Նամակներ

178. ՊԻԵՐ ՄԱԵՍԻՆ

Le 17 juin 1912 Tokat

Mon cher Pierre, Maes

J'al déjà reçu ta lettre. Les nouvelles que tu m'as données sur la bonne ville de Gand et sur les amis, me remplirent d'une extrême joie.

Comme tu vois je me suis transféré à Tokat, une petite ville très belle, entouree de vignes et de vergers. Le vin y est abondant; souvent je lève mon verre plein de liqueur classique et je le vide à la santé de la jeunesse, des muses et de amis qui habitent la Belgique.

J'y suis professeur et je gagne 8 livres turques par mois. C'est suffisant, je pense, pour que je sois un richard on Orient.

Mon cher Pierre, il y a déjà deux ans que je me suis marié. Ma femme s'appelle Arakcia, une belle blonde que j'avais aimé d'un amour romantique; de plus j'ai une petite fille d'un an, douée d'une intelligence précoce. Déjà elle peut dire papa et ce mot me remplit d'une inexprimable joie. Je lui ai dédié déjà une poésie intitulée Varoujanka qui est son prenom, le prénom de cet ange-là que je chris de tout mon cœur.

Je crois que tu sais déjà que j'ai fait publié un livre de poésies, intitulé "Le cœur de la race". Permets moi de te dire que ce livre a eu une grande renommée. J'ai l'opinion publique et celle des hommes lettrés en faveur de mon art. En quelques moïs je ferai publler un autre volume£ Les chants paiens. Les frais pour cette dernière publication seront payés par un arménien de Russie, un richard assez instruit selon mes renseignements que j'ai eus sur lui, car je ne le connais pas personnellement. C'est[chicl]-n'est-ce-pas? être aimé et être payé en même temps.

Encore je n'ai pas commencé à écrire ma pièce de thèâtre. Avant d'écrire une pièce il faut avoir déjà bien vécu et bien souffert. C'est mon avis sur ce point-ci.

M ^r Tchiobanian se trouve toujours a Paris. La revue Anahid a cessé de paraître par la cause de manque d'argent. Maintenant je collabore presque a toutes les revues littéraires arméniennes et je suis paye par les rédacteurs.

Veux-tu que je parie un peu de la politique? Tu sais déjà que la Turquie est un pays constitutionnel!! La presse est libre, c'est tout ce que je désirais déjà. La guerre de Tripoli ne m'intéresse pas a condition qu'elle ne flait pas par le démembrement de la Turquie£ car nous vivons bien maintenat avec les islams et un démembrement du pays sera funeste pour l'avenir de l'Armenie, nous en sommes convaincus.

Mon cher Pierre, dis a Josephe que je désire avoir ses nouvelles publications s'il en a; et que je lui souhaite de grands progrès. Je désire avoir aussi des nouvelles sur Charles et sur Perinne. Je serai très content s'ils m'écrivent quelques lignes; je pense a eux souvent. leur souvenir m'est cher. Je serai très content si tu m'informes des dernières péripéties du mariage de Charles. dismoi surtout s'il est heureux ou pas.

Je te remercie de l'envoi de ton petit portrait que je garderai comme un souvenir précieux. Je te trouve assez engraissé sur ton portrait. J'en suis sûr que tu vides de bons verres de la biere d'Audenarde, et tu les vides aussi à ma santé. Comme je désire boire votre bière de Belgique, que nous n'avons pas ici malheureusement.

Tu m'invites a Gand a l'occasion d'une exposition qui aur lieu dans votre bonne ville, je t'en remercie de tout mon cœur, quoiqu'il ne m'est pas assez facile d'entreprendre un pareil voyage. En tout cas ma femme désire aussi voir une fois l'Europe; et tôt ou tard cette question sera résolue, j'espère, conformément aux désirs de ma chère Blonde.

Je nai aucune nouvelle de Klidjian.

Au cas échéant tu recevras mon portrait.

Au revoir, cher Pierre, et crois à mon affection

Daniel Varoujan

[Թարգմանութիւն]

17 յունիս, 1912, Թոգաթ

Իմ սիրելի Պիեր Մաես,

Նամակդ արդէն ստացել եմ։ Լուրերը, որ հաղորդել ես մեր սիրելի Գենտ քաղաքի եւ մեր բարեկամների մասին, ինձ անչափ ուրախացրին։

Ինչպէս տեսնում ես, ես տեղափոխուել եմ Թոգաթ, մի շատ գեղեցիկ փոքր քաղաք՝ շրջապատուած խաղողի եւ պտղատու այգիներով։ Գինին այստեղ առատ է, ես յաճախ եմ բարձրացնում դասական հեղուկով լի գաւաթս եւ պարպում՝ երիտասարդութեան, մուսաների եւ Բելգիայում ապրող բարեկամներիս կենացը։

Ես այստեղ ուսուցիչ եմ եւ ամսական շահում եմ 8 թուրքական լիրա։ Կարծում եմ դա բաւական է, որ Արեւելքում ես հարուստ համարուեմ։

Սիրելի Պիեր, արդէն երկու տարի է ամուսնացել եմ։ Կնոջս անունը Արաքսիայ է, մի գեղեցիկ խարտիշուհի, որին սիրահարուել էի ռոմանտիկ սիրով։ Արդէն նոյնիսկ մի տարեկան աղջնակ ունեմ, որն օժտուած է վաղահաս խելքով։ Նա արդէն կարողանում է հայրիկ ասել, եւ այդ բառը ինձ լցնում է մի անպատմելի ուրախութեամբ։ Ես նրան արդէն մի բանաստեղծութիւն եմ ձօնել՝ «Վարուժնակիս» խորագրով, որը նրա կնքանունն է, այդ հրեշտակի կնքանունը, որին ամբողջ սրտով պաշտում եմ։

Կարծում եմ արդէն գիտես, որ հրատարակել եմ քերթուածների մի գիրք՝ «Ցեղին սիրտը» խորագրով։ Թոյլ տուր ասեմ որ այդ գիրքը մեծ ճանաչում գտաւ։ Հասարակութիւնը եւ գրողները շահեկան կարծիք են արտայայտել իմ արուեստի մասին։ Մի քանի ամսից կը հրատարակեմ մի ուրիշ հատոր՝ «Հեթանոս երգեր»-ը։ Այս վերջին հրատարկութեան ծախսերը հոգալու է մի ռուսաստանցի հարուստ հայ, որը, ըստ ինձ հասած տեղեկութիւնների, բաւական ուսեալ անձնաւորութիւն է, որովհետեւ ինքս անձամբ նրան չեմ ճանաչում։ [Հիանալի է, ] չէ՞, երբ միաժամանակ թէ՛ սիրում են քեզ, թէ՛ ծախսերդ հոգում։

Թատերախաղս դեռ չեմ սկսել գրել։ Թատերախաղ գրելուց առաջ մարդ պէտք է շատ ապրած եւ շատ տառապած լինի։

Սա է իմ կարծիքը այս խնդրի շուրջ։

Չօպանեանը առաջուայ պէս Փարիզում է։ «Անահիտ» հանդէսը դադարել է լոյս տեսնել՝ դրամական նեղութեան պատճառով։ Այժմ ես աշխատակցում եմ գրեթէ բոլոր հայկական հանդէսներին եւ վճարւում խմբագիրների կողմից։

Ուզո՞ւմ ես մի քիչ քաղաքականութիւնից խօսեմ։ Արդէն գիտես, որ Թուրքիան սահմանադրական երկիր է։ Մամուլն ազատ է։ Իմ ուզածն էլ արդէն հէնց դա էր։ Տրիպոլիի պատերազմը ինձ չի հետաքրքրում, պայմանով, որ չաւարտուի Թուրքիայի մասնատումով, որովհետեւ մենք հիմա լաւ ենք իսլամների հետ, եւ երկրի մասնատումը աղէտաբեր կը լինէր Հայաստանի ապագայի համար. մենք դրանում համոզուած ենք։

Սիրելի Պիեր, յայտնիր Ժոզէֆին, որ ես ցանկանում եմ ունենալ նրա նոր հրապարակումները, եթէ կան, եւ որ ես իրեն մեծ առաջընթաց եմ մաղթում։ Կ՚ուզենայի նաեւ լուրեր ունենալ Շառլի եւ Պիրենի մասին։ Շատ գոհ կը լինէի, եթէ ինձ մի քանի տող գրէին։ Ես յաճախ եմ մտածում նրանց մասին, նրանց յիշատակը թանկ է ինձ համար։ Շատ գոհ կը լինեմ, եթէ տեղեկութիւններ յայտնես Շառլի ամուսնութեան վերջին իրադարձութիւնների մասին. գրիր մանաւանդ, նա երջանի՞կ է, թէ՞ ոչ։

Շնորհակալ եմ ուղարկածդ փոքրիկ լուսանկարի համար, որը կը պահեմ որպէս թանկագին յիշատակ։ Բաւական գիրացած ես երեւում նկարիդ վրաj։ Վստահ եմ, որ գաւաթներով Օդընարդի գարեջուր ես խմում, եւ իհարկէ՝ նաեւ իմ կենացը։ Ինչպէ՞ս եմ ուզում խմել ձեր բելգիական գարեջուրը, որի նմանկ մենք այստեղ դժբախտաբար չունենք։

Ինձ հրաւիրում ես Գենտ՝ մի ցուցահանդէսի առիթով որը բացուելու է ձեր սիրելի քաղաքում։ Սրտանց շնորհակալ եմ, թէեւ դժուարանում եմ նման մի ճամբորդութիւն ձեռնարկել։ Ամէն պարագայում, կինս նոյնպէս ցանկանում է մի անգամ լինել Եւրոպայում, եւ վաղ թէ ուշ, յուսով եմ, այդ հարցը կը լուծուի՝ համաձայն իմ սիրելի խարտիշուհու ցանկութեան։

Գլըճեանից ոչ մի լուր չունեմ։

Հէնց որ առիթ ներկայացաւ՝ կը ստանաս լուսանկարս։ Ցտեսութիւն, սիրելի Պիեր, եւ հաւատա իմ անկեղծ սիրուն։

Դանիէլ Վարուժան