելութեան: Այսց անցից աղագաւ յօրինեալ էին եւ թուղթ մի ՚ի բերանոյ Պաղտասար վարդապետին համաձայն իւրեանց գրոց եւ բռնութեամբ կնքեցուցեալ նմա` յղեալ էին ընդ թղթոց իւրեանց: Եւ սրբազան Վեհըն իբրեւ ետես զթուղթ Պաղտասար վարդապետին, զի ո'չ էր ձեռացագիր նորին, եւ մանաւանդ` զի գրեալ էին տաճիկքն եւ հայքն զերկրորդապէս աղերս` զի զչիք Յօնանն արձակեսցէ ՚ի կապից բանադրանացն, ցուցանելով զնա ամենեւին արդար եւ անմեղ, եւ ինքն ո'չ կամեցաւ լսել այսմ նոցին աղերսի, վասնորոյ` ո'չ գրեաց այժմ թղթոց նոցին զպատասխանիս, զի թէ գրէր եւ ո'չ լսէր այսր նոցին խնդրոյ, բարուոք ո'չ լինէր:

Ուստի` գրեաց այժմ զթուղթ առ Իսաղ Աղայն, թէ զպատասխանի թղթոցն ձերոց այժմ ձեռնտու չ՚եղեւ զի գրէաք, զի ո'չ էաք այժմ ՚ի յԱթոռն մեր, եւ անկարելի էր եթէ աստուստ փոխանակ Պաղտասար վարդապետին զսեւագլուխ յղէաք: Այլ այժմ ահա վասն խաթեր եւ սիրելութեան ձերոյ զՊաղտասար վարդապետն ՚ի նուիրակութենէ հանաք եւ մի' եւս խառնեսցի նա ՚ի նուիրակական գործն: Եւ յետոյ յորժամ երթիցեմք յԱթոռն մեր, յայնժամ գրելոց եմք զպատասխանիս թղթոյ քո եւ օճախներացն լիապէս: Զսոյնս որ գրեցաւ ծանուցանելով` գրեաց եւ զթուղթ առ Պաղտասար վարդապետն եւ տարակոյս վասն գրոյն, թէ ընդէ՞ր դու ո'չ էիր գրեալ եւ պատուիրելով վասն նուիրակութեան, զի մի լիցի ձեռնամուխ: Զորս ետ նոյնոյ գրաբեր փայեկին, զորոյ ելմանէ ՚ի ներքոյ ասացից:

Իսկ մահտեսի Յօնանն որ առաքեցաւ ՚ի Պօլիս ՚ի Յուլիսի Ի. վասն իրակութեանց որք անդէն ասացեալք գոն. զօրինակ բանադրանաց չիք Յօնանին զոր յայնժամ ընդ իւրեան տարաւ, կամեցեալ էր ընթեռնուլ տալ յեկեղեցիս Կարնոյ Քաղաքին, եւ ապա ընդ իւր ՚ի Պօլիս տանել: Զայս ծանուցեալ իշխանաց Քաղաքին Կարնոյ, միջնորդական եւ աղերսական բռնութեամբ արգելեալ էին զբանադրանաց ընթեռնուլն, եւ զինքն եւս արգելեալ էին ՚ի Պօլիս գնալոյն, թէ Յօնանն ո'չ է հակառակ եւ ընդդիմացօղ կամաց եւ հրամանի սրբազան Վեհին, այլ նորին հրամանակատար եւ հնազանդ ծառայ. դու մնա աստ, մինչեւ մեք գրեալ առ նա զթուղթ մինչեւ ՚ի Ժ օրն ածցուք աստ, եւ առեալ ընդ մեզ երթիցուք ՚ի սուրբ Էջմիածին, եւ արձակել տացուք սրբազան Վեհին եւ մի եւս զբանադրանաց օրինակն տանիր ՚ի Պօլիս: Յայսմ վայրի անհարազատ երեւեալ մահտեսի Յօնանին իւրոյ առաքողին, յաղերս նոցին խոնարհեալ, մնացեալ էր անդ, զոր գրեալ այժմ ընդ ՚ի Կարնոյ եկեալ փայեկին որ ՚ի վերոյ յիշեցաւ ծանուցին սրբազան Վեհին Տէր Մեսրոպն եւ այլք ոմանք:

Վասնորոյ` բարկացեալ սրբազան Վեհին ընդ արգելումն նորին անդ, գրեաց հարկիւ եւ զթուղթ մի առ նա երթալ փութով, եւ մի եւս անդէն յամիլ. գրեաց եւ զթուղթ մի առ Տէր Մեսրոպն, զի զնա հարկեալ հանցէ փութով ՚ի Կարնոյ. եւ վասն իւրոց հոգալեացն (որք գրեալ էին ՚ի Յուլիսի Ի). զի հոգացեալ փութով եկեսցէ. ծանուցանելով եւ զգրելն առ Մահտեսի Փիլիպպոսն վասն ընչից Իսահակ վարդապետին զբարեւագիրն իւր ՚ի ղապզ:

Թուղթ եւս առ Առաջնորդ Պաղտասար վարդապետն եւ Մահտեսի Գրիգոր եւ Մելքոն Աղայսն, ծանուցանելով նոցա զչարիս չիք Յօնանին, զնորագոյնն, զոր ՚ի վերոյասացաք. եւ ոյր վասն բազում բանք, եւ հարկ վասն Մահտեսի Յօնանին, զի փութով ճանապարհեսցեն ՚ի Պօլիս եւ մի եւս անդէն վասն չիք Յօնանին արգելցեն. զի առ նա ո'չ է ընդ Յօնանին բան ինչ եւ մանաւանդ նա անջեղջ մնալով ՚ի չարիս ոչ է գալոց, վասն նորա մի արգելուք զդա յայդր:

Թուղթ եւս առ Տէր Պետրոսն, նոյն դարձեալ վասն չիք Յօնանին եւ արգելման Մահտեսի Յօնանին: Եւ վասն գրեանց Ւսահակ վարդապետին, հաճութիւն բանին, զոր խորհեալ էր Մահտեսի Փիլիպպոսն լինիլ վէքիլ (որպէս ՚ի վերոյ ՚ի թղթոջ նորին ասացեալ է), եւ պատուէր ինքեան, զի հաւանեսցի այնմ:

Թուղթ մի եւս առ սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ Պետրոս վարդապետն գրեցաւ վասն վերոասացելոցս: Զորս ՚ի ձեռն նոյն գրաբեր Մելքոն փայեկին յղեաց:

Իսկ զհակառակաց Պետրոս վարդապետի յղեալ փայակն ունայն դարձոյց, որպէս ՚ի վերոյ եւս ասացաւ, այլ տեղապահ Մկրտիչ վարդապետն ետ գրել առ նոսա զթուղթ մի, թէ փայակն ձեր առ մեզ եհաս, եւ սրբազան Վեհըն յերթալն իւր ՚ի սուրբ Աթոռն, գրելոց է առ ձեզ ընդ Պետրոս վարդապետին զպատասխանի թղթոյն ձերոյ: Փայակ մի եւս յԵւդոկիոյ յղեալ էին ՚ի Բայազիտ: Ընդ որում գրեալ էր Եսայի վարդապետն զթուղթ մի, վասն Մարսուանու գանձապետին, որոյ աղագաւ գրեալ էր յառաջ քան զայս ՚ի ձեռն եղբօր նորին, տալ նմա զթուղթ գանձապետութեան. եւ սրբազան Վեհըն ետ (որպէս ասացաւ ՚ի Յուլիսի Ի). եւ այժմ գրեալ էր ոչ տալ զթուղթն, ցուցանելով զնա անհարազատ սրբոյ Աթոռոյս: Եւ թէ` ես յայնժամ զայն հարկիւ ինչ գրեցի: Եւ այսմ տեղապահն գրեաց զպատասխանի ընդ նոյն փայեկին: Վերոգրեցեալ Չորեքեան փայակքս, դարձան վերոյիշեալ թղթովքն ՚ի յԱրկուռւոյ ՚ի յ՚Օգոստոսի ԻԳ:

Յառաջ քան զայս աւարառուք ոմանք ՚ի մեր եւ յայլոց երկրացեաց գնացեալ աւարեցին զսուրբ Յօհան գիւղն, որ է' ՚ի Բայազիտ, եւ փաշայն գրեալ էր այսր աղագաւ առ խանն զթուղթ, եւ ՚ի ձեռն այնմ չուխատարի առ սրբազան Վեհըն եւս գրեալ էր զթուղթ սիրոյ, որ էհաս սրբազանին ՚ի յԱկոռի: Եւ սրբազան Վեհըն ՚ի պատասխանի նորին զթուղթ մի գրեաց առ նա եւ զԴ. բեռն սեխս յղեաց նմա յընծայ: Թուղթ մի եւս առ Մարգար աղայն գրեաց այսր աղագաւ, եւ ՚ի պատասխանի թղթոյ նորին, զոր գրեալ էր առ սրբազանն, զորս եւ յղեաց ՚ի ձեռն մերոց արանց, անտի ՚ի յԱրկուռոյ ՚ի յՕգոստոսի ԻԶ: