Սելովամի
մէջ
կատարուած
էր
ի
ծնէ
կուրին
բժշկութեան
հրաշքը,
ըստ
Աւետարանի:
Այն
օրէն
ժողովրդական
դարձան
նոյն
աւազանի
ջրերը
եւ
ստացան
անոնք
բուժիչ
զօրութիւն
մը`
հաւատքով
մօտեցողներուն
համար:
Քրիստոնէական
առաջին
դարերուն
իսկ,
հոն
տակաւին
եկեղեցի
չհաստատուած,
աչազուրկներ
ամէն
կողմէ
կը
դիմէին
բժշկութիւն
գտնելու
համար,
մասնաւորապէս
Եգիպտոսէն
եկողներ
կը
վկայուի
թէ
Սելովամ
կ’իջնէին
նոյն
նպատակաւ:
Երուսաղէմի
Սոփրոնիոս
հայրապետը
իր
Կիւրոս
եւ
Յովհաննէս
մարտիրոսներու
վկայաբանութեան
մէջ
կը
յիշաակէ
թէ
նոյն
վկաները
տեսիլքով
մը
թելադրած
են
Ս.
Մինաս
Եգիպտացի
զօրականը
եւ
վերին
Եգիպտոսի
վանականներէն
մին
որ
Սելովամի
ջուրերուն
դիմեն
աչաց
բժշկութեան
համար:
Ժողովուրդը
մեծ
հաւատք
ունէր
այդ
ջուրերու
մասին,
այնպէս
որ
Տնօրինական
Ս.
Տեղերը
այցելող
ուխտաւորներ
երբեք
զանց
չէին
ըներ
Սելովամը:
Ինչպէս
որ
Ս.
Տեղերու
վրայ
կանուխէն
եկեղեցիներ
շինուեցան,
հոս
ալ
հին
դարերու
մէջ
կառուցուած
կը
տեսնուի
հոյակապ
եկեղեցի
մը,
որուն
կամարներուն
տակ
կը
պայծառանար
Սելովամի
աւազանը:
Հնախօսներու
կարծիքը
կը
տարբերի
նոյն
եկեղեցիի
շինութեան
թուականի
մասին:
Ոմանք
կը
կարծեն
թէ
Եւդոկսիա
թագուհին
շինած
է
զայն
Երուսաղէմի
պարիսպները
շինելուն
առթիւ.
այլք
աւելի
կանուխ
կը
նկատեն
նոյնին
շինութիւնը.
ուղեգիրներ
որոշ
չեն
յիշաակեր
հիմնադիրը:
Երուսաղէմի
տօնակարգը,
որ
վրացերէն
ձեռագրի
մը
մէջ
գտնուած
եւ
Goussen
Գերմանացին
հրատարակած
է,
ունի
հետեւեալ
ծանօթութիւնը
«17
Ապրիլ,
ի
Սելովամ
յիշատակ
Վաղենտիանոս
կայսեր»:
Յուլիանոս
Ուրացողէն
յետոյ
գահակալած
էր
Վաղենտիանոս:
Բիւզանդացի
հեղինակներ
այս
վերջինը
կը
նկատեն
ջերմեռանդ
հաւատացեալ
մը,
որ
առաջին
անգամ
հիմնադրած
է
եկեղեցի
մը
Սելովամի
մէջ
(364-375),
թերեւս
իբր
փոխադարձութիւն
Յուլիանոսի
հրէամիտ
ապարդիւն
ձեռնարկներուն:
Վաղենտիանոսի
հիմնարկութենէն
յետոյ
է
որ
Յուստինիանոս
կայսրը
նորոգել
տուած
է
նոյն
եկեղեցին
եւ
գմբէթով
մըն
ալ
զարդարել
տուած
է
զայն:
Շատ
կանուխէն
Սելովամի
ուխտաւորները
կը
նկարագրեն
միայն
աւանզանը
ու
անոր
վրայ
կառուցուած
կամարները.
451ին
է
որ
պատմականօրէն
կը
յիշատակուի
այս
եկեղեցին:
Պետրոս
վրացի
եպիսկոպոսը,
որ
կ’ապրէր
Ե.
դարու
կիսուն,
իր
Անանուն
կենսագրին
ըսածին
նայելով`
ուխտագնացութեան
առթիւ
կ’այցելէ
ուրիշ
ուխտատեղիներէ
զատ,
Սելովամի
եկեղեցին.
ուրեմն
ա'ն
451ին
շինուած
էր
արդէն:
570ին
ուրիշ
ուղեգիր
մը,
Անտոնիոս
վկայ,
իր
Ուղեգրութեան
մէջ
հետեւեալ
կերպով
կը
նկարագրէ
Սելովամի
եկեղեցին.
«Երբ
իջանք
կամարի
մը
մօտ,
ուր
կար
քաղաքին
մէկ
հին
դուռը:
Հոն
կար
աղի
ջուր
մը
որուն
մէջ
ձգած
էին
Երեմիա
մարգարէն:
Շատ
աստիճաններէ
իջանք
Սելովամի
աւազանը,
ուր
տեսանք
գմբէթաւոր
պազիլիքան,
որուն
տակէն
կը
բղխէր
Սելովամի
աղբիւրը.
հոն
շինուած
էին
մարմարիոնէ
երկու
լոգարաններ`
պատով
մը
բաժնուած,
մին
արանց
եւ
միւսն
կանանց
համար,
որոնք
կը
լուացուէին
բարեպաշտութեամբ:
Այս
ջուրերուն
մէջ
կային
զանազան
բուժիչ
զօրութիւններ
եւ
շատ
հիւանդներ
կ’առողջանային:
Անդաստակին
առջեւ
կար
մարդոցմէ
շինուած
լայն
աւազան
մը,
ուր
ժողովուրդը
յաճախակի
կը
լուացուէր:
Շատ
ժամանակ
ջուրը
աղբիւրէն
կը
վազէր
առատօրէն
եւ
կ’երթար
Գեթսեմանիի
հովիտը`
որ
կը
կոչուի
նաեւ
Յովսափատ
…»:
Այս
խօսքերը
բոլորովին
համաձայն
են
վերջին
տարիներու
մէջ
կատարուած
հնախօսական
պեղումներուն:
614ին
պարսկական
յարձակումներու
հետեւանքով`
կործանուեցաւ
Սելովամի
եկեղեցին
եւ
այդ
պատճառաւ
Անտոնիոս
վկայէն
վերջ
այցելող
ուղեգիրները
ո'եւէ
ծանօթութիւն
չեն
տար
նոյն
եկեղեցիի
մասին:
1896ին
միայն
Բրօֆ.
Bliss
եւ
Dickie
իրենց
հնագիտական
պեղումնրով
երեւան
հանեցին
Սելովամի
եկեղեցիին
մնացորդներն
եւ
վերակազմեցին
անոր
վաղեմի
յատակագիծը
(Տե'ս
Excavation
at
Jerusalem,
1894-1897,
by
Bliss
and
Dickie:
Միջին
դարու
արաբ
մատենագիրներէն
Իտիրիս
կը
յիշատակէ
աւետարանական
յիշատակը
Սելովամի
նկատմամբ,
մինչ
Մուգատասի
985ին
կը
պատմէ
թէ
Սելովամը
կ’որոգէ
ընդարձակ
պարտէզներ,
որ
քաղաքին
աղքատներուն
անունով
վագֆ
եղած
են.
իսկ
1047ին
Նասիր-ի-
Խոսրով
պարսիկ
բանաստեղծը`
որ
իր
Ճամբորդութիւնը
մայրենի
լեզուովը
գրած
է,
կը
հաստատէ
որ`
եթէ
մէկը
լուացուի
Սելովամի
մէջ
կը
բուժուի
իր
ախտերէն,
եւ
կ’աւելցնէ
թէ
Սելովամի
մէջ
հաստատուած
են
գթութեան
զանազան
յարկեր,
ուր
կը
խնամուին
հիւանդները
Երուսաղէմ
քաղաքին
ծախքովը.
հոն
շինուած
է
նաեւ
հիւանդանոց
մը`
ուր
կան
թոշակաւոր
բժիշկներ:
