Պատմութիւն Տանն Արծրունեաց

Այր ոմն Ջափր խրոխտ եւ ամբարհաւաճ. եւ սկսաւ եղջիւր ածել անօրէնութեամբ եւ գոռալով ոգորէր ընդ չորս կողմանս երկրին եւ նեղեալ տագնապէր զխաղաղասէրս կենօք, քանզի կարի սիրելի էր նմա խռովութիւն եւ արիւնհեղութիւն. եւ հանապազ յանձն իւր տարակուսանօք տարուբերէր, թէ յո՞վ եւ կամ յո՞յր կողմանս թափիցէ զդառնութիւն մահաբեր թունից իւրոց, եւ կամ ո՞ւր վատնիցէ ցանիցէ թափիցէ զբազմութիւն նետից ի կապարճից խորհրդանոցին, չարին հնարիմացութեան։ Եւ առ յոյժ յիմարութեանն հարեալ ցանկութեամբ, խլրդենի դիմօք, իբրեւ զգազան մի կատաղեալ՝ սկսաւ յարձակել ի վերայ աշխարհիս Հայոց. եւ ըստ հնարագէտ ազգի իւրեանց խորամանկ կեղծաւորութեամբ, խաղաղասէր դիմօք առ սակաւ սակաւ ջանայր կատարել զկամս չարութեան իւրոյ։

Ի սորա ժամանակս տիրէր Վասպուրական աշխարհիս Աշոտ ի տանէն Արծրունեաց, այր քաջայայտ եւ ճոխ ի բարձրագոյնս. յոյր ձեռն բազում արութիւն նահատակութեան երեւեալ լինէին ի մարտս պատերազմաց եւ ի հանդէսս ճակատեցելոց ի միայնամարտիկ զինուորութեան։ Եւ խոյակապ եւ անուանի եղեալ քան որ յառաջագոյն քան զնա էին կացեալ իշխանք ընդհանուր Հայաստանեայցս, որ յարեւելս եւ ի կողմանս հիւսիսոյ, մանաւանդ որ ի Վասպուրական աշխարհիս էին կացեալ նախարարք յիշխանական պետութիւնս։

Ընդ նոյն ժամանակս յղէ թագաւորն զոմն ի յաւագ նախարարացն վերակացու Հայոց եւ հաւատարիմ ի վերայ հարկաց արքունի Ապուսէթ անուամբ, ըստ տաճկական լեզուին, յարելութեամբ եբրայական դպրութեանն։ Եւ յելանելն նորա եւ մօտ լինել ի սահմանս Հայոց զօրօք բազմօք, մերձ ի սահմանս Տարունոյ Առաջին կոչեցեալ Հայոց՝ իշխան Տարունոյ Բագարատ, վասն զի ունէր յայնժամ զգլխաւորութիւն բարձակցութիւն իշխանաց Հայոց, որ էր ի տոհմէն Բագրատունեաց՝ առաքէ զոմանս ի մեծամեծաց իւրոց ընդ առաջ նորա պատարագօք ոսկոյ եւ արծաթոյ եւ պատուական հանդերձից, համոզեալ մի ելանել յերկիրս Հայոց։ Բայց նոքա ի մտի եդեալ էին, թերեւս պատիր խաբեութեամբ կարասցեն բառնալ զնոսա յիւրաքանչիւր տէրութենէ։ Իսկ իբրեւ ծանուցաւ նմա անլոյծ միաբանութիւն ուխտի ընդ միմեանս Աշոտոյ եւ Բագարատայ՝ ոչ ինչ յայտնեաց զխորհուրդս չարութեանն, զոր խորհեալ էին ի վերայ նոցա. բայց միայն զհարկաց եւ զայլ հոգաբարձութենէ ծանուցանէ զպատճառ գալստեանն. եւ նոքա տան տանել նմա զհարկս եւ հասս արքունի եւ դարձուցանեն զնա ընդ նոյն ուստի եկն։ Նորա դարձեալ դառնայ ի Սամառայ եւ ծանուցանէ արքայի զոր ինչ գործեաց, եւ թէ զիա՛րդ են առ միմեանս միաբանութեամբ իշխանք Հայոց։ Եւ զչարեալ ընդ խափանումն խորհրդոցն իւրոց՝ ամբաստան յոյժ լինէր զԱշոտոյ հանդերձ թղթովք Տաճկաց, որք էին ի կողմանս Հայոց, բազում այն ինչ զոր ստութեամբ քան թէ ճշմարտութեամբ զեկուցանեն զնմանէ զգործս, եւ թէ հակառակս եւս թագաւորութեան քոյ բանընդդէմ լինի հանապազ։ Զնոյն եւ կողմնակալքն Պարսից գրգռէին զթագաւորն ամբաստան լեալ՝ ամբաստան լինել Աշոտի զպետութենէն Տաճկաց

Բայց ի գնալ մեծ հազարապետին յարքունիս՝ հաւատաց զվերակացութիւնն աշխարհիս Հայոց եւ հարկս արքունի ի ձեռս Մուսէի ումեմն որդւոյ Զօրահայի հագարացւոյ, որ տիրէր յայնժամ Արզնայ եւ ներքոյ կողմանն Աղձնեաց մերձ ի սահմանս Տարունոյ։