Պատմութիւն Տանն Արծրունեաց

Ընդ ժամանակս Հայրակղի կայսեր Հոռոմոց էր հասեալ ի վախճան թագաւորութիւնն Պարսից։ Եւ յայնմ ժամանակի երթեալ ժողովէին ի քաղաքն Եդեսացւոց արք ժբռ յամենայն ցեղիցն Իսրայէլի զի տեսին եթէ մեկնեցաւ զօրն Պարսից, եւ թողին ի բաց զքաղաքն. նոքա երթեալ մտին անդ, փակեցին զդրունսն եւ ամրացան ի նմա եւ սկսան ապստամբել ի Հռովմայեցւոց տէրութենէն։

Իսկ թագաւորն Հայրակղէս հրաման ետ պաշարել զնոսա. զոր Թէոդորոս եղբայր թագաւորին եւ բազմութիւն զօրացն կամեցան սատակել զնոսա. իսկ թագաւորն հրաման ետ՝ երթալ գնալ ի սահմանաց իւրոց. եւ նոցա կալեալ զճանապարհն անապատի՝ գնացին ի Տաճկաստան առ որդիսն Իսմայէլի, ի քաղաքն որ կոչի Մադիամ, զոր աւերեացն Իսրայէլ յելանելն իւրում յԵգիպտոսէ եւ ընդ պատերազմելն ընդ Բաղակայ արքայի Մովաբայ։ Եւ քանզի իշխանութիւնն Պարսից յոյժ լքեալ էր՝ եւ աներկիւղ շինեցին զքաղաքն Մադիամ եւ բնակեցան ի նմա։

Յղէին պատգամս առ որդիսն Իսմայէլի եւ ցուցանէին զմտերիմ հարազատութիւն, թէ «որդիք Աբրահամու եմք մեք եւ դուք, եղբարք. պարտ է ձեզ գալ յօգնականութիւն մեզ, եւ առցուք զերկիր ժառանգութեան մերոյե։ Իսկ նոքա թէպէտ եւ հաւանէին՝ այլ էր եւ հակառակութիւն մեծ ի մէջ նոցա. քանզի որոշեալ էին պաշտամամբ կռոց ըստ իւրաքանչիւր կամաց։

Յայնմ ժամանակի էին եղբարք բռնակալք ոմանք ի կողմանս ապառաժ Արաբիոյ ի տեղւոջն Փառան, որ այժմ կոչի Մաքայ, արք պատերազմողք զօրագլուխք, պաշտօնատարք մեհենին Ամովնացւոց պատկերին, որ կոչի Սամամ եւ Քաբար։ Դէպ եղեւ միում ի նոցանէ մեռանել, որում կոչէին Աբդլայ. եւ որդի նորա մնացեալ մատաղ հասակաւ, որում Մահմէտ կոչէին. զոր առեալ սնուցանէր հօրեղբայր իւր Ապուտալպ մինչեւ ցարբունս հասակի. եւ ի չափ ինչ հասեալ բնակեցաւ առ ումեմն մեծատան ի նոցունց ազգականից. հարկանէր նմա սպասաւորութիւնս միամիտս, արածէր ուղտս եւ լինէր հրամանատար տանն նորա։ Եւ իբրեւ անցին աւուրք ինչ՝ վախճանեցաւ տանուտէր տանն։ Տեսեալ կնոջն զՄահմէտ այր հաւատարիմ եւ ուշմագոյն յամենայն իրս աշխարհականս՝ եղեւ նմա կին եւ ետ ի ձեռն նորա զամենայն հոգս տան եւ ընչից։ Եւ եղեւ այր թանգար արուեստիւ եւ հմուտ վաճառականութեան. հարկանէր ճանապարհս հեռաւորս ի գործ վաճառականութեանն, յԵգիպտոս եւ ի կողմանս Պաղեստինացւոց. եւ մինչ այսմ գործոյ պարապէր՝ դէպ եղեւ նմա ի կողմանս Եգիպտացւոց հանդիպել առն միոյ մոնազնի, որում կոչէին Սարգիս Բհիրայ, որ էր եղեալ աշակերտ մոլեգնութեանն արիանոսաց. սմա ծանոթացեալ եւ սիրողացեալ ժամանակաւ ուսուցանէր բազում ինչ նմա եւ յոլովագոյնս զհնոց կտակարանաց, եւ եթէ ոչ գոյ բնութեամբ որդի Աստուծոյ։ Եւ միջնորդէր նմա հետեւել հաւատոյ առաջնոյ Իսրայէլականացն, «զի թէ յայս եկեսցես՝ իմով հրամանաւ եղիցիս զօրագլուխ մեծ եւ առաջնորդ ամենայն տոհմի քոե։ Յուշ առնէր նմա զխոստումնն Աստուծոյ առ Աբրահամ եւ զկարգս թլպատութեանցն եւ զզոհիցն եւ զայլոցն ամենեցուն, զոր ոչ է այժմ ասել մի ըստ միոջէ. եւ յայս լինէր խոկումն Իսմայէլացւոցն մինչեւ իսպառ։

Եւ եղեւ ի միում աւուրց, ի գալ նորա ի նմանէն՝ ձայն օտարոտի, եւ ազդումն ահագին եւ դիւական անկեալ ի վերայ նորա՝ ուշաթափ անկեալ դնէր, զոր դիպողագոյն է այժմ ըստ առաջիկայ օրինակիս յայտ առնել. քանզի ասեն զկնոջէն, յորմէ նեռնն է ծնանելոց՝ ճանապարհորդել յԵգիպտոսէ յաշխարհն Պաղեստինացւոց, եւ ցանկացեալ տեսանել զարձանն կնոջն Դաւթայ՝ երթեալ դադարէ անդ հանգստութեամբ. եւ ի նիրհելն իւրում՝ ձայնէ հոգին աւտար ի բերանոյ կնոջն քարացելոյ եթէ՝ ծնցիս որդի աշխարհակալ. որ ի պոռնկութենէ յղացեալ իսկ էր դուստր ցեղի Դանայ։ Այնպիսիք եւ առ սովաւ երեւեցան. քանզի հարցեալ ցնա որք նորին ուղեկից՝ թէ ո՞րպիսի պատճառաւ անկեալ եղեր ի մտաց՝ ասէ, «ձայն իմն ահաւոր հրեշտակի անկեալ ի վերայ իմ՝ հրամայեաց երթալ պատգամաւոր յազգն իմ, ցուցանել զԱստուած արարիչ երկնի եւ երկրի. առնուլ ինձ անուն գլխաւորութեան, եւ զստութիւն հաւատոց որ ի կուռս՝ յանդիմանել եւ քակտելե։ Եւ եկեալ ի Փառան՝ զնոյն ասաց երկրորդել զբանս զայսոսիկ առ հօրեղբօրն իւրոյ որ կոչէր Ապղջէհր։ Ասէ, «զի՞նչ է նոր հաւատդ, որ այժմ ի քէն երեւի. եթէ այլ եւս յաւելցիս ասել՝ անձին քում դու եղիջիր պարտապանե. եւ նա տրտմեալ գնաց ի տուն իւր, քանզի հանապազ ստիպէր ի դիւէ անտի, թերեւս թոյլ տալովն Աստուծոյ, զոր համարէր ի հրեշտակէ զանկանելն ի մտաց։ Եւ բազումք ի նոցանէ հաւանեցան նմա՝ պատգամաւոր Աստուծոյ ասել։

Եւ յաւուր միում լեալ նորա ի տխրութեան ի սպառնալեաց հօրեղբօրն իւրոյ՝ եկն եմուտ առ նա Ալի որդի Ապուտալպի եւ ասէ, զի՞նչ են պատճառքդ զի նստիս տխրեալ. եւ նա ասէ՝ զԱստուած արարիչ երկնի եւ երկրի պատմեմ, եւ անարգեն զիս սպառնալեօք։ Եւ Ալի էր այր քաջ. ասէ ցնա, արի՛ ելցուք, քանզի են եւ ընդ մեզ արք բազումք, թերեւս լիցի ելք իրացդ պիտանութեամբ։

Եւ ելեալ նոցա արտաքս՝ սկսաւ խօսել Մահմէտ հրապարակաւ զնոյն բանս. եւ եղեւ աղաղակ մեծ ի միջի նոցա եւ կռիւ այնքան, մինչեւ բազումք ի նոցանէ ի սուրս դիմեցին։ Եւ պարտեցաւ կողմն Մահմէտի, եւ վիրաւորք բազումք լինէին յերկոցունց կողմանցն, եւ փախստական եղեալ Մահմէտ եւ Ալի եւ ընդ նոսա իբրեւ արք խ՝ եկին ի քաղաքն Մադիամ, զոր եւ ասացաք յառաջագոյն։ Եւ ուսեալ Հրէիցն զպատճառս փախստեանն՝ խրախուսեցին ի միաբանութիւն, ճշմարիտ ասել զասացեալսն, իբրեւ նախանձախնդիրք Աստուծոյ եւ որդիք Աբրահամու եւ եղբարք միմեանց։ Եղեն ընդ նմա եւ ուխտեցին ուխտ, եւ ետուն նմա կին յազգէն իւրեանց եւ պատրաստեցան լինել ընդ նմա, որպէս եւ կամք իւր հրամայեսցեն. զոր թէ ասիցէ ոք՝ ի հրամանէ Աստուծոյ լինել սկիզբն առաջարկութեանն այնորիկ։ Գումարեցան ի միասին Հրէայքն հանդերձ Իսմայէլացովք եւ եղեն բանակ մեծ, եւ ելեալք ի վերայ Փառանու՝ արարին մեծ խորտակումն դիմադարձացն, սպանին եւ զԱպղջէհրն եւ զբազումս ի զօրէն Ամովնացւոց եւ Մովաբացւոց, կործանեցին եւ զպատկերսն Սամամայ, որ ի բագնին այնորիկ. յանդգնեցան ասել եւ զմեհեան՝ տուն Աբրահամու, հնազանդեցուցին եւ զամենայն բնակիչս սահմանացն մերձակայից, եւ զապստամբսն միահաղոյն բարձին սրով։

Տեսեալ Մահմէտի զյաջողութիւն իրացն եւ զմիաբանութիւն Հրէիցն՝ ասաց զինքն գլուխ եւ առաջնորդ ամենեցուն։ Կարգեաց հրամանատարս եւ զօրագլուխս ինքեան յիսմայէլականաց անտի՝ զԱլի եւ զԱպուբիքր եւ զԱմր եւ զՈւթման։ Եւ յղէ պատգամ առ Թէոդորոս եղբայր Հայրակղի, ըստ այնմ որում Հրէայքն եղեն ձեռնտու, եթէ «զերկիրդ զայդ Աբրահամու խոստացաւ Աստուած եւ զաւակի նորա, եւ ի ձեռս նոցա էր բազում ժամանակս. եւ եթէ վասն չարութեան գործոց նոցա տաղտկացաւ Աստուած եւ ետ ի ձեռս ձեր՝ բաւական լիցի ձեզ այդչափ որչափ կալէքդ. եւ արդ մեք զաւակ Աբրահամու եմք. եւ գիտէք դուք զխոստումնն որ առ Իսմայէլ հայրն մեր. տուք ի մեզ զերկիրդ մեր խաղաղութեամբ, ապա թէ ոչ առցուք պատերազմաւ, ոչ միայն զայդ, այլ եւ զայլ եւս բազումսե։ Եւ նորա կամեցեալ ցուցանել թագաւորին՝ ի սոյն աւուրս վախճանեցաւ Հայրակղէս. իսկ որդի նորա Կոստանդին ոչ ունէր յանձին ըստ կամաց նորա պատասխանի. այլ հրամայէր միայն զգուշանալ եւ ոչ ելանել պատերազմաւ ընդդէմ նոցա, մինչեւ տեսցէ զելս իրացն. եւ բանակն Իսմայէլի հզօրագոյնս ստիպէր ի պատերազմ։ Եւ նոքա կամեցեալ անձնապահ լինել աշխարհին՝ գնացին ընդդէմ նոցա. թողեալ զերիվարս իւրեանց, ի հետիոտս ելին ընդդէմ նոցա։ Իսկ նոքա քանզի ի հանգստեանն էին՝ դիմեցին ի վերայ նոցա, եւ նոցա պարտասեալք ի ծանրութենէ զինուցն եւ ի ջերմութենէ տապոյ արեգականն եւ ի սաստկութենէ աւազոյն, որ ոչ ունէր զկայ ոտից, եւ ի հետեւակագնացութենէն եւ ամենեքումբք թշուառացեալ՝ անկան ի ձեռս թշնամեացն, որք դատեցին ի սուրս իւրեանց, եւ եկեալ ի տեղի բանակի նոցա՝ առին աւար բազում, եւ սկսան աներկիւղ տարածանել ի վերայ երկրին. քանզի ոչ կասկածէին ի պատերազմէ իմեքէ։

Յայնժամ տեսեալ Երուսաղէմացւոցն զանհնարին դիպուածսն անօգնականութեանն՝ առին զաստուածային սուրբ նշանն տէրունական հանդերձ այլ սպասիւք եկեղեցեացն, փախուցին ի քաղաքն թագաւորական ի Կոստանդին. եւ Իսմայէլ տիրեաց ամենայն Հրէաստանի։

Իսկ աբեղայն արիոսեան, զոր յառաջագոյն ասացաք վարդապետ Մահմէտի, տեսեալ զյաջողութիւն իրացն՝ յարուցեալ եկն առ Մահմէտ, ցուցանել նմա զգութ երախտեաց, իբրեւ յիւրմէ վարդապետէ ուսեալ եհաս այնպիսի իրաց. իսկ նա քանզի ի հրեշտակէ ասէր ունել պատգամ եւ ոչ ի մարդոյ՝ յոյժ դժուարեալ ընդ իրսն՝ սպան զնա ի գաղտնիս։

Ի սոյն ժամանակս էր այլ ոմն ի կողմանս Պարսից միայնացեալ կրօնաւորութեամբ, էր եւ նորա աշակերտ մի, որում անուն էր Սաղման. որ ի ժամ մահու միայնակեցին՝ պատուիրէր նմա եւ ասէր, «որդեակ, ի վախճանելս իմում մի կայցես յայսմ աշխարհի, զի մի կորուսցես զկարգ քո ի մէջ անհաւատից. այլ երթիցես ի կողմանս Եգիպտոսի՝ բնակեալ ի մէջ բազմութեան եղբարց, զի շահեսցիս զոգիդ քոե։ Եւ վախճանեալ միայնակեցին՝ կամեցաւ կատարել զպատուէր նորա Սաղման։ Դէպ եղեւ նմա ճանապարհաւ գալ ի քաղաքն Մադիամ, էր եւ ծանօթ գիտութեան գրոց, թէպէտ եւ ոչ կատարելապէս։ Զսա տեսեալ Մահմէտի՝ կոչեաց եւ յարեցոյց առ ինքն, հրամայեալ նմա գրել գիրս օրինաց ազգին իւրոյ, ձեռամբ Աբութուռաբայ իսմայէլացւոյ. քանզի ինքն ոչ գիտէր գիր եւ ոչ դպրութիւն։ Իսկ Սաղման յանձն առ գրել նմա. եւ գրէր գիրս յօդուածոյս, էր ինչ որ ի ստույգ յիշողութենէ, եւ էր ինչ որ կարծողական բանք. այլ եւ ինքն Մահմէտ, մոլեկան հոգւով շարժեցեալ՝ տայ գրել զանուղղայս, զոր մեք ի բազմաց զսակաւս յիշեսցուք։ Քանզի ասէր զինքն՝ մխիթարիչն, զոր խոստացաւ տէր Քրիստոս առաքել աշակերտացն իւրոց, եւ զինքն համեմատ Փրկչին ասաց լինել եւ ուղեկից ճանապարհի նորա, յասելն Եսայեայ մարգարէի, «հեծեալ մի իշոյ, եւ հեծեալ մի ուղտուե՝ զայս ամենայն յինքն յարակցէր։ Եւ փոխանակ սուրբ մկրտութեանն՝ հանապազ ողողանիլ ջրով, եւ զայն բաւական համարել ի սրբութիւն։ Եւ զերկնային պարգեւացն որ ի հանդերձեալսն խոստացաւ Տէրն, զանպատում եւ զհրեշտակային նորոգութեան՝ նա ասաց լինել անդ կերակուրք եւ ըմպելիք ուժգին. զո՛ր եւ կամեսցի ուտել անյագաբար՝ պատրաստ գտանիցէ, եւ կանանց կուսից մնացելոց հանապազ անյագաբար խառնակումն։ Եւ երկայնագոյնս է զամենայն բանս պղծութեան նորա շարագրել, զի յոյժ բազում է եւ ընդդիմակ Աստուծոյ։ Եւ զայս ամենայն հաստատեալ եդ ազգի իւրում, կոչելով Կուրանս։

Եւ արդ եկ ասացից քեզ, ո՛րպիսի ողբովք ողբայ զնոսա հին մատենագիրն ասելովն, «վայ քեզ, եղուկ դու, ազգ Տաճկաց, արանց եւ կանանց ամենայն ծովեզերեայ քաղաքաց. փոխանակ անաւրէնութեան լեզուիդ եւ պղծութեան կարգաց, որով բացեալ զբերանդ պղծութեան զանաւրէնս բարբառէիր։ Հասեալ կայիք յանդիման մեծազաւրին Աստուծոյ։ Եւ զլեզուդ պղծութեամբ զոր սրէիր ի վերայ մեծազաւր թագաւորին՝ արդ նոր եւ զարմանալի վիրաւք դատեսցէ զքեզ քան զամենայն տիեզերս։ Այլ եւ սաստիկ հարուածովք սատակեսցէ զքեզ։ Եւ առհասարակ ամենայն տիեզերք ծխեալ տեսանիցեն, եւ ի քէն ամենեւին հուրն ոչ պակասեսցէ յաւիտեան, իբրեւ զհնոց խեցագործաց այրեսցիս, եւ քեզ ոչ եղիցի հանգիստ։

Եւ նորա զայս ամենայն չարիս կատարեալ՝ եւս բազմագոյնս քան զայս հաստատեալ եդ ազգի իւրում օրէնս բազում եւ այլ չարագործութեամբք. եւ կեցեալ ամս ի ի սմին՝ մեռաւ. եւ ինքն կացուցանէ ի գլխաւորութիւն Տաճկաց զԱպուբաքր, եւ կեցեալ ամս բ մեռանի։ Յետ այսորիկ կայ ի գլխաւորութիւն տաճկաց Ամր, որդի Հատապայ ամս ի եւ ամիսս զ։ Սա հալածեաց զՅոյնս, եւ գումարեալ զօր բազում գնաց ի վերայ լքեալ թագաւորութեանն Պարսից յերկիրն Պարթեւաց, ի վերայ Յազկերտի անուանեալ արքային Պարսից։ Եւ փախեաւ Յազկերտ յերեսաց նոցա եւ ոչ կարաց ճողոպրել. քանզի հասին զհետ նորա մերձ ի սահմանս Քուշանաց, եւ կոտորեցին զամենայն զօրս նորա. եւ փախուցեալ նա անկաւ ի զօրն Թետաղաց, որ էին եկեալ նմա յօգնականութիւն, որ եւ սպանին զնա հրամանաւ Իսմայէլի, կալեալ զթագաւորութիւնն ամս ի։ Եւ յայնմհետէ բարձաւ տէրութիւնն Պարսից եւ ազգին Սասանայ, որ տեւեաց ամս շխբ։

Արդ են ժամանակք թագաւորութեանն Պարսից, սկսեալ ի Կիւրոսէ ցԴարեհիոն զոր սպան Աղէքսանդրոս Մակեդովնացի, եւ ամք անիշխանութեանն զոր ոմանք ի պատմագրաց գրեն կ, եւ այլք հ, եւ յետ այնորիկ պահղաւիկ թագաւորաց ժամանակք, որ կոչին Պարթեւք, մինչեւ յԱրտեւան որդի Վաղարշու, զոր սպան Ստախրացին Արտաշիր որդի Սասանայ, որ առեալ զթագաւորութիւնն Պարթեւաց՝ տեւեաց մինչեւ ի ժամանակս Յազկերտի, որ վերջին կացեալ թագաւոր Պարսից՝ սպանաւ ի Տաճկաց։ Եւ համարին ամք ժամանակացս այսոցիկ, ի Կիւրոսէ մինչեւ ցթագաւորութիւնն Տաճկաց՝ ամք ռճկ։ Մաւի ամս ի եւ ամիսս գ եւ աւուրս ինչ։ Եւ էր պատերազմ սաստիկ ի մէջ Ալեայ որդւոյ Ապուտալպի եւ Մաւեայ ամս ե եւ ամիսս գ։ Քանզի ասէր Ալի անգաւոր ինքեան զգլխաւորութիւնն Տաճկաց։ Յեզիտ որդի Մաւիայ ամս գ եւ ամիսս գ։ Աբդլմէլք որդի Մրուանայ ամս իա։ Եւ էր հակառակութիւն մեծ եւ պատերազմ Աբդլայի որդւոյ Զուբայրի ամս բ եւ ամիսս գ։ Ի սոյն աւուրս մեծ նեղութիւն եղեւ աշխարհին Հայոց ի չարասէր կամաց նորա։ Վիղդ որդի Աբդլմէլքի ամս ժ. սա եւս աւելի խորհեցաւ չար, եւ պատրանօք խաբէութեան որսացեալ զնախարարս աշխարհիս Հայոց՝ արար հրկէզ զամենեսեան ի քաղաքին Նախճաւան եւ յաւանին Խրամի, որ է ի ներքոյ Աստապատոյ վանացն, յեզր Երասխայ. եւ զաշխարհս ապականեաց գերութեամբ։ Սուլիման որդի Աբդլմելքի ամս գ։ Ումառ որդի Աբդլազիզա ամս գ։ Սա ազնուագոյն եղեալ քան զամենեսին. գրէ թուղթ հաւատոց առ Ղեւոն կայսր Յունաց, եւ ընկալեալ ի նմանէ պատասխանիս՝ բազում ինչ ի Կուրանէ անտի իւրեանց արտաքս ընկէց զյոյժ առասպելագոյնն, քանզի ստուգապէս ծանեաւ զզօրութիւնն. թէպէտ եւ ոչ համարձակեաց զամենայն բառնալ, այլ յոյժ պատկառանօք ամաչեցեալ՝ լքաւ ի ստութենէ անտի, որ յանդիմանեցաւ ի թղթոյ կայսերն, եւ ի ձեռն այսորիկ ցուցանէր բարեմտութիւն մեծ առ ազգս քրիստոնէից. եւ ամենայն ուրեք բարեացապարտ զինքն ցուցանէր. գերեաց գերեդարձ արար, եւ ամենեցուն շնորհէր զյանցանս, եւ ձրի թողութիւն առնէր. եւ առ իւր ազգն ցուցանէր մտերմութիւնս առաւել քան զամենայն առաջինս։ Եւ բացեալ զմթերս գանձուցն բաշխէր առատապէս ամենեցուն իւրոց սպայիցն։ Յեզիտ ամս զ. սա էր այր ժանտ, եւ մոլեկան հոգւով շարժեցեալ՝ բազում չարիւք մարտնչէր ընդ ազգն քրիստոնէիցն. տայր հրաման փշրել եւ խորտակել զկենդանագրեալ պատկերս ճշմարիտ մարդեղութեան Փրկչին եւ նորին աշակերտաց։ Խորտակէր եւ զնշան տէրունական Խաչին, զոր ուրեք ուրեք կանգնեալ լինէին. քանզի յոյժ ստիպէր զնա հոգին մոլեկան։ Տայր հրաման եւ խոզասպանութեան եւ ջնջէր յերկրէ զբազմութիւն արօտական խոզիցն։ Եւ ի կատարումն ամենայն չարեաց հասեալ՝ ինքն խեղդեալ ի դիւէ սատակեցաւ։ Շամորեհեշմ ամս ժթ. Վլիթ ամս բ. Մրուան ամս զ. Աբդլայ ամս գ. միւս Աբդլա ամս իբ. Մահադի ամս ժ. Մահմետ որդի Մահադեայ ամս ը. Մուսէ ամ ա. Ահարոն ամս ե. Մահմետ որդի Ահարոնի եւ կնոջ Զուպետայ ամս դ. Մայմաւն եղբայր նորա ամս իա. Սահակ Մահմետի որդի ամս թ. Ահարոն որդի Մահմետի ամս ե եւ ամիսս զ. Ջափր որդի Մահմետի ամս ժէ։ Եւ զրոյցք ժամանակաց սոցա յայլոց գրեալ յառաջագոյն, աւելորդ համարեցաք երկրորդել։ Նա եւ զանուանս նոցա եւ զթիւ ժամանակացն այլափոխս ետուն մեզ, թերեւս վասն շփոթեալ եւ հակառակասէր ազգին, որ ի կողմանս Դամասկոսի կացեալ՝ ոմանք թագաւոր ասէին զինքեանս, եւ այլք յԱսորեստանի կացեալ՝ զինքեանս ասէին թագաւոր, մինչեւ ի ժամանակս Աբդլայի, որ միապետեալ զամենայն, շինեալ քաղաք եւ տուն արքունի, վասն ամուր զգուշութեան արքունեաց, զԲաղդադ։ Եւ քանզի թարգմանի Աբդլայ ծառայ Աստուծոյ ըստ հագարական լեզուին. այս այն Աբդլայն է, զոր ազգ իւր ասացին Աբդլանգէ, այսինքն ծառայ դանգի եւ ոչ Աստուծոյ, վասն սաստիկ զօշութեանն եւ անյագ ագահութեանն։

Բայց մեզ կայ առաջի ասել վասն Ջափրայ եւ չար գործոց նորա, անգիրս մնացեալ յայլոց, զոր կատարեաց ի վերայ աշխարհի Հայոց երկայնագոյն ժամանակաւ, եւ անըմբերելի նեղութեամբ ի մերս հանդիպեալ աւուրս, որ էր Հայոց յ թուական։