Գիրք Պատմութեան Սրբոյ եւ մեծի Քաղաքիս Աստուծոյ Երուսաղէմիս, եւ Սրբոց Տնօրինականաց Տեղեաց Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի

Վասն Նախկին դրան սրբոյ Գողգոթային, եւ Կարմիր սեանն։

Փակեալ դուռնս կից է եւ զուգակցի բացեալդրանն որ ՚ի վերոյ յիշեցաւ. եւ հուպ սորին տեսանիաստիճան մի ԺԵ ոտք. ելանէ յարեւելս անկիւնացեալ ՚իկողմն հիւսիսոյ ՚ի մատուռ իմն հոյակապ փոքրիկկաթուղիկէիւ, որ կառուցեալ են ՚ի սա սեղան միՖռանգքն եւ կոչեն Սգաւոր Սուրբ Աստուածածին։

Եւ է՛ մատուռս այս կից ՍրբոյԳողգոթային. որ եւ վասն պատուհանին որ ՚ի ՍուրբԳողգոթա՛յն է խոստացաք պատմել։ Ա՛րդ՝ պատուհանն ՚իսկզբանէ ո՛չ էր պատուհան, այլ դուռ. որպէս եւ ՚իմիջոյ եկեղեցւոյս տեսանի զարմանակերտ դուռմարմարոնեայ գեղեցիկ սեամբ. եւ առաւել հաստատիմատուռս այս գոլ նախկնապէս դուռ սրբոյ Գողգոթային, վասն զի ներսի աստիճանն սրբոյ Գողգոթային յայտնիերեւի թէ յետո՛յ է շինեալ զի չէ ՚ի ձեւ բնականշինուն սրբոյ Յարութեանն. այլ թուի թէ յորժամայլազգիքն առին զսուրբ քաղաքս Երուսաղէմ եւգլխադրամ կապեցին ՚ի վերայ ուխտաւորաց, եւ վասնայսմ հարկիս փակեցին զնախնի դուռս զայս եւ ՚իներքուստ նոր բացին ճանապարհ զի ՚ի մէջ յարութեանեւ ՚ի ներքոյ կնքոյ նոցա եւս գտանիցի ՍուրբԳողգոթայն եւ մի՛ ամենայն ոք մտցէ ՚ի նա։ Գոյ եւսբան հաստատելոյ զդուռս զայս։ Մեծն ԳրիգորիոսԱրծրունեաց արքեպիսկոպոսն գրեաց ՚ի ՀայսյԵրուսաղէմէ՛, թէ՝ Յուստիանոս կայսրն խաբեալ ՚իհրէից, կամեցաւ արգելուլ զԵրուսաղէմացիսն ՚ի տասնեւ չորսն փետրվարի տօնել զտօն Տեառնընդառաջին ՚իձեռն դքսի միում. եւ ցուցաւ ՚ի հայրապետութեաննյոստոսի. եւ մինչ հաւատացելաքն ջանային եւ տօնէին՚ի մատրանն, ՚ի վերոյասացեալ ճղքեալ սիւնէն ջուրբղխեաց յորդագոյն, եւ արար բազում բժշկութիւն։ Եւ՚ի գալ միւս ամին Մակարիոս յաջորդեաց զաթոռնՅոստոսի. նոյնպէս եկին զօրք բազումք արգելուլտօնելոյ զՏեառնընդառաջն. եւ տեսանէր քահանայապետնզի այր մի երեւեալ ՚ի դրան Գողգոթային, եկն էհարզձեռն իւր սիւնն որ կայ այժմ ՚ի ստորեւ աստիճանին։Եւ մինչ պատմէին զայս՝ ձեւացաւ պատկեր կուսին ՚իսիւնն իբրեւ զքառասնօրեայ մանուկ ՚ի գիրկն եւ խաչծիրանի յերկոսին ձեռնն ՚ի տեսիլ ամենեցուն։ Եւ կինմի հայ ազգաւ ՚ի Մոկաց Սողովմէ անուն ԻԳ ամացկարկամեալ անկաւ առաջի տեսլեանն, եւ նոյն ժամայնեղեւ անարատ. եւ այլ բազում նշանք եղեն եւ ահ կալաւզամենեսեան եւ փառաւոր առնէին զԱստուած ՚ի վերայանպատում պարգեւացն։ Եւս Հերակլիոս արքայն յորժամյաղթեաց Պարսից եւ դարձոյց զՍուրբ Խաչն յԵրուսաղէմզոր գերեալ էին պարսիկքն. եւ զարդարեալ զինքն՝ունելով զՍուրբ Խաչն յուսն՝ ելանել կամէր ընդԴուռն Գողգոթային. եւ իսկոյն փակեցաւ Դուռն ընդդէմնորա։ Եւ երեեալ հրեշտակ Աստուծոյ ասաց՝ ՔրիստոսՓրկիչն աշխարհի ո՛չ ել ՚ի տեղիս զարդարեալ։

Իբրեւ լուաւ ասի, թէ՝ Հանգոյց զՍուրբԽաչն ՚ի գլուխ այսմ ծիրանի սեանս. եւ հանեալզարքունական ծիրանին՝ պատառատուն հանդերձիւ եբարձզխաչն. եւ բացաւ Դուռն եւ եմուտ ՚ի ՍուրբԳողգոթայս։ Զայսոսիկ զամենեսեան ՚ի պատմագիրս եւ՚ի տօնապատճառս գտեալ գրեցաք աստ։ Ի ներքոյ այսմմատրանիս գոյ փոքրիկ եկեղեցի մի յանուն ՍուրբԱստուածածնին ազգին Հապէշից. եւ ժամանակաւ էր ՚իձեռս մեր. իսկ այժմ Յոյնք ունին զնա։

Մերձ նորին գոյ եկեղեցի մի Ղպթոց որ կոչի՚ի նոցանէ Մէլէք, այսինքն ՄիքայէլիՀրեշտակապետին։ Եւ ՚ի միջոյ նորին աստիճանաւելանեն յայլ եկեղեցի որ կոչի յանուն Չորիցկենդանեաց։ Եւ անտի ընդ դռնով մտանի ՚ի տանիս ՍրբոյԽաչգիւտին, եւ մեր Լուսաւորչի կաթուղիկէին. որ ՚իՌՃԿԸ թուին Աստուծով նորոգեալ եղեւ տանիսնբոլորովիմբ, եւ կաթուղիկէն լուսամտօք։