Պատմութիւն Հայոց, Հատոր Գ.

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ա. Հեթում արքայ Հայոց տեսեալ` թէ պարտեցաւ ամիրայն Իկոնիոյ ՚ի թաթարաց, եւ յայտնի գիտացեալ` թէ փոքր փոքր յառաջ գան նոքա, եւ մերձենան ՚ի սահմանս իշխանութեան իւրոյ ՚ի Կիւլիկիա, խորհեցաւ ուխտ խաղաղութեան հաստատել ընդ նոսա , եւ կալ ՚ի հնազանդութեան նոցա: Ապա առեալ հաւանութիւն յիշխանաց իւրոց` առաքեաց ՚ի մուտս գարնան դեսպանս առ թաթարս հանդերձ բազում ընծայիւք ծանրագնովք վասն այսր` խոստանալով կալ ՚ի հպատակութեան նոցա:
       Գնացեալ դեսպանացն ՚ի սահմանս Խաչենոյ` եկին առ Ջալալ հայ իշխան. եւ միջնորդութեամբ նորա յանդիման եղեն Բաչուայ մեծի իշխանին Թաթարաց, եւ Ելթինայ կամ Այլաթանայ մեծի տիկնոջ Չարմաղանին, եւ այլոց եւս իշխանաց. եւ մատուցեալ առաջի նոցա զպատարագսն` ծանուցին նոցա զպատգամս Հեթմոյ արքային: Եւ նոցա հաւանեալ ընդ այն` խնդրեցին նախ ՚ի Հեթմոյ տալ ՚ի ձեռս իւրեանց զմայր Խիաթատին ամիրային եւ զկին եւ զդուստր նորա, որք ապաստանեալ էին ՚ի նա: Արձակեցին եւ ինքեանք վասն այսր բանի դեսպանս առ Հեթում արքայ ընդ դեսպանս նորա:
       Իբրեւ լուաւ Հեթում զխնդիր նոցա, տրտմեցաւ յոյժ. եւ ոչ կամէր առնել` զոր խնդրէինն. լա'ւ էր ինձ ասէ, եթէ զորդի իմ խնդրեալ էր նոցա զԼեւոն, քան թէ զնոսա` որք յիսն ապաւինեցան. եւ կայր ՚ի տարակուսի մեծի. բայց քանզի երկնչէր ՚ի թաթարաց, զի հաւաստի էր` թէ յարձակին նոքա յերկիր իւր, վասն այսորիկ ակամայ կամօք ետ զնոսա ՚ի ձեռս դեսպանացն Թաթարաց. եւ տուեալ միանգամայն զբազում ընծայս վասն իշխանաց նոցա , եւս եւ զբազում պարգեւս նոցին իսկ դեսպանացն` արձակեաց զնոսա առ Բաչու` հանդերձ հրեշտակօք իւրովք:
       Եւ իբրեւ գնացեալ հասին դեսպանքն Հեթմոյ եւ Թաթարաց առ Բաչու իշխան, տեսեալ նորա եւ այլոց իշխանաց զընտանիս ամիրային` ուրախ եղեն յոյժ . եւ սահմանեցին նոցա տեղի անդորր: Եւ ապա գրեալ երդմամբ յերկար նամակի, զոր կոչէին Էլտամղայ, վասն սիրոյ եւ միաբանութեան ընդ արքային Հեթմոյ, ետուն հրեշտակաց նորա. եւ պահեալ զնոսա առ իւրեանս ՚ի ժամանակի ձմերան` ՚ի գալ գարնան առաքեցին զնոսա առ Հեթում: Եւ ինքեանք զհետ եղեն պատրաստութեան յարձակելոյ ՚ի Միջագետս. եւ տիրելոյ այնոցիկ կողմանց եւս:
       բ. ՚Ի դադարիլ երթեւեկութեան դեսպանացն Հեթմոյ եւ թաթարաց, Կոստանդին քեռի նորա` իշխան Լամբրոնի` ապստամբեցաւ ՚ի նմանէ, եւ ՚ի Կոստանդեայ հօրէ նորա, եւ յարեցաւ յամիրայն Իկոնիոյ, որ անհնարին բարկութեամբ բորբոքեալ էր ՚ի վերայ Հեթմոյ վասն տալոյ նորա զընտանիս իւր ՚ի ձեռս թաթարաց: Եւ թէպէտ արքայն Հեթում եւ հայր նորա Կոստանդին բազմօք ջանացան ՚ի հաւանութիւն հնազանդութեան ածել զապստամբեալն զԿոստանդին, բայց ոչ կարացին զսպել զնա: Ապա զօր գումարեալ Հեթմոյ` յարձակեցաւ ՚ի վերայ սահմանաց նորա. եւ էառ զամենայն գիւղս եւ զանդաստանս ՚ի ձեռաց նորուն, բաց ՚ի Լամբրոն քաղաքէ. յոր ամրացեալ էր Կոստանդին, եւ ոչ կարէր խլրտիլ ուրեք: Եւ սովին փոքր մի խոնարհեալ նորա` առաքեաց հրեշտակս առ Հեթում վասն խօսելոյ զհաշտութիւն, խոստացեալ տալ նմա զորդիս իւր ՚ի պատանդս. բայց ոչ հաճեցաւ արքայն` չընծայելով հաւատս բանից նորա: Առաքեաց Կոստանդին երիցս եւս եւ զայլ հրեշտակս եւ խնդրեաց հաշտիլ. բայց տեսեալ թէ ոչ հաւանի Հեթում. հնարիւք իմն փախեաւ գաղտ ՚ի Լամբրոնէ. եւ գնացեալ առ ամիրայն` դաշնագիր եղեւ ընդ նմա:
       Եւ մինչդեռ յանհոգս կայր Հեթում արքայ, եւ ցրուեալ էին ՚ի նմանէ զօրք իւր, յանակնկալ ժամու յարձակեցաւ Կոստանդին յերկիրն Կիւլիկիոյ զօրօք ամիրային. եւ ասպատակութեամբ աւերեաց եւ ապականեաց զբազում գաւառս. եւ կոտորեաց զբազումս յազգէն Հայոց. եւ զյոլովս ՚ի նոցանէ ՚ի գերութիւն վարեալ` ետ ՚ի ձեռս զօրուն այլազգեաց. եւ եղեւ նա իբրեւ զբոց` որ ընթանայցէ ՚ի մէջ եղեգանց: Զայսպիսի չարիս նորա տեսեալ Հեթմոյ` ժողովեաց ըստ կարի զզօրս իւր, եւ պնդեցաւ զհետ ապստամբելոյն. եւ հնգիցս պատահեցաւ նմա. եւ եհար չարաչար զզօրս նորա. եւս եւ զհայսն` որք միաբանեալ էին ընդ նմա. եւ այնչափ նեղեաց զնա, մինչեւ հազիւ կարաց փախչիլ եւ անկանիլ յամրոց իւր ՚ի Լամբրոն. եւ անդ կայր պաշարեալ յամենայն կողմանց. եւ ոչ կարէր շարժիլ յաջ կամ յահեակ, եւ կամ փախչիլ ուրեք:
       Իսկ թաթարք յետ դաշն դնելոյ ընդ Հեթմոյ վերստին գրոհ տուեալ դիմեցին յաշխարհն Վասպուրական, եւ յաւարի առին զամենայն տեղիս. եւ անտի անցեալ յաշխարհն Տուրուբերան ՚ի գաւառն Բզնունեաց` պաշարեցին զԽլաթ, եւ առին զայն. եւ ետուն Թամթայ քեռ Աւագայ հանդերձ գաւառօքն ըստ հրամանի թագաւորին: Եւ ինքեանք դիմեալ ՚ի յԱմիդ քաղաք` առին եւ զայն. եւ անցեալ ՚ի Միջագետս` առին զԵդեսիա, զՄծբին, եւ զայլ բազում քաղաքս եւ զգաւառս. զի բնակիչք նոցա լուեալ զգալուստ թաթարաց` յառաջագոյն ազգովին եւ խմբովին փախուցեալ էին ՚ի սահմանաց անտի. եւ մնացեալ էին սակաւք ոմանք աննշանք: Եւ մինչդեռ յայսպիսի ասպատակութիւնս էին նոքա ՚ի ժամանակս ամառան, ՚ի շնչել դառն խորշակի` զորոյ չէին առեալ զփորձ, բազումք ՚ի նոցանէ մեռան անդէն. եւ երիվարք նոցա սատակեցան. եւ մնացեալքն հալածեալ գնացին ՚ի սահմանեալ տեղիս իւրեանց: Զայն տեսեալ փախստէից` դարձան անդրէն ՚ի քաղաքս իւրեանց. եւ նստան խաղաղութեամբ առ ժամանակ մի: Եւ զի ՚ի սմին ժամանակի Սարգիս արքեպիսկոպոս Կարնոյ գնացեալ էր ՚ի գերութիւն ընդ այլս, Շահնշահ որդի Զաքարէի մատուցեալ միջնորդ եղեւ առ իշխանս թաթարաց. եւ ազատեալ զնա ինքնին էառ եւ եբեր ՚ի տեղի իւր, հրաման առեալ միանգամայն եւ վասն նորոգելոյ զԿարին քաղաք` զոր աւերեալ էին քանի մի ամօք յառաջ:
       գ. Մեռաւ ՚ի նոյն աւուրս մեծ թագաւորն թաթարաց Ուխաթախան, եւ նստաւ ՚ի տեղի նորա որդի նորին Գիուգ կամ Գայուկ խան` ծնեալ` ՚ի Տուրախինէ քրիստոնեայ մօրէ: Եւ սա գոլով այր ագահ իսկեւիսկ առաքեաց հարկապահանջս առ ամենայն իշխանս իւր, որք սփռեալ էին ՚ի կողմանս Հայոց եւ Վրաց եւ այլոց ազգաց, գլուխ կարգելով հարկապահանջիցն զայր ոմն անողորմ Արղուն անուն, եւ երկրորդ նորա զՂարաբուղա աշխարհակալ` զոր ՚ի վերոյ յիշեցաք:
       Սոյն այս Ղարաբուղա` որ սակաւ պակաս գտաւ քան զԲուղայ ոստիկան ՚ի ժամանակս Սմբատայ Խոստովանողի. գիրք Գ. գլուխ 70. եկեալ անդրէն յաշխարհն Հայոց հանդերձ ամեհի արամբք եւ զօրօք. զորս ժողովեալ էր յայլոց անողորմ ազգաց, սկսաւ առնուլ հարկս առաւել քան զկար վճարելոյ. եւ ոչ կարացին այլ իշխանք ընդդիմանալ նմա: Եւ նախ կալեալ նորա զիշխանն Խաչենոյ Ջալալ` եդ ՚ի կալանս, պահանջելով ՚ի նմանէ բազում ինչ. եւ յոչ կարելն նորա վճարել, դառնացեալ ՚ի վերայ նորա` զամենայն զբարկութիւն իւր եհեղ ՚ի վերայ ամրոցաց նորին. եւ կործանեաց զբերդս նորա` զխոյախան, զդեդ, եւ զծիրանաքար, եւ զայլս, եւ յաւարի էառ զամենայն ստացուածս նորա. մինչեւ հազիւ կարել նմա զերծուցանել զկեանս իւր եւեթ ՚ի ձեռաց բռնաւորին:
       Յետ այսորիկ կամեցաւ ըմբռնել եւ զիշխանն Աւագ Սարգիս զորդի Իւանեայ մեծի, եւ իբրեւ խոյս ետ նա ՚ի նմանէ , խորհուրդ ետուն նմա իշխանք Թաթարացն եւ ասեն. ա'ռ եւ դու ընդ քեզ զզօրս քոյ, վարձեա ' եւ զայլս, եւ գնա ' այնպէս առ Ղարաբուղա: Եւ եթէ կամիցի նա ըմբռնել զքեզ, դու կա'լ զնա, եւ մեք օգնական լիցուք քեզ. եւ նա արար ըստ բանից նոցա: Իբրեւ ետես Ղարաբուղա, եթէ զօրօք եկեալ է Աւագ առ ինքն, երկեաւ փոքր մի, եւ ասէ ցնա. զի՞նչ է այդ բազմութիւն զօրաց, միթէ ապստամբի՞լ խորհիս ՚ի թագաւորէն. գուցէ եւ վասն սպանանելոյ զիս եկեալ ես այդպէս ՚ի վերայ իմ: Ասէ ցնա Աւագ. զի՞նչ է ապա եւ այդ բազմութիւն զօրացդ, զորս ժողովեալ ես յազգաց թշնամեաց թագաւորի, եւ եկեալ ես նենգութեամբ ըմբռնել զմեզ:
       Տեսեալ Ղարաբուղայի` թէ բռնագոյն գտաւ նա ՚ի բանս իւր, սկսաւ խօսիլ ընդ նմա սիրով, եւ եդ դաշն խաղաղութեան ընդ նմա. բայց հանապազ երկնէր ՚ի սրտի իւրում գտանել դիպօղ ժամանակ, եւ սպանանել զիշխանն Աւագ : Այլ մինչդեռ նա յայսպիսի խորհուրդս վարանէր, ելին անբուժելի խոցք ՚ի փողս նորա. որով եւ հեղձամուղձ եղեալ մեռաւ:
       Իբրեւ լուաւ Հեթում արքայ Հայոց զմահ Ուխաթայ խանին, եւ զթագաւորել Գիուգայ, առաքեաց առ նա զեղբայր իւր զՍմբատ` որ էր սպարապետ զօրաց իւրոց, մեծամեծ պատարագօք. եւ խնդրեաց ՚ի նմանէ զնորոգութիւն ուխտի դաշանց միաբանութեանն, եւս եւ զքաղաքս ինչ` զորս առեալ էր թաթարաց ՚ի ձեռաց ամիրային, զի իւր էին նոքին: Եւ Սմբատայ գնացեալ առ թագաւորն Գիուգ` պատուեցաւ ՚ի նմանէ յոյժ. եւ ընկալաւ զյետ կար երդման վասն սիրոյ միաբանութեան. եւ էառ եւս զիշխանութիւն այնոցիկ քաղաքաց. եւ դարձաւ անտի: Եւ եկեալ նախ առ գլխաւոր իշխանն թաթարաց Բաչու` եցոյց նմա զհրովարտակ թագաւորին. եւ նորա հաստատեալ զհրամանսն հանդերձ այլովք իշխանօք իւրովք` յուղարկեաց պատուով զՍմբատ առ Հեթում:
       դ. Սոյն այս Բաչու յետ արձակելոյ զՍմբատ` գրգռեալ յիշխանաց իւրոց, եւս եւ յայլոց, մանաւանդ թէ ՚ի ներքին ախտից իւրոց, առաքեաց բազում ընծայիւք պատգամաւորս առ թագուհին Վրաց Ռուզուդան, որ նստէր յամրոցն ու Անեթայ. եւ կոչեաց զնա գալ վաղվաղակի առ ինքն, որպէս թէ առ ՚ի հաստատել զբարեկամութիւն: ՚Ի նմին ժամանակի առաքեաց առ նա պատգամաւորս նաեւ խանն հիւսիսոյ Բաթու` որդի Թուշեայ որդւոյ Ճինկիզխանին. եւ բազում մեծարանօք կոչէր զնա գալ առ ինքն: Բայց նա ոչ իւիք էառ յանձն գնալ առ նոսա. քանզի գիտէր` թէ ոչ վասն հարկի իրիք, այլ` վասն գեղոյ իւրոյ կոչէին զնա. վասն զի երկոքին եւս առեալ զլուր գեղեցկութեան նորա` ցանկային ունիլ զնա: Եւ ՚ի յաճախել նոցա հետզհետէ զպատգամաւորս, երկուցեալ նորա ՚ի նոցանէ` մանաւանդ ՚ի Բաթուէ, առաքեաց իբր պատանդ առ նա ինքն Բաթու` զորդի իւր զԴաւիթ միջնորդութեամբ Աւագայ Սարգսի:
       Ընդ այս գործի նորա դժկամակեալ Բաչու եւ այլ իշխանք նորա` խորհեցան թագաւորեցուցանել զայլ ոք ՚ի վերայ Վրաց ընդդէմ Ռուզուդանայ: Եւ էր եղբօրորդի մի թագուհւոյն` որ եւս Դաւիթ կոչիւր` որդի Գորգ Լաշայի, որ եւ էր իրաւամբ ժառանգ թագաւորութեան. բայց թագուհին Ռուզուդան հնարիւք իմն հեռացուցեալ էր զնա յաշխարհէն Վրաց. քանզի սա ինքն Ռուզուդան յառաջնմէ ունելով բարեկամութիւն ընդ Խիաթատինայ ամիրային Իկոնիոյ` յղեալ էր առ նա զդուստր իւր ՚ի կնութիւն . ընդ նմին առաքեալ էր եւ զեղբօրորդի իւր զԴաւիթ Լաշեան իբր հարսնածու` յորդորելով ՚ի ծածուկ զամիրայն, զի ՚ի կալանս պահեսցէ զնա. որպէս զի յաջորդ թագաւորութեան լիցի միւս Դաւիթ որդի իւր. եւ ամիրայն ըստ բանի նորա արգելեալ էր զԴաւիթ Լաշեան ՚ի վիրապի միում ՚ի Կեսարիա. եւ վասն այսր իշխանք Վրաց եւ Հայոց ոխացեալ էին ընդ թագուհւոյն:
       Արդ` իբրեւ իրազեկ եղեւ Բաչու այսմ ամենայնի, յղեաց զմեծ իշխանն Հայոց զՎահրամ զտէրն Գագայ եւ Շամքորայ` զորդի Բլու Զաքարէի, գնալ եւ բերել հնարիւք իմն զԴաւիթ Լաշեան. եւ Վահրամ կատարեալ զհրաման նորա` էած առ նա զԴաւիթ. եւ ապա բանիւ Բաչուին տարաւ զնա յաշխարհն Թաթարաց առ մեծ խանն Գիուգ. եւ պատմեաց նմա` թէ սա է ժառանգ թագաւորութեան Վրաց. եւ խանն ետ հրաման` տանիլ եւ թագաւորեցուցանել զնա: Եւ իբրեւ եբեր Վահրամ զԴաւիթ ՚ի Մծխիթա` էօծ զնա կաթուղիկոսն Վրաց թագաւոր ՚ի վերայ ազգին. ընդ որում միաբանեցան եւ վրացի իշխանք, եւս եւ իշխանքն Հայոց` Աւագ, Շահնշահ, եւ Ալբուղ. եւ այլք. եւ տարեալ նստուցին զնա յԱթոռ թագաւորութեան ՚ի Տփխիս, անուանեալ զնա Վահրամուլ արքայ, իբր թէ ՚ի Վահրամայ եդեալ թագաւոր: Զայս ամենայն լուեալ Բաթուայ խանին հիւսիսոյ` առ որ եկեալ էր միւս Դաւիթ որդի Ռուզուդանայ, թագ կապեաց եւ ինքն նմա. եւ առաքեաց առ մեծ խանն Գիուգ, զի փոխանակ Վահրամուլայ` զնա թագաւորեցուսցէ:
       Եւ յայսմ միջոցի սա ինքն Բաթու` նոյնպէս եւ Բաչու` դաւաճանութեամբ հետզհետէ անդադար առաքէին պատգամաւորս մեծամեծ պատարագօք առ թագուհին Ռուզուդան, զի եկեսցէ փութով: Իսկ թագուհին նեղեալ յերկուց կողմանց եւս, եւ երկուցեալ` թէ կորուսցէ զանձն իւր վասն գեղեցկութեանն, պաշարեցաւ ՚ի տագնապ անհնարին. եւ առեալ ինքնին դեղ մահու` մեռաւ, յանձն արարեալ կտակաւ ցիշխանն Աւագ զորդի իւր զԴաւիթ, զի ՚ի դառնալ նորա ՚ի խանէն` օգնական լիցի նմա: Իսկ խանն Գիուգ հրամայեաց, զի նախ թագաւորեսցէ Վահրամուլ Դաւիթ որդի Լաշեայ եղբօր թագուհւոյն. եւ ապա Դաւիթ որդի նորա. որ եւ եկեալ ՚ի Վրաստան նստաւ իբր երկրորդ արքայ յամուրն Ուսանէթ: Բայց թագաւորութիւն երկուց սոցա ոչինչ օգնեաց. զի թաթարք պէսպէս հարկապահանջութեամբ եւ ասպատակութեամբ զանհնարին չարիս հասուցանէին նոցա. նմանապէս եւ իշխանքն Հայոց կային ՚ի տառապանս յերեսաց նոցին, եւ քաղէին ոգիք ամենեցուն. զի թէպէտեւ վերստին լցան փոքր մի քաղաքք եւ վանորայք, բայց կարի իմն ծանրացեալ էր ՚ի վերայ նոցա հարկ արքունի. եւ ոչ էր կար յագեցուցանել զագահութիւն այնր ազգի:
       ե. Եւ մինչդեռ յայսպիսի տառապանս հեծէին նոքա ամս ինչ, եհաս ապա ՚ի վերայ այլ իմն թշուառութիւն. որոյ այս եղեւ պատճառ: Յաւուր միում յորժամ ժողովեալ էին իշխանք Հայոց հանդերձ զօրօք իւրեանց առ արքայն Վրաց Վահրամուլ Դաւիթ, եւ նստեալ ՚ի սեղան ուտէին եւ ըմպէին ՚ի միասին, ոմանք յիշխանացն Վրաց սկսան յոխորտալ, եւ ասել. մինչեւ ցե՞րբ իցէ մեզ կալ ՚ի ծառայութեան թաթարաց. եկա'յք վանեսցո'ւք զնոսա յաշխարհէ մերմէ: Անդ էր եւ Աւագ իշխանն Հայոց, որ եւ տկարացեալ իսկ էր հիւանդութեամբ. եւ սա ընդդէմ եկաց բանից նոցա, եւ լռեցոյց զնոսա, եւ խափանեաց զխորհուրդս նոցա. բայց սակայն ամպարիշտք ոմանք ՚ի մեկնիլ իւրեանց անտի` գնացեալ պատմեցին թաթարաց. աւասիկ ասեն` Հայք եւ Վիրք խորհին ապստամբիլ ՚ի ձէնջ:
       Եւ իբրեւ լուան նոքա զայս, անդէն առ նմին զորս միանգամ առ իւրեանս ունէին յիշխանացն Հայոց, կալեալ կապեցին, եւ արկին յարգելանս: Առաքեցին իսկոյն եւ հրաւիրակս առ այլ իշխանս Հայոց եւ Վրաց` գալ փութանակի առ ինքեանս, եդեալ ՚ի մտի զամենեսին ՚ի միասին կորուսանել: Յայնմ վայրի մի ոմն ՚ի գլխաւոր զօրավարաց նոցա Չաղադ անուն` որ բարեկամ էր Աւագայ, եկաց ՚ի միջի, եւ ասէ. մեք ոչ ունիմք հրաման ՚ի թագաւորէ մերմէ կորուսանել զայնոսիկ, որք հնազանդեալ են մեզ, եւ տան հարկս յարքունիս. արդ` սոքա ամենեքին մեզ հնազանդ են եւ հաւատարիմ. իսկ իրք ապստամբութեան սոցա ոչ է մեզ դեռեւս հաւաստեաւ ստուգեալ: Եւ զայս լուեալ նոցա դադարեցան, եւ զհետ եղեն քննութեան, ճշմարի՞տ իցէ արդեօք այն խորհուրդ ապստամբութեան նոցա:
       Իբրեւ լուաւ զայս ամենայն Աւագ իշխանն, չգտեալ զայլ հնարս` կամեցաւ անձամբ գնալ առ իշխանս թաթարաց, եւ խաղաղել զիրսն. այլ զի հիւանդ էր ծանր, եւ չկարէր նստիլ ՚ի վերայ ձիոյ, ետ դնել զինքն ՚ի դագաղաձեւ գահոյս կամ ՚ի պատգարակի, եւ այնպէս ել ՚ի ճանապարհ. եւ յառաջ քան զինքն առաքեաց առ թաթարս զմայր իւր, որում անուն էր Խոշաքեր` կին իմաստուն. որ եւ եկեալ երաշխաւոր եղեւ վասն որդւոյ իւրոյ` ցուցեալ զհաւատարմութիւն նորա առ նոսա. եւ ահա ինքն եւս ասէ գայ առ ձեզ տկար անձամբ: Յայնմ վայրի եհաս եւ Աւագ, եւ եցոյց բազում իրօք զհաւատարմութիւն իւր, որով եւ զերծոյց զինքն եւ զայլ իշխանս Հայոց եւ զաշխարհ նոցա:
       Կոչեցին յետ այսորիկ գլխաւորք թաթարաց եւ զարքայն Վրաց եւ զմեծամեծս նորա. եւ իբրեւ քննեալ ստուգեցին վկայութեամբ ոմանց զխորհուրդ ապստամբութեան նոցա, կալեալ կապեցին զնոսա ուժգին բարակ չուանաւ. եւ զերիս աւուրս գանեցին զնոսա. եւ ապա առեալ զինչս եւ զերիվարս նոցին. եւ զգինս գլխոց նոցա` թողին զնոսա. եւ ինքեանք յարձակեցան ՚ի սահմանս նոցուն. կոտորեցին զբազումս, եւ գերեցին զարս եւ զկանայս, եւ գետակուր կորուսին զտղայս. եւ յաւարի առեալ զայլեւայլ տեղիս` դարձան յետս:
       Իսկ Աւագ իշխանն` որոյ հարազատ անուն էր Սարգիս, կեցեալ այլ եւ աւուրս քանի մի, եւ վտանգեալ ՚ի խօթութենէ իւրմէ` մեռաւ եւ թաղեցաւ ՚ի պղնձահանքն ՚ի գերեզմանի հօր իւրոյ Իւանեայ Աթաբէկի. եւ իշխանք թաթարաց ետուն զիշխանութիւն նորա` Զաքարեայ որդւոյ Շահնշահի` որդւոյ մեծին Զաքարէի սպասալարի. զի Աւագ ոչ ունէր որդի, այլ` զդուստր միայն Խոշաք անուն . բայց կայր եւս տղայ մի, զորմէ ասէին ոմանք` թէ Աւագայ իցէ յանհարազատութենէ ծնեալ. զոր առեալ առ իւր դուստրն Աւագայ` սնոյց իբրեւ զեղբայր: Իսկ յանցանել ժամանակաց ինչ առեալ թաթարաց զերկիրն Աւագայ ՚ի ձեռաց Զաքարեայ` ետուն կնոջն Աւագայ, որ կոչիւր Վարդոյշ Գոնցա: