Պատմութիւն Տանն Արծրունեաց

Բայց զկնի մահուան երջանիկ իշխանին հաստատի յաթոռ հօր իւրոյ անդրանիկն Աշոտ որդի ամաց իբրեւ ժբ–ից։ Եւ մեծանուն տիկինն Սոփի, հայելով ի մանկանցն բարենշան յառաջադիմութիւնն, մանաւանդ ի մանկանն Գագկայ, զի անդստին ի տղայական հասակէն հրաշազարդ փառօք փայլէր ի մէջ եղբարց իւրոց. առ որ նայեցեալ տիկինն՝ յուսացեալ արձանացուցանէ զսիրտ իւր, եւ առնաբար ունի զիշխանութիւն, օգնականութեամբ հօր իւրոյ Աշոտոյ թագաւորին Հայոց։

Եւ քանզի որդի քեռ էր Ապումրուան տիկնոջն Սոփեայ՝ վասն այնորիկ արձակէ զնա ի կապանաց հրամանաւ հօր իւրոյ։ Եւ ինքն Սոփի անհամեմատն ի կանայս, ըստ նմանութեան ամուսնասէր տատրակի, հրաժարեալ յամենայն վայելչութեանց կենցաղականացս՝ խանդակաթ լինելով, ոչ ժուժեալ սրտին նեղութեան՝ զկնի է ամսոյ փոխի յաշխարհէս խաղաղութեամբ ննջեալ ընդ հարս իւր, թողեալ զմանկունսն տղայս եւ անկատարս հասակաւ։

Աստ բազմաց մրմռեալ ազգականաց սոցա, որք եւ ստանալ ինչ մանկանցն խորհէին, այլ ոչ իշխէին յերկիւղէ մեծին Աշոտոյ թագաւորին Հայոց։ Յետ այսորիկ կեցեալ թագաւորն Աշոտ ամ մի եւ կէս՝ փոխի յաշխարհէս, փառօք ի փառս յուղարկեալ։ Աստ ապա ի պատեհս գտեալ հարազատաց սոցա՝ սկսան յափշտակել զտեղիս տեղիս ի ձեռաց մանկանցն։ Յայնժամ Ապումրուան յառաջ մատուցեալ, խորհուրդ ի մէջ առեալ, կամեցաւ տիրել իշխանութեանն Վասպուրականի, յինքն գրաւէ զմիտս տերանց եւ ազատաց աշխարհին, ասելով օրինակ զայս. եթէ ի դէմս Աշոտոյ առնեմ տեղապահութիւն աշխարհիս, եւ համոզեալ հաւանեցուցանէ զբնակիչս աշխարհին։ Եւ յարբունս հասեալ Աշոտ՝ կայր ըստ սովորութեանն ահիւ ընդ ձեռամբ Ապումրուանայ, զի եւ փեսայացեալ իսկ էր նմա։

Եւ ապա իբրեւ աւուրք ինչ լինէին պարապոյ՝ կոչէ զԱշոտ եղբարքն հանդերձ ի բերդն Կոտորոց, պատուասիրութեան ինչ աղագաւ։ Եւ անդէն ի միում գիշերի կալեալ կապէ զնոսա, եւ յղէ զԱշոտ եւ զԳուրգէն ի բերդն Նկան կոչեցեալ, եւ տուեալ ի բանտ՝ պահէ մեծաւ զգուշութեամբ։ Իսկ զԳագիկ խաղացուցանէ ի Ճուաշ գաւառ, յամրոցն Շամիրամ. քանզի իբրեւ զմանուկ տղայ խաբեալ էր զԱշոտ, տալով նմա զբերդն Ագարակայ հանդերձ Ճախուկն կոչեցեալ գաւառաւ, փոխանակ իւր առնլով զբերդն Նկան եւ զԹոռնաւան եւ Ճուաշ գաւառք, ուր եւ շինեալ զՇամիրամն պարսպէ յիւր անուն։

Դարձեալ եւ այլ իմն օրինակ խաբէութեան համբաւէ ի մարդիկ, ասելով այսպէս. «ես այր մի անժառանգ եմ, բայց միայն ի դստերէն զոր առեալ էր Աշոտ իւր կնութեան. երկնչիմ գուցէ հպարտասցի ի վերայ իմ Աշոտե։ Եւ այսուիկ համոզեալ հաւանեցուցանէ զլսօղսն. եւ ինքն ի կասկածի լինելով, տարակուսելի ըմբռնեալ խորհրդովք՝ երբեմն հանէ զԳուրգէն կրտսերն, եւ ածեալ ընդ ինքեան շրջեցուցանէ, եւ դարձեալ տայ ի բանտ կրկին անգամ. եւ ապա հանէ զԳագիկ. եւ ածեալ զմտաւ վասն նորա՝ ոչ գիտէր զինչ առնիցէ. զի բեկեալ էր սիրտ նորա առ ուշի մանկանն, եւ սպասէր գաղտ կորուսանել զնա։ Այլ Աստուած ոչ ետ թոյլ ձեռին նորա մխել յարիւն արդարոյն։