Պատմութիւն Տանն Արծրունեաց

Բնաբանաբար իսկ հետեւեալ մեր կարգի ազգաբանութեանս որ վասն առաջի կացելոցս մեզ փութոյ Ասորեստանեայց թագաւորութեանն, զոր պայազատեաց առաջին Զամեսոս, որ Նինուաս, որդի Նինեայ եւ Շամիրամայ, ի ծգ ամի կենաց Աբրահամու նահապետի, տիրեալ ամենայն Ասիաստանի եւ Հայոց։ Որ եւ յետ մահուանն Զրադաշտին դարձեալ միապետեաց ամենայն արեւելեաց Պարսից ի հարկի հնազանդութեան ունելով, խաղաղասէր կենօք ամս լը. եւ յետ նորա Արիաս որդի իւր որ եւ չորրորդ ի Նինեայ՝ ամս լ. այլ եւ ամենայն թագաւորք Ասորեստանեայց որդի ի հօրէ առեալ զիշխանութիւն ունէին, ոչինչ արժանի յիշատակի ուրուք գործեալ. եւ ոչ ոք ի նոցանէ նուազագոյն քան զ–ի ամ կալաւ զիշխանութիւն. զի անպատերազմասէր եւ խաղաղասէր բարք նոցա յամուր զգուշութեան պահէր զնոսա. քանզի ի ներքս նստելոյ յարքունիս՝ ոչ ոք տեսանէր զնոսա, բայց թէ հարճք եւ արք կանացիք։ Եւ արդ են մի ըստ միոջէ թագաւորք Ասորեստանեայց այսոքիկ, զորոց զանուանս եւ զժամանակս գլխաւորելով նշանակեցից փոքր ինչ որ եւ առ նոքիմբք եղեն։

Նինոս որդի Արբէելայ ի ցեղէն Քամայ ամս ծբ. սա վերստին կանգնեաց զթագաւորութիւնն Նեբրոդայ, որ ասաց զինքն Բէլ։ Շամիրամ կին նորա ամս խբ. սա ելեալ ի Հայս պատերազմաւ արար ընդ իւրով ձեռամբ. սա դարձեալ միապետեաց զՊարսս. յերրորդ ամին եղեւ որդի աւետեաց Աբրահամու Իսահակ. ի վերջին ամի սորա եղեն Եսաւ եւ Յակոբ, որ կոչին երկու նահապետք… ի վերջին ամի սորա տիրեն Եգիպտացւոց հովիւքն…։

Ի սորա իե ամին Թէսաղացւոց առաջին թագաւորեաց Բէղղոքոս ամս լե. ի սորա լե ամին համբաւեալ ջրհեղեղն Ովգէգայ։ Բաղէոս ամս ծբ. ի սորա խգ ամին վախճանեալ Յակոբ մարգարէանայ վասն հեթանոսաց կոչմանն։ Ազտադաս, ամգ լբ. առ սովաւ Պրոմիթէս այր իմաստուն երեւեցաւ։ Մամիզոս ամս լ. ի ժդ ամի սորա վախճանի Յովսէփ։ Մաքաղիս ամս լ. առ սովաւ Ատղաս աստեղագէտ երեւեցաւ։ Զփերոս, ամս ի. ի սորա ժը ամին ծնանի Մովսէս մարգարէ։ Մամիզոս միւս՝ ամս լ. առ սովաւ այլ թագաւոր եկաց ի Թեսաղեայ։ Սպարեթոս ամս խ. ի սորա ժ ամին գնացեալ Մովսէս յԵգիպտոսէ առաքինանայր յանապատին։ Ասկատադէս ամս խ. ի սորա ը ամին եղեւ Մովսէս առաջնորդ եւ օրինադիր Հրէից։ Ամինէս ամս խե. ի սորա ը ամին Մովսէս մարգարէ վախճանի։

Լինի յԱդամայ մինչեւ յամս այս վզլ, ըստ Եօթանասնիցն թարգմանութեանն։

Բէղոքոս ամս իե. առ սովաւ այլ բազում թագաւորք կացին ի տեղիս տեղիս։ Բաղեպարէս ամս լ. առ սովաւ եւ Արգիացւոց թագաւոր նստաւ։ Ղամրիթէս ամս լբ. առ սովաւ Պիգասոսն երեւեցաւ, զոր համբաւեն ձի թեւաւոր էր։ Զովսարէս ամս ի. առ սովաւ Դիոնեսեայ զօրաժողովն ի վերայ Հնդկաց։ Ղամպերէս ամս լ. առ սովաւ թագաւորք բազումք կացին ի տեղիս տեղիս։ Պաննիաս ամս խե. առ սովաւ Տիւրոս քաղաք շինեցաւ։ Սովսարմոս ամս ժե. ի սորա ը ամին Հերակղեայ նահատակութիւնքն եղեն։ Միթրէոս ամս իէ։ Մաւտանէս ամս լա. ի սորա իե ամին առաւ Ելիոն քաղաք ի յԱթենացւոց անտի, եւ Սամփսոնի եղեն իրքն առ սովաւ։ Տեւտեսայ ամս խ։ Ոթինեւս ամս լ։ Դերկիւղոս ամս… առ այսու ժամանակաւ Դաւիթ թագաւորեաց յԵրուսաղէմ. եւ թագաւորութիւնն Ասորեստանեայց նուաղեալ՝ բռնակալք ոմանք կացին ի նոցանէ ի կողմանս Դամասկոսի։ Ղաւոսթենէս ամս խե։ Պերիտիադէս ամս լ։ Ափրատէս ամս խ։ Ափրատանէս ամս ծ։ Ակրապաղէս ամս խբ։ Թովնոս Կոնկողեռոս, որ կոչի Յունարէն Սարդանապաղոս՝ ամս խ. սա անառակութեամբ զեղծ եւ ապական յիրս թագաւորութեանն եղեալ, որով տաղտկացեալ ի նմանէ բազմութիւն զօրացն՝ արարին լինել նմա պատերազմակուր ի Վարբակայ եւ ի Բէզոսէ Մարաց զօրագլխէ, մինչեւ անձամբ անձին արարեալ ի հուր սատակի։

Եւ են ժամանակք թագաւորութեանն Ասորեստանեայց ի Բէլայ եւ Նինեայ ամք ռյ. եւ Վարբակայ Մարի բարձեալ զիշխանութիւնն Ասորեստանեայց՝ զՊարոյր Հայկազնեաց ապահարկէ ի հարկաբարձութենէ եւ թագապատիւ իշխանութեամբ մեծարեալ՝ տայ զօր բազում յօգնականութիւն, եւ դարձեալ հաստատէ զթագաւորութիւնն Հայոց. եւ զԲէղէսիոս՝ իշխան Բաբելոնի կացուցեալ, ինքն զարքունիսն յայնմ հետէ ի Մարս փոփոխէ, որ ձգեցաւ մինչեւ յամս մծթ. եւ ըստ ոմանց այլ նախկին թագաւորս ասելով՝ յաւելուն ժամանակս ամաց մղը ասել։ Եւ առ այսոքիւք պատեհագոյնս իմն գտեալ իբրեւ յանիշխանութեան՝ ոմանք Ասորեստանեայք եւ Քաղդէացիք, յազգէ թագաւորացն որ յառաջագոյն՝ հատուածեալք ի կողմանս Դամասկոսի եւ Նինուէի, զօր բազում գումարեալ՝ յետ իը ամի անիշխանութեան Ասորեստանեայց ի ձեռն Փուայ թագաւորեցելոյ դարձեալ տիրեն Բաբելոնի եւ ստորին Ասորւոց, որ կոչի Խուժաստան, նորոգեն եւ զառաջին արքունիսն լքեալս ի Բէլայ, որ է տուն Աստորովայ. եւ բռնութեամբ Մարապարսացւոցն ոչ կարացեալ ընդդիմանալ՝ ի կողմանս Պաղեստինացւոց ելեալ պատերազմաւ պաշարեն զՍամարիա, եւ զի թագաւորութիւնն Եբրայեցւոց յերկուս հակառակս բաժանեալ էր՝ հնազանդ իւր արարեալ Փուայ Ասորեստանւոյ առնու հարկս ի Մանասէէ արքայէ հազար տաղանդ արծաթոյ։ Եւ յայնմհետէ վտանգի Իսրայէլ յԱսորեստանեայց։ Եւ յետ նորա թագաւորէ Ասորեստանեայց Թագղաթփաղասար. սա ել ի վերայ Հրէաստանի եւ զմեծ մասն ժողովրդեանն գերեաց յԱսորեստան. . . . . . Սաղմանասար. սա իսպառ գերեաց զտասն. . . . . . . ցուցանելով ի լերինս Մարաց եւ եբարձ զթագաւորութիւնն. . . . . . որ եւ տեւեաց ամս մծ։ Յետ նորա թագաւորէ եղբայր Սենեքէրիմայ . . . . . . . ապէս մեռանի ի Մարութաքբաղդան, իբրեւ. . . . . . . ունէր զվեց ամիս, սպանաւ եւ նա ի միոջէ ումեմնէ, որում անուն էր Ներեղիբդ եւ թագաւոր էր. եւ յերրորդ ամի թագաւորութեան նորա, Սենեքերիմոս զօրս բազումս գումարէր ի վերայ նորա, եւ ձերբակալ արարեալ զնա հանդերձ իւրովք բարեկամօքն՝ Բաբելոնի կացուցանէր զորդի իւր զԱսորդանիս, եւ ինքն գնացեալ ի Միջագետս՝ հնազանդեցուցանէր ինքեան քաջութեամբ զԵմաթ եւ զԱրբաթ եւ զամենայն կողմանս Դամասկոսի եւ Կիւլիկեայ եւ զայլ բազումս։ Եւ յետ այսոցիկ ել ի վերայ երկրին Պաղեստինացւոց եւ Երուսաղէմի՝ պաշարել զնա. եւ հրամանէ Աստուծոյ սատակեցան զօրք նորա. եւ նա դարձաւ ի Նինուէ. եւ նենգ գործեալ նմա, վասն նախանձու թագաւորեցելոյ Ասորդանի, երկու եւս որդիք նորա Ադրամելէք եւ Սանասար՝ սպանին զնա սրով, որ թագաւորեաց ամս ժը, եւ ինքեանք գնացին յարեւելս հիւսիսոյ որպէս ասացաւ ի վեր անդ։

Արդ են թագաւորք Ասորեստանեայց ի միւսմէ կողմանէն այսոքիկ. անիշխանութեան ամք իը։ Փուա ամս ժբ։ Թագղաթփաղասար ամս իէ։ Սաղմանասար ամս ժէ։ Ներեղիբոս ամս դ։ Սենէքէրիմոս ամս ժը։ Որդին ամս ը։ Սամոգէս ամս իա։ Նորին եղբայրն ամս իա։ Նաբուպաղսարոս ամս ի։ Նաբուգոդոնոսոր ամս խգ։ Ամիղմարուդաքոս ամս բ։ Ներիգղիսարոս ամս դ։ Նաբունէդոս ամս ժե։ Այլ սա ի վեց ամին լքեալ ի Կիւրոսէ, եւ աստ անկեալ կենօք շրջէր մինչեւ իսպառ բարձաւ թագաւորութիւնն Ասորեստանեայց եւ Մարաց ի Կիւրոսէ որ թագաւոր…։