Ս.
Հրեշտակապետի
վանքը
անյիշատակ
ժամանակներէ
ի
վեր
հայկական
սեպհականութիւն
եղած
է
եւ
է'
մինչեւ
ցարդ:
Պատմական
որոշ
արձանարգութիւն
չունինք
անոր
հիմնարկութեան
մասին,
բայց
աւանդաութիւնը
եւ
Անաստաս
վրդ.
ի
ցուցակը
բաւական
են
հաստատելու
թէ
Ս.
Հրեշտակապետի
հայկական
վանքն
ու
եկեղեցին
հիմնարկուած
են
Հայոց
ձեռքով:
Jé
rusalem
Nouvelleի
հեղինակները
կը
յիշատակեն
զրոյց
մը
(Բ.
հատ.
էջ
50)
թէ
քրիստոնեայ
Հայաստանի
նախկին
թագաւորներէն
մին,
իր
նեղուած
միջոցին
դիմած
է
Գաբրիէլ
եւ
Միքայէլ
հրեշտակապետաց,
որ
անոր
օգնած
եւ
պայման
դրած
են
որ
փոխարէն
թագաւորը
նոյն
սուրբ
տեղւոյն
վրայ
եկեղեցի
մը
կառուցանէ,
որպէս
զի
ազատի
վտանգէն:
Նոյն
հեղինակները
կը
յարեն
թէ
այս
զրոյցը
յայտնող
գրեթէ
աննշան
որմանկար
մը
կը
տեսնուի
նոյն
եկեղեցիին
կողակին
մէջ:
Այս
աւանդութենէն
զատ
կայ
նաեւ
Անաստաս
վրդ.
ին
յիշատակութիւնը
որ
է
հետեւեալը.
Այլ
վանք
Ամատունեաց,
ուր
հակատաւորքն
բնակէին
ի
կողմն
Սիոնի.
վասն
զի
այս
վանքին
մէջ
շատ
անգամներ
բնակած
են
հաւատաւոր
կիներ,
որ
են
մայրապետք.
բայց
յիշատակարանները
ցոյց
կու
տան
միւս
կողմէն
թէ
վանականներ
եւս
բնակած
են
հոն
պարբերաբար:
Կը
թուի
թէ
հին
դարերուն`
կայսեր
կը
բնակէին
այս
վանքին
մէջ.
բայց
ԺԴ.
դարու
մեր
ձեռագրական
յիշատակարաններէն,
ինչպէս
նաեւ
1479
եւ
1483ին
Դոմինիկեան
Ֆէլիքս
Ֆապրիի
Ուղեգրութենէն
կ’իմանանք
որ
վանականներու
բնակութիւնը
կը
շարունակուէր,
եւ
երկու
հարիւր
տարի
վերջը
միայն
մայրապետներ
կը
հաստատուին
տոն:
Պէտք
է
դիտել
նաեւ
Հրեշտակապետի
եկեղեցիին
տեղագրական
պայմանները.
ան
շրջապատուած
էր
հայկական-
սրբավայրերով,
իր
դիմաց
եւ
կողմնակի
ունէր
Ս.
Ստեփանոսի
եւ
Ուրկանոցի
վանքերը,
որոնց
միոյն
աւերակը
այժմ
գոյութիւն
ունի,
միւսինը`
ճանապարհին
միացած.
քիչ
մը
հեռուն
կը
գտնուի
Հայոց
Ս.
Փրկչի
վանքը
եւ
թերեւս
ուրիշներ
ալ:
Սիոնի
մայր
եկեղեցիին
մօտիկ,
այս
եկեղեցիները
ի
հնումն
կը
կազմէին
հայկական
եկեղեցիներու
խումբ
մը
Սիոնի
թաղին
մէջ.
այս
պարագային
մէջ
Հրեշտակապետի
վանքին
անոնց
խիստ
մերձաւորութիւնը
կ’ապացուցանէ
հայկական
ծագումին
պարագան:
