Ատամնաբոյժն արեւելեան

ՏԵՍԻԼ Ե.

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ, ՆԻԿՈ, ԵՐԱՆԵԱԿ

ՆԻԿՈ, վազելով

Տարի, տէր իմ. ըսին, որ ինքը հոն չէ եւ թէ գալուն պէս պիտի յանձնեն:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Աղէկ։

ՆԻԿՈ

Ետ դարձած ժամանակս, նոյն փողոցին մէջ աղուորիկ կին մը պատուհանը նստեր էր, ձեռքովը կանչեց զիս, ես ալ գացի:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ, մեկուսի

Սոֆին ըլլալու է:

ՆԻԿՈ

Կոտրտուելով, բարակ ձայնով մը, Թափառնիկոսի ծառա՞ն ես, ըսաւ: Ծառան եմ, ըսի: Քեզի յանձնարարութիւն մը պիտի ընեմ, կ՚ընդունի՞ս, ըսաւ: Կ՚ընդունիմ, ըսի. ինչպէս ալ գրաբառ կ ը խօսի սատանան. ուրիշ անգամուն կանանց քով բառարանով երթալու է, շատ անգամ անհասկնալի խօս­քեր թող կու տան բերաններէն: Քչիկ մը սպասէ, ըսաւ: Սպա­սեմ, ըսի. պատուհանէն աներեւութացաւ, ես ալ արձանի պէս փողոցին մէջ դրան առջին կը սպասէի: Քանի մը վայրկ­եանէն պատուհանէն երեւցաւ մեր բարակաձայն տիկինը, ձեռքը նամակ մը բռնած` առ, ըսաւ ցած ձայնով: Առնեմ, ըսի բարձր ձայնով: Մի՛ պոռար, ըսաւ, տղաս կը քնանայ, կ՚արթննա յ. Թափառնիկոսին տար, ըսաւ: Տանիմ, ըսի: Ըսէ որ, ըսաւ, ինձի թող գայ, իրեն խիստ կարեւոր խօսք մը ունիմ ըսելու, ըսաւ. ահա ես ալ ձեզի` թո՛ղ գայ կարեւոր խօսք մը պիտի ըսէ, կ՚ըսեմ ըսելով եկայ:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Թշուառական, խօսք մը հասկցնելու համար « Ը սեմ » բայը ամբողջ խոնարհեցիր:

ՆԻԿՈ

Ահա նամակը ( Կու տայ, կը մեկնի ):

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Նախ հասցէն կարդանք:

«Առ ՍԻՐԵՑԵԱԼԴ ԻՄ ՊԱՐՈՆ ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ, ԱՏԱՄՆԱԲՈՅԺՆ ԱՐԵՒԵԼԵԱՆ.

( Նամակը կը բանայ կը սկսի կարդալ )

Պատիւ ունիմ ներկայիւս քեզի իմացնելու, որ…

( Այս միջոցին Երանեակը կը մտնէ, Թափառնիկոս չտեսնելով զանիկա, կարդալը կը շարունակէ ):

«Այս գիշեր մեր տունը գաս, պարոն Թովմասը խաբենք ու պարահանդէս երթանք, շատ բազմութիւն պիտի ըլլայ հոն, կ՚աղաչեմ, մ՚ուշանար, շատ կը սիրեմ զքեզ, գալուդ պէս գնդասեղով մարմինէդ արիւն պիտի հանեմ:

ՍՈՖԻ»

ԵՐԱՆԵԱԿ, իւրովի

Ո՞վ է այս Սոֆին…

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Մարմինէս արիւն պիտի հանէ, հա՛, հա՛, հա՛, շատ սի­րուն էակ մ՚է սա Սոֆին, ի՞նչ պզտտիկ ոտք ունի, որքան ալ գե­ղանի է, սոխակի պէս կը խօսի թշուառականը, տատրակի պէս կը նայի գարշելին, սիրամարգի նման ալ պճնասէր է սատանան, ազնիւ բնաւորութիւն մը ունի, անոր համար կը սիրիմ զինքը, եւ պիտի սիրեմ յաւիտեան. ըստ իս, բնութեան գեղեց­կութիւնը դիմաց գեղեցկութենէ աւելի պաշտելի է. կեցցես Սոֆի… կը սիրեմ զքեզ ( Երանեակը տեսնելով աճապարանօք կը պահէ նամակը գրպանին մէջ ):

ԵՐԱՆԵԱԿ

Զո՞վ կը սիրէք, հայր իմ:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Առանց ինձի հարցնելու ինչո՞ւ համար ներս կը մտնես:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Ես հիմա եկայ:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Նամակին պարունակութիւնը լսեցի՞ր:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Չէ, հայրիկ: ( Մեկուսի ) Կեղծենք։

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Առեւտրական գործերու վրայօք տեղեկութիւն կու տայ:

ԵՐԱՆԵԱԿ, մեկուսի

Սիրոյ առուտուր: ( Բարձր ) Մտած ատենս մինակ սա չափը լսեցի «Կը սիրեմ զքեզ»:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Խելացի տղայ է, կը սիրեմ զինքը… միւս խօսքերը չլսեցի՞ր:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Չէ՛, հայրիկ:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Ապրիս, աղջիկս, վասնզի աղջիկ մը պէտք չէ, որ ամէն տեսակ խօսքերու ունկնդիր ըլլա յ:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Գիտէ՞ք, հայրիկ, առանձին կ՚ուզէի գտնալ ձեզ, որ­պէսզի ձեզի իմ սիրտս բանամ:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Բա՛ց նայիմ: ( Մեկուսի ) Կեղծենք:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Առաւօտուն պատանի մը եկած էր հոս, որ ակռայի ցաւ ունէր:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Այո՛, եկած էր:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Ինչպէ՞ս գտաք այն պարոնը:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Անիկա ինքնիրեն եկաւ:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Այսինքն իր վարքը, դէմքը, գեղեցկութիւնը, խօսքը, ոտքը.,.

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Պարկեշտ տղու մը կը նմանի:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Իմ նշանածէս աւելի խոհեմ, սիրուն, աղուոր, հագուստ­ները նոր, սիրտը զգայուն, ոտքը պզտիկ, ձեռքը փափուկ…

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Չեմ հասկնար, ի՞նչ ըսել կ՚ուզես:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Ըսել կ՚ուզեմ, թէ այսպիսի պատանի մը գտնուած ատեն ինչո՞ւ իմ սիրտս Մարգարի տամ:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Մարգարի յատկութիւնները այն պատանւոյն հ ագուս­տը, ոտքը կը գերազանցեն, Մարգարը ազգասէր է:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Ը՛հ, ազգասէր, միշտ պատռտած հագուստներ կը հագնի:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Խոնարհ երիտասարդ մ՚է:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Ը՛հ, խոնարհ, միշտ հին լաթերով կը պտըտի:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Խելացի տղայ մ՚է:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Ը ՛հ, խելացի, նոր հագուստ մը տեսած չունիմ վրան:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Ի բարկութիւն մի ՛ հրապուր ե ր զիս:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Ինչո՞ւ բարկութեան հրապուրեմ, չէ՞ք տեսներ, միշտ հին լաթերով կը պտըտի:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ, բարկութեամբ

Դուք կանայք նոր լաթերը ամուսիններէդ աւելի կը սի­րէք, եւ անոնց քսակը կը պարպէք. խելքս չհասաւ եւ չպիտի հասնի… աս ի՞նչ շռայլութիւն է…: Դարուս օրիորդները աւելի նորութիւններու կը սիրահարին քան թէ երիտասարդ­ներու, եւ երիտասարդութիւնը` այն ըղձալի հասակը, այս անիծեալ հագուստին կը զոհուի. խեղճ երիտասարդութիւն, ի՛նչ ժամանակի հասար: Մենք Զատկին նոր հագուստ մը շինել կու տանք, երկու երեք տարի անով կը բաւականանանք, տե՛ս սա գիշերուան հագուստս, Սահմանադրութեան առաջին տարեդարձին առած էի եւ դեռ կը հագնիմ, բայց դուք նորա­ձեւութիւն կ'ըսէք հագուստ կ՚առնէք, հնաձեւութիւն կ՚ըսէք լաթ կ՚ուզէք. ամուսիններնիդ չկենան առնեն. անկէ վերջը դաշտերու վրայ դրուած զօրականներու վրաններու պէս ահա­ւոր Մալաքոֆ ներու մէջ կը մտնէք, փողոցի վրայ անցորդ­ները կ՚արգելուք, թէ՛ որ մէկը հագուստնիդ ոտքովը պատռէ, ծուռ ծուռ կը նայիք, եւ իրիկունը ամուսիններնուդ կ՚ըսէք, մէկը աւանակի պէս անցաւ, հագուստս պատռեց, ստակ տուր, վաղը ուրիշ մը առնեմ: ( Կ՚երգէ ):

Կանայք ասանկ են,
Միշտ նոր լաթ կ՚ուզեն,
Եւ թէ որ չառնես`
Պզտիկ տղու պէս,
Որ դեռ ծծէ կաթ,
Ես լաթ կ՚ուզեմ, լաթ
Կ՚ըսեն կը պոռան,
Կու լան ու կու լան:
Առտուանց կանուխ կ՚ըսէ լաթ լաթ լաթ,
Պառկելու ատեն պոռա յ լաթ լաթ լաթ:
Ամառը կու գայ դարձեալ լաթ լաթ լաթ.
Ձմեռ կը հասնի, բայց մ իշտ լաթ լաթ լաթ:

Դուն ալ հիմա ելեր, նշանածիդ հագուստներուն չես հաւնիր: Ես գիտեմ, յանցանքը իմս է, քեզի հետ միշտ անու­շութեամբ վարուեցայ, եւ իբրեւ բարբարոս հայր մը ամէն մէկ խօսքդ ապտակով չվարձատրեցի. ուստի ալ ժամանակն հասաւ, պէտք է որ քաղցրութիւնը դառնութեան փոխուի. ահա վերջին խօսքս, Մարգարը պիտի սիրես:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Անհնարին է ինձ զայն սիրել, քանի որ անդին լուսնոյ պէս երիտասարդ մը յափշտակեր է իմ սէրս:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Ինչո՞ւ յափշտակել տուիր:

ԵՐԱՆԵԱԿ

Սրտիս հարցուցէք, ինձի ի՞նչ կը հարցնէք:

ԹԱՓԱՌՆԻԿՈՍ

Շուտ կորի առջեւէս, գնա՛, սենեակդ քաշուէ, անզգամ աղջիկ:

ԵՐԱՆԵԱԿ, մեկուսի

Ինքը որ այս հասակին մէջ ուրիշ կանանց կը քծնի: ( Բարձր ) Մարգարի հետ չպիտի կարգուիմ: ( Կ՚երթայ ):