Գիրք Պատմութեան

Վասն Սուրբ Յակոբայ թէ սեպհականապէս վիճակ է ազգիս Հայոց։

Տիեզերալուր եւ ամենագով սուրբ վանքսնախկնապէս վիճակեցաւ ազգիս Հայոց. ոչ ոք յազգացունելով մասն եւ բաժին ՚ի սա՛։ Քանզի շինեցաւհեղինակութեամբ սրբոյն Գրիգորի մերոյԼուսաւորչին. յարքունական գանձուց երկուց արքայիցԿոստանդիանոսի եւ Տրդատայ. եւ շնորհեալ ետուն զսապարգեւ ազգիս Հայոց։ Որպէս գրէ ճշմարտապատումնԱգաթանգեղոս, ՚ի սիրոյ եւ միաբանութեան թխտոջնսրբոյն Սեղբեստրոսի եւ սրբոյն Գրիգորի հանդերձԿոստանդիանոսիւ եւ Տրդատաւ թէ՝ Պարգեւեցաք եւնորապսակ Պարթեւին մերոյ ՚ի յիշատակ յաւիտենականյազգաց յազգս, ՚ի յԵրուսաղէմ քաղաքի իջեւանս Հայոցաղօթականս՝ զվկայարան սրբոյն Յակոբայ եղբօրնՅօհաննու. զի յարքունեաց գանձուցն շինիցեն անդզեկեղեցիս, եւ արկցեն զպարիսպս բարձունսշուրջանակի. եւ ՚ի ներքոյ զսրահս, եւ զսենեակսառանձնականս արանց եւ կանանց. եւ ռոճիկք նոցա ՚իգալն եւ ՚ի գնալն յարքունուստ լիցի. գրեալ ՚ի ԳԶԺթուին Քրիստոսի։ Եւ այս յամենայն պատմագիրս, եւա՛յլ ուրեք տեսանի. ուրեմն երկբայօղն թէ ՍուրբՅակօբ ո՛չ է Հայոց՝ գլխակոր լինի առաջի սրբոյնՍեղբեստրոսի եւ Կոստանդիանոսի. թո՛ղ թէ առաջիսրբոյն հօրն մերոյ Գրիգորի Լուսաւորչին եւ Տրդատայթագաւորին. օր ինքեանք ձեռագրեալք են զուխտս եւզդաշինս զայս. եւ ՚ի նախախնամութենէ ՏեառնԱստուծոյ մերոյ կայր եւ մնայր սուրբ Աթոռոյս ՚իձեռս մեր. թէպէտ տիրեցաւ քաղաքս յայլասեռ ազանց, սակայն վասն վերոգրեալ ուխտի սրբազան երկուցհայրապետաց, եւ երկուց մեծազօր արքայից ոչ ոքիշխէր առնուլ զսա ՚ի Հայոց, մինչեւ եհաս ՚ի թիւսՀայոց։ Յորժամ եկն սուլթանն Եգիպտոսի Սալահտինկոչեցեալն եւ էառ զքաղաքս ՚ի Լաթինացւոց, եւ վասնբարձրութեան եւ գեղեցկաշինութեան սրբոյեկեղեցւոյ՝ ցանկացաւ իւրացուցանել զսա, եւխաւարեցուցանել զաչս ազգիս Հայոց։ Յորժամ օրհնեալազգս մեր արք եւ կանայք, ծերք եւ տղայք, արտասուաթոր աչօք եւ կսկծալի աղէտիւ, մորմոքելիսրտիւ, դեգերեալ անկանէին առ ոտս նորա եւնախարարացն իւրոց. զմիմիայն բարձրեալն Աստուած առնա՛ բարեխօս առնէին. զի մի՛ զրկեսցէ զինքեանս ՚իբնիկ հայրենի ժառանգութեանցն։ Ընդ որ տեսեալսուլթանին զանմխիթար զողբսն, եւ զհառաչանսարտասուացն. մանաւանդ զբարձր եւ զմեծ անուննԱստուծոյ կրկնելով ՚ի լսելիս իւր, ՚ի գութ շարժեալբայց ո՛չ թարց հնարից։ Այո՛ ասելով, տաց ձեզզմարեաղուպն, այլ ո՛չ այժմ. եւ ահաւասիկ հրամայեմզլուսամուտսն փակել քարիւ, նոյնպէս եւ զդրունս. եւնշանադրեմ ՚ի ներքս զնշան մի, եւ կնքեմ մինչեւդարձայց ՚ի Դամասկոսէ. եթէ գտից զնշանն որպէս եդի, յայնժամ ձեզ տացից։ Եւ արար որպէս ասացն։ Թողլովզաւագ խորանի կանթեղն վառ՝ առանց գիտութեան ուրուքեւ գնաց։ Իսկ մերայինքն անճարացեալ մերձ միջի դրանեկեղեցւոյն ՚ի յորմն շինեցին պատուհան մի յանունսրբոյն Գէորգայ երագահաս վկային. եւ անդ աղօթեալեւ զպատարագս մատուցեալ աղաչէին զԱստուած ա՛յցառնել ինքեանց. եւ մնացեալ յայսմ երերման մինչեւցեօթն ամ։ Եւ զկնի եօթն ամաց եկն սուլթանն, եւընթացեալ առաջի նորա մտաբերէին զխոստումն առ ՚իբանալ զեկեղեցին։ Եւ եկեալ եբաց զդուռնեկեղեցւոյն. եւ ընթացեալ յաւագ խորանն՝ ետես զիկանթեղն տակաւին վառիւր շնորհօքն Աստուծոյ եւզօրութեամբ սրբոյն Յակոբայ. եւ սարդիոստայննշրջապատեալ ՚ի վերայ կանթեղին։ Յայնժամ ասացթագաւորն՝ Ո՛չ է առանց կամացն Աստուծոյ մնալեկեղեցւոյս ՚ի ձեռս Հայոց. եւ վերստին շնորհեացզվանքն բոլորովիմբ. եւ գրեաց ՚ի վերայ դրան վանիցարապերէն անէծք ըստ օրինաց իւրեանց, թէ՝ Մի՛ ոքառցէ զսա ՚ի ձեռաց Հայոց. եւ կայ մինչեւ ցայսօրժամանակի։

Ի մերոց թագաւորացն Կիլիկեցւոց յո՛յժպատուեցաւ այս սուրբ Աթոռս. եւ մեծաւ հաւատով եւջերմ սիրով վառեալ էին ՚ի սէր սորա. եւ միշտպաշտէին բազմածախ ընծայիւք եւ յիշատակօք։ Որպէստեսանի այժմս ՚ի վերայ յաջակողմ սեանն դժուարիմացերկաթագիր գրով. որ պարունակէ ՚ի նա զանօթսյիշատակաց նոցա, գրեալ ՐՃ թուին Հայոց։ Եւ ՚իչորրորդ սեանն նոյն գունակ զշինութենէ եւզնորոգութեանց, գրեալ է ԷՃԼԵ թուին։ Որոցողորմեսցի մարդասէր Տէրն՝ նոցա եւ ամենայն յիշատակեդողաց, եւ շինողաց, եւ շէն պահողաց, ամէն։