Գիրք Պատմութեան

Վասն երաշխաւոր Սուրբ Աստուածածնի Խորանին մերոյ որ ՚ի վերայ դրանն է, եւ վասն Սեանն։

Ի վերոյ ասացաք թէ դրունք սրբոյՅարութեանն երկու են. մինն փակեալ, եւ միւսն բաց. որ այսօր ՚ի նմանէ՛ մտանեմք եւ ելանեմք ՚ի տօնիՎերացման Սրբոյ Խաչին. որում ՚ի ծագաց երկրէ գայինքրիստոնեայք յերկրպագութիւն սրբոյ խաչին։ Եկն եւՄարիամ Եգիպտացին որ հռչակեալ էր անառակ գործով. եւ յայսմ դրանէս կամէր մտանել ՚ի ՍուրբՅարութիւնն. եւ ո՛չ թոյլ տայր նմա աներեւոյթզօրութիւն Սրբոյ Խաչին եւ Գերեզմանին Քրիստոսի։

Եւ գիտաց որ վասն անառակ մեղացն ո՛չարժանացաւ մտանել։ Տեսանէր զամենայնսն զիհամարձակ մտանէին եւ ելանէին, եւ ինքն զրկեալ եւարգիլեալ ՚ի զօրութենէ սրբոց տեղեաց՝ կայր ՚ի մեծտարակուսութեան արտաքոյ սրբոյ տաճարին։

Եւ ամբարձեալ զաչս իւր ՚ի վեր, ետես ՚իվերայ այսմ դրանս զպատկեր Տիրամօր ՍուրբԱստուածածին Կուսին, ՚ի գիրկն ունելով զՄիածինՈրդին զԱստուածն մեր. եւ սկսաւ դառն արտասուօքողբալ եւ զղջալ զմեղս իւր, աղաչելով զմայրնողորմութեան լինիլ նմա երաշխաւոր այլ ո՛չ եւսդառնալ ՚ի մեղս։ Եւ զկնի բազում պաղատանացկրկնելով զբանն առ սուրբ պատկերն թէ՝ Դո՛ւ լեր ինձերաշխաւոր, ո՛վ ապաւէնդ մեղաւորաց, եւ թո՛յլ տուրինձ մի անգամ մտանել եւ համբուրել զտնօրէնութեանտեղիքս Միածնի քոյ։ Եւ ապա թոյլ ետուն նմա բռունքհզօրին մտանել. եւ մտեալ խոստովանեցաւ զյանցանսիւր եւ արժանացաւ երկրպագութեան Սրբոյ Խաչին եւաստուածընկալ Գերեզմանին Քրիստոսի։

Եւ ելեալ առաջի սրբոյ պատկերին անկաւ ՚իվերայ երեսացն եւ որպէս յերաշխաւորէ խնդրէրցուցանել նմա փրկութիւն։ Եւ լուաւ ձայն ՚իպատկերէր թէ՝ Անցանիցես ընդ Յորդանան եւ բարիհանգիստ գտցես։ Եւ հրաժարեալ յաշխարհէ գնաց ՚իներքսագոյն անապատն յայնկոյս Յորդանանու. եւ եկացյանապատն ԻԷ ամ մեծաւ ճգնութեամբ եւ հանգեաւ ՚իՔրիստոս. որոյ յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի։ Յայսպատճառէս կոչեցաւ Սուրբ Աստուածածնայ Խորան, որ էվերնատունն մեր երաշխաւոր Սուրբ Աստուածածինն։Զսմանէ՛ խոստացայ ՚ի վերոյ հետեւապէս գրել։Յաջակողմ դրանս ճեղքեալ սիւն մի պատուի ՚իքրիստոնէից. ուր ասի վասն սորա ՚իզրուցաբանութեանց թէ, յորժամ այլազգիքն առինզսուրբ քաղաքս ո՛չ տային թոյլ քրիստոնէից մտանել՚ի Սուրբ Յարութիւնն կատարել զտօն ՅարութեանԶատկին։ Եւ ՚ի մեծի շաբաթուն բովանդակ քրիստոնեայքհայրապետիւն կանգնեալք ՚ի գաւիթ Սրբոյ Յարութեաննանմխիթար սգով աղօթէին աղաչելով զԱստուած այցառնել խղճութեանն եւ դառնութեանն զորս կրէին։ Եւյիններորդ ժամուն եղեւ որոտ ահագին. եւ իսկոյնճեղքեալ սիւնս այս՝ ճառագայթեցաւ լոյս պայծառ ՚իտեսիլ ամենեցուն, եւ եղեւ մեծ մխիթարութիւնքրիստոնէից։

Իսկ այլազգիքն յորժամ տեսին զհրաշն՝բացին զՍուրբ Դուռն եւ թոյլ ետուն քրիստոնէիցմտանել եւ կատարել զպասքայն Սրբոյ Զատկին մեծաւցնծութեամբ փառաւորելով զյարուցեալն ՚ի մեռելոցզՔրիստոս Աստուածն մեր։ Եւ յայնժամ առաջի ՍրբոյԴրանս բեւեռեցին ՚ի գետինն զբազում բեւեռս, որքկան մինչեւ ցայսօր ՚ի նշան հրաշից. յանդիմանութիւնփորձողաց զՍուրբ Գերեզմանն եւ ո՛չ հաւատացողաց ՚իզօրութիւն նորա. եւ յաչս անօրէն եւ պիղծ ազգինհրէից որք դրդեցին զայլազգիսն ո՛չ թողուլքրիստոնէից մտանել ՚ի Սուրբ Յարութիւնն։ Վասնորոյյօրէ՛ յայնմանէ մինչեւցայսօր ո՛չ կարէ հրէայ ոքանցանել ՚ի դրանէ Սրբոյ Յարութեան։ Շինեալ էինպատկերս շանց փորուածու քարեայ. այնու աստեղաբաշխարհեստագործութեամբ որ յորժամ անցանէր հրէայ մի ՚իդրանէ Սրբոյ Յարութեան, հաչէին շունքն բողոքձայնիւ եւ ազգ առնէին քրիստոնէից թէ՝ Տիրասպա՛նէանց աստի։ Սակայն ՚ի տիրել այլազգեացն հարեալկոտրատեցին զնոսա զի մի՛ պանծասցին քրիստոնեայք. եւ տակաւին երեւին քանդակեալ պատկերք շանցն ՚իմէջ ատենին յանկիւնն հիւսիսային յարեւելեան կուսէ՚ի վերայ դրան Ղպթոց եկեղեցւոյն։