Պատմութիւն Տանն Արծրունեաց

Ընդ այն ժամանակս ապստամբեալ ի պետութենէն Տաճկաց քաղաքացիքն, որում Կզուինն ասեն։ Իսկ առաջնորդին Տաճկաց զօր գումարեալ, այրուձի կազմեալ յընտրելոց զօրաց Ասորեստանի եւ Արաբացւոց, ընդ որս էր եւ քաջն մեր Աշոտ ախոյեանարձակ զօրութեամբ եւ ելեալ զհետ արքունի զօրուն. եւ զօրագլուխ կացեալ էր Մուսէ որդի Բուխայի։ Նորա խոստացեալ էր առնել դառնալ Աշոտի յիւր բնիկ տէրութիւնն, ժամ տուեալ ի գլուխ հանել, յոր չոգանն՝ զգործ պատերազմին։

Իբրեւ հասին ուր հանդերձեալն էին՝ եւ երկոցունց զօրքն անհուն բազմութեամբ յանդիման եղեն միմեանց, եւ ճակատ առ ճակատ զգործս պատերազմին յարդարէին, եւ քաջքն եւ հոյակապքն ելեւելս զմիմեամբք առնէին ախոյեանայարձակ խրոխտանօք։ Անդանօր քաջն մեր Աշոտ զհիւանդութիւնն կեղծաւորեալ ի տեղւոջ օթոցին անկեալ դնէր, մինչ ակն ունէին յառաջանալ ի գործ պատերազմին։ Եւ ինքն զօրավարն Մուսէ ճեպէր շտապէր՝ փութալ առ պատերազմնն վառել, եւ նա եւս քան զեւս զկարծեցեալ հիւանդութեանն աճեցուցանէր զխստութիւն ցաւոցն ծանրանալն նմա։ Եւ մինչդեռ յայնմ մահիճսն կարծեալ հիւանդութեանն կեղծաւորէր՝ եւ ախոյեանարձակքն զմիմեամբք շութափէին, եւ ահեղ որոտումն եւ ահեղ թնդիւնք եւ բախմունք խուռն յարձակելոյ իբրեւ յամպոյ ճայթիւնք կարկտաբերք հրձգութեանց կերպաձգէին։ Եւ ուժեղացեալ ղաշիկն քաղաքային ի վերայ Մուսէի զօրուն, մինչ ածին արկին զբուն բանակաւն ուր եւ Աշոտն մեր թուէր գոլ խօթացեալ. մտեալ Վահան աղերսէր համոզէր՝ մի կալ մնալ, մինչ զքաջանունութիւնն ընդ վատասրտութիւն կարծել յոմանց խառնել, թէպէտ եւ անկարծ վարկանէր զկեղակարծն։ Նոյնժամայն աճապարեալ աշտանակեալ ի նիւս նժոյգ երիվարին, զէն զանձամբ արկեալ, նիզակ ի ձեռն առեալ, խրախոյս ի ձայն բարձր բարձեալ առ իւռ ազատագունդ վաշտն՝ ասէ. «հա¯պա, քաջք Հայոց, եւ յայսմ ծանիցեն զմեզ եւ զարիանալն մերե։ Եւ յանդուգն դիմեցուածովն ի վեր քան զզարմանս՝ այն ինչ ի քթթել ական դարձուցին զխրոսակսն, եւ զռազմն ղաշիկ քակեցին եւ զյառաջագահ ախոյեանսն փայլակնահար արարեալ դիթաւալ կացուցին եւ իբրեւ հողմ հոսեալ զփոշի ամարայնոյ՝ այնպէս արագապէս զպատերազմին գլխաւորեցին նահատակութիւն։ Եւ ամենայն խորհուրդք Մուսէի առին զկատարումն ի վերայ թշնամեացն։ Բայց Մուսէ ոչ հաստատնագոյնս վասն Աշոտի զխոստմանն բերելով յանձնառութիւն, արձակել զնա յիւր իշխանութիւնն, զայս խորհելով թէ զայսպիսի քաջ այր եւ պատերազմող ոչ պատշաճ վարկանելի է ի հեռաբնակ վայրս ի դրանէ արքունի կացուցանել։ Բայց Աշոտ վերջոտնեալ հանդերձ Վահանաւ՝ եկն եհաս խաղաղութեամբ եւ բերկրեալ սրտիւ բազմադէմ յերկիր իւր։ Եւ յաճախեցին բազմապատիկս վասն նորա գոհութիւնս Աստուծոյ։