Պատմութիւն Հայոց

ԳԼՈՒԽ Է.
Յաղագս երկիցս անգամ ընտրութեանն Դանիէլի, եւ բռնանալոյն Դաւթի ՚ի կաթողիկոսութիւն, եւ գործոց նորին:

  (1801) Իբրեւ լուր մահուան նորա լսելի եղեւ յականջս միաբանութեանն Էջմիածնի, ըստ առաջնոյ ընտրութեանն ընտրեցին դարձեալ զԴանիէլ եպիսկոպոս, եւ հրաւիրակս առաքեցին առ նա յԵւդոկիա, փութանակի ժամանել յԷջմիածին,  գրելով առ նա զբազմակնիք մահսար ընդունելութեան, յորում էր եւ կնիք Դաւթի  եպիսկոպոսին,  ուր  եւ  զմահ  Յովսեփայ  առաջադրեալ էին այսպէս, եթէ.

«Եւ քանզի Յովսէփ արհի եպիսկոպոսն եկեալ ՚ի Տփխիս քաղաք,  վախճանեցաւ  անդ, հաւատամք, եթէ  ՚ի  բարերար  կամացն Աստուծոյ եղեւ, որ ինչ եղեւ, վասն որոյ նորոգ ժողով արարեալ հանդերձ  քահանացիւք,  իշխանօք,  եւ  ժողովրդովք  երկրիս,  ըստ աստուածային ազդեցութեանն եւ ըստ առաջնոյ ընտրութեանն մեր՝ վերստին զամենապատուական Հայրդ մեր ընտրեցաք լինիլ գահակալ սուրբ աթոռոյս, եւ կաթուղիկոս եւ տէր հոգեւոր Հայաստանեայց սրբոյ եկեղեցւոյ, եւ բնաւից պաշտօնէիցս… ապաքէն միամտութեամբ փութացուսցես զշնորհաբեր գալուստդ. զի ահա տէր է՝ որ յաջողէ եւ կոչէ զսրբութիւնդ գալ պսակիլ ընդ անարատ հարսին լուսոյ, առ ՚ի կատարել զխնդրուածս ծառայից իւրոց, զոր հաստատուն հաւատով խնդրէաք ՚ի վաղուց հետէ, եւ աներկբայ յուսով սպասէաք ընդունել. վասն որոյ պարտ է եւ սրբութեանդ հնազանդել տեառն կոչողին զքեզ ՚ի յայս գերագոյն պատիւ քահանայապետութեան, եւ լսել ձայնի աղաչանաց մերոց», եւ այլն:

Բայց յայսմանէ գրեաց եւ Դաւիթ յատուկ ձեռագրով իւրով զայլ իմն գիր հրաւիրանաց առ Դանիէլ յԵւդոկիա, ուր գրէ այսպէս. «Եթէ ես զբան առաքելոյն ՚ի միտ բերեմ, եթէ ոչ ըստ այնմ ինչ է, որ կամիցի կամ ընթանայցէ… արդ՝ թէպէտ բազումք կամեցան եւ ընթացան, այլ Աստուած է, որ յաջողէ զամենեսեան… եւ ո՞վ է, որ Աստուծոյ կամացն կայցէ հակառակ… որովհետեւ եւ այս  այսպէս  է.  հրաշագործողին  Աստուծոյ  զփառս  եւ  զգոհութիւնս վերառաքեմք, եւ քեզ ո՜վ Դանիէլ այր սուրբ եւ սրբազան ՚ի յԱստուծոյ ընտրելոյդ եւ կոչեցելոյդ գովիչ լինիմ, զի դու ես արժանաւոր լինել այցելու սուրբ տանս Հայոց» եւ այլն:

Զայս ամենայն ընթերցեալ Դանիէլ, եւ հաւանութիւն առեալ եւս ՚ի Կոստանդնուպօլսեցւոց, ել եւ պատրաստեցաւ գնալ յԷջմիածին.  իսկ  Դաւիթ  յայսմ  միջոցի  ցանկալով  յինքն  ընկրկել զկաթողիկոսութիւն Էջմիածնի, գնացեալ ՚ի Տփխիս անկաւ առ Դաւիթ խանն Վրաց՝ որդի Կէօրկի խանին, եւ մեծամեծ պարգեւս խոստացաւ նմա, զի հաճեցուսցէ զմիաբանսն Էջմիածնի ՚ի կաթողիկոսութիւն իւր, որովհետեւ ասէ եւ պատրիարքն Կոստանդնուպօլսի եւ մեծամեծք Հայոց, որք անդ էին, ընտրեցին ասէ զիս, բայց սոքա ոչ կամին, եւ ոչ ընդունին երբէք:

Լուեալ զայսոսիկ Դաւիթ խանին, գրեաց զգիր առ միաբանսն Էջմիածնի, զի ընտրեսցեն ՚ի շնորհս իւր զԴաւիթ կաթողիկոս: 

Իսկ նոքա ոչ երբէք ընդունելով զխնդիր նորա, գրեցին առ նա զպատասխանի, «Եթէ ՚ի կողմանէ սիրելւոյն մերոյ Դաւիթ արհի եպիսկոպոսին՝ զոր հրամայեալ էիք ընտրել եւ կացուցանել զնա կաթողիկոս, բարի էր թէպէտ հրաման ձեր, բայց մեք՝ որ միանգամ խնդրեցաք զԴանիէլ սրբազան արհին գալ ՚ի կաթողիկոսութիւն մեզ, դաշնադիր եւս եղաք ՚ի մէջ աստուածաբնակ տաճարիս՝ երդուելով ՚ի կենսատու սուրբ խաչն Քրիստոսի, եւ ՚ի նորին կողամուխ սուրբ գեղարդն, եւ ՚ի նշանագործ աջ սուրբ Լուսաւորչին մերոյ, զի բաց ՚ի Դանիէլ սրբազան արհւոյն զայլ ոք ոչ ընդունիցիմք ՚ի գահակալութիւն սրբոյ աթոռոյս, եւ նզով եւս եդաք… զի եթէ ոք ՚ի մէջ ինքնընծայ բռնութեամբ ձեռնադրեսցի  կաթողիկոս,  անիծեալ  լիցի  ինքն  եւ  ձեռնադրողքն  իւր: Արդ այսպիսի հաստատութեամբ երդուեալ եմք, եւ սաստիկ նզովիւք փակեալ եմք, եւ չեմք կարող երդմնազանց լինիլ, թէ եւ մահ եւս հանդիպեսցի»:

Իբրեւ  ետես  Դաւիթ,  եթէ  ոչ  յաջողեցան  ջանք  իւր  այսպէս, փութացաւ գնաց յԵրեւան, եւ անդ յանդիման եղեալ խանին Պարսկաց, պատմեաց նմա զընտրութիւն իւր ՚ի Կոստանդնուպօլիս ՚ի կաթողիկոսութիւն Էջմիածնի, եւ զարհամարհութիւն եւ զչընդունելութիւն միաբանիցն, եւ խոստացաւ նմա բազում ինչ, զի ՚ի լրումն հանցէ զփափագ սրտի իւրոյ:

Եւ նա առաքեաց ՚ի կողմանէ իւրմէ զերիս արս Պարսիկս, եւ գրեաց առ միաբանսն ընդունել զԴաւիթ կաթողիկոս, այլ նոքա ոչ երբէք խոտորեալ ՚ի բանից իւրեանց իբրեւ զառաջինն՝ գրեցին առ նա պատասխանի, յորում գրեալն էին.

«Եթէ մի բռնադատեսցես զմեզ տէր մեր՝ առնել զայլ ոք կաթողիկոս, զի ահա մեք երդուեալ եմք ՚ի սուրբ տաճարս եւ ՚ի սուրբ գեղարդն, եւ անիծիւք հանդերձ փակեալ եմք, զի մինչեւ ՚ի գալ այսր Դանիէլի վարդապետին՝ ով ոք ինքնակամ լիցի  կաթողիկոս, ամենեւին անընդունակ լինելոց է»:

Զայս լուեալ Դաւիթ ՚ի խանէն, եւ անճարացեալ յայնմ հետէ առնել ինչ, յաւել այլ եւս զխոստմունս իւր, տալ նմա զբազմութիւն ոսկւոյ եւ արծաթոյ, զի բռնութեամբ արասցէ օծանել զինքն կաթողիկոս:

Եւ նորա լուեալ զայս, առաքեաց զԴաւիթ բազմութեամբ զօրաց Պարսից յԷջմիածին, զի հրամանաւ իւրով օծցեն զԴաւիթ կաթողիկոս եւ ընկալցին, եւ որ ոք անհնազանդ գտցի հրամանաց նորուն, գտնեսցեն զնա ուժգին, եւ առաքեսցեն առ ինքն:

Եկեալ նոցա յայնժամ եւ մտեալ յԷջմիածին, ցուցին զհրաման խանին, եւ ծանուցին նոցա, եթէ ոք ոչ հպատակ կայցէ հրամանիս, չարաչար ունի սպանանել:

Եւ նոցա լուեալ զայս, եւ յուսահատեալ ոչ գիտէին, թէ զինչ արասցեն:

Եւ ՚ի թելադրութեանէ Դաւթին՝ բռնութեամբ ժողովեալ զօրաց Պարսից զեպիսկոպոսունս Էջմիածնին, եւ ինքեանք սրովք եւ բրովք ՚ի վերայ նոցա կացեալ՝ ետուն օծանել զԴաւիթ կաթողիկոս, եւ նստուցանել զնա ՚ի գահ կաթողիկոսութեան յամի տեառն 1801 յապրիլ 28:

(1801) Յայսմ ժամանակի եւ Դանիէլ՝ որ ելեալ յԵւդոկիոյ՝ կամէր գնալ յԷջմիածին, եւ չեւ եւս հասեալ ՚ի Պայազիտ, ընկալաւ գիր ՚ի միաբանից սրբոյ Էջմիածնի, ուր լալագին ողբովք պատմէին զբռնութիւն Դաւթի, եւ զանհնարին աղէտս եւ զտառապանս իւրեանց, զոր ընթերցեալ Դանիէլ, ասաց, փա՜ռք ձեզ ամենակալ Աստուած, որ հայեցեալ յանարժանութիւն ծառայի քո՝ խոտեցեր եւ յետս ընկեցեր զիս, զայս ասացեալ սկսաւ մխիթարել զորս ընդ իւր էին զամենեսին:

Եւ գնացեալ ՚ի Պայազիտ՝ խաղաղեցաւ  ՚ի  լուսաւորչաշէն վանսն՝ կոչեցեալ Իւչ քիլիսա:

Իսկ  Դաւիթ  իբրեւ  օծաւ  կաթողիկոս,  սկսաւ  նոյն  հետայն բռնանալ  ՚ի  վերայ  միաբանիցն,  եւ  խօսակցեալ  ընդ  Երեւանու  խանին՝ պահէր զզօրս նորա առ իւր, եւ զմի մի եպիսկոպոսաց սնոտի ինչ  պատճառանօք առաքէր առ նա, որք գնացեալ անդ գանէին, եւ տուժէին զբազում ոսկիս, եւ դառնային չարաչար հարուածովք յԷջմիածին:

Եւ այնչափ ՚ի նեղ էարկ զեպիսկոպոսունսն անհանդուրժելի չարչարանօք եւ գազանական անգթութեամբ, մինչ ոչ կարացեալ տոկալ բոլոր միաբանութեան սուրբ ուխտին, սկսան բողոքել աղերսանաց գրովք առ ամենայն տեղիս, ուր տանէին Հայազգիք:

Գրեցին ՚ի Կոստանդնուպօլիս եւ զմատսար բողոքանաց՝ պատմելով   զանարժան գործս Դաւթի, եւ խնդրելով ՚ի նոցանէ զօգնութիւն եւ զկարեկցութիւն, ուր յետ այլոց բանից գրեալ էր այսպէս.

«Թէ յօրէ յայնմանէ՝ յորում բռնաւորեաց բարբարոսս այս, չմնաց չարիս՝ յորս ոչ եղեւ ձեռնամուխ:

«Ի սկիզբն բռնաւորելոյն իւրոյ առ ոտն եհար եւ արհամարհեաց զԱստուածային եւ զեկեղեցական օրէնս: Էարկ զինքն ընդ նզովիւք, եւ ջանաց զազգն եւս ընդ ինքեան արկանել… գործով եւ ամենայն արարողութեամբ իւրով գերազանցեաց քան զայլազգիս, որք կաշառակուր եղեալ ընտրեցին զսա:

«Քանզի բարբարոսս այս՝ չար քան զԴեկոս անաստուած՝ եւ եղբայրասպան ուրացողս՝ ամենեւին ուրացեալ զաւանդութիւն եւ զկարգ հայրենի, եւ զկանոնս սրբազան հայրապետացն, ցանկանալով յափշտակութեան յուսացաւ յանիրաւութիւն: Եւ զբռնաւորս  բազում  քաղաքաց  յագեցուցանելով  կաշառօք,  կատարեաց զչար կամս անձին իւրոյ, եւ ընծայեցուցեալ զանձն իւր բռնութեամբ՝  յափշտակեաց  զայս  աստիճան, որում  չէր  արժանի:

«Աստուածագումար սուրբ միաբանութեան եւ բոլոր Աստուածայնոց արանցն ցրուելով զխորհուրդս՝ եղեւ արծաթընտիր գայթակղոս. եւ առ ՚ի պատրուակել զիւրն չարութիւն՝ բազում անգամ զմահսէրս բազում՝ գրեալ ըստ կամս իւր ՚ի դիմաց միաբանից եւ երկրացւոց ՚ի ջատագովութիւն ինքեան, ելից զնոսա ամենապատիկ ստութեամբ, եւ բռնութեամբ կնքել ետ, եւ յղեաց ու ունէր յղել, որք ամենեքեան են սուտ եւ սնոտիք…:

“Վատնէ զինչս հասարակաց եւ զապրուստն միաբանից յումպէտս, զի ինքն միայն բարւոք ապրեսցի: Խանգարէ զազգն ՚ի բարեկարգութեանց,  եւ  զաթոռն  ՚ի  պայծառութեանց,  զի  ինքն միայն պայծառասցի: Զազատ կեանս միաբանից գրաւեալ ՚ի գերութիւն, զի ազատապէս իշխեսցէ ՚ի վերայ ամենից:

“Զկաշառատուութեան յանցանս դնէ ՚ի վերայ յօժարութեամբ ընտրելոյն մերոյ տեառն Դանիէլի սրբազանին, զի ինքն անյանցանք երեւեսցի, վասնորոյ եւ յանուն նորա զկնիք փորագրել տուեալ, գրէ զթէմէսիւկս յանուն Երեւանաւ խանին եւ այլոց, եւ առաքէ  աստ եւ  անդ,  զի  գայթակղեցուսցէ  զպարզամիտսն: Բայց եթէ կամք լինէր ընտրեալ հայրապետին մերոյ կաշառօք գալ եւ նստիլ յիւրն աթոռ, մեք հեշտեաւ բերէաք զնա, զի միաբանք ամենեքին հոգւով ՚ի նա եմք կապակցեալ:

«Մինչ գողացեալ զսուրբ գեղարդն եւ զայլ սրբութիւնս եւ զայլ գանձս պատուականս, եւ բարձեալ սիսռամբ ՚ի վերայ գրաստու՝ առաքէր ՚ի փլչելի տուն եղբօր իւրոյ, զոր ըմբռնեաց եւ դարձոյց կենդանի նահատակ Յովհաննէս արքեպիսկոպոսն, ՚ի վրէժխնդրութիւն բրդեալ բոլոր միաբանութեամբ՝ կամէաք կործանել զսա յայնժամ:

«Բայց բազում երդմամբ եւ ազգի ազգի պատրանօք խաբեալ զմեզ առ ժամն, յետոյ բերել ետ ծածկաբար զՊարսիկ զինաւորս, եւ նոքօք բռնացաւ ՚ի վերայ մե մահու չափ սպառնացմամբ, որով եւ մեք յակամայ կամս տանջէաք զոր ինչ առնէր մինչեւ ցայնժամ, եւ ոչ խօսէաք ինչ առ երկիւղի:

«Բայց իբրեւ տեսաք, թէ անցանեն ըստ չափ բարբարոսական գործք սորա, զմահ յանձն առեալ ընդդիմացաք ընդդիմացելոյն Աստուծոյ… քանզի ՚ի մէջ աւագ շաբաթու՝ սա զՅովհաննէս սրբազան արքեպիսկոպոսն Ակնեցի գեղարդակիր՝ առաքեաց յԵրեւան առ գործոյ իրիք, եւ նա տեսեալ զգործս իւր եւ գտեալ ժամ դիպուկ՝ խոյս տուեալ էր անտի ՚ի Թիֆլիզ՝ հոգ տանիլ ազատութեան սրբոյ տանս եւ միաբանութեանս մերոյ… եւ յաւուր մեռելոցի Զատկին գիտացեալ սա, ըստ իւրն անբարի բնաւորութեան կատաղեցաւ գազանաբար, եւ կալեալ էարկ ՚ի բանտ խաւարային զՂազար եպիսկոպոսն ծերունի խոստովանահայր Ղուկասու հոգելոյս վեհին, (որոյ սրբութեան համբաւն իցէ թէ հասեալ իցէ յունկն ձեր):

«Եւ զնորընծայ տէր Կարապետ աբեղայ մի՝ որ զքառասւնս պահէր յեկեղեցւոջ, եդ յայլում բանտի առեալ զփիլոնն եւ զվեղարն:

«Եւ զայլ ոմն վարդապետ Յակոբ անուն, եդ յայլում բանտի, եւ զոտս՝ երիցս եւս շղթայեաց, եւ պատրաստել ետ զփայտ, զի յայլ միաբանսն եւս ձեռնարկեսցէ, եւ ՚ի գիշերի գանակոծ արասցէ զամենեսան: Նմին իրի միաբանքն ամենեքեան ապաւինեալ յԱստուած՝ դիմեցաք ՚ի վեհարանն քարիւ եւ փայտիւ, եւ հանաք զեղբարսն մեր ՚ի բանտից եւ ՚ի կապանաց, եւ ապա բուռն բազմութեամբ գնացաք յեկեղեցին՝ եպիսկոպոսք, վարդապետք, աբեղայք, եւ սարկաւագունք՝ եւ բոլոր ուխտ եկեղեցւոյ, եւ քննութիւն արարեալ գտանք զսա՝ ընդդէմ Աստուածային եւ եկեղեցական օրինաց՝ խանգարիչ բարեկարգութեան ազգին՝ եւ աւերիչ սրբոյ աթոռոյս:

«Վասն որոյ ուխտեցաք առաջի Քրիստոսաէջ սուրբ տեղւոյս, եւ ՚ի հաստատութիւն բանիս գրեցաք գիր մի առ ինքն Դաւիթն, թէ վասն զանազան անկարգութեանց եւ բարբարոսական գործոց քոց ոչ ընդունիմք զքեզ, եւ միանգամայն նզովեցաք զինքն եւ զհամախոհս նորա:

«Եւ ՚ի միում աւուր յերեքշաբթի Զատկին եպիսկոպոսունք՝ վարդապետք՝ աբեղայք՝ սարկաւագունք եւ մանկունք վարժարանին՝ եւ բոլոր միաբանք՝ քանզի փակեալ էր զդրունսն, քակեցաք զորմն հիւսիսոյ կողմանց՝ որ հայի ՚ի շուկայն, եւ իջեալ անդուստ խուռն բազմութեամբ դիմեցաք յԵրեւան յապարանս խանին, եւ բողոքեցաք ամենեքեան, թէ կամ բարձ ՚ի միջոյ մերմէ զԳողիաթն զայն, եւ բեր զօրինաւոր հայրապետն մեր, եւ կամ սպան զմեզ զամենեսին:

«Առ որ եւ խանն զառաջինն ունկնդիր եղեալ, խոստացաւ թէպէտ կատարել զխնդիր մեր, բայց յետոյ չընչահաւատ մելիքն ՚ի ձեռն մեծագումար կաշառաց՝ շրջեաց զմիտս նորա, որ ժխտեաց զխոստումն իւր, եւ դաժանացեալ ՚ի վերայ միաբանութեանս, հրամայեաց  դնել  շղթայիւք  ՚ի  բանտի  զԱստուածատուրն  եւ զԲարսեղ,  եւ  զԱւետիս  եպիսկոպոսունս,  եւ  պահանջեաց  զտուգանս 9000 դահեկան:

«Իսկ զայլ ծերս եւ զտղայս մատնեաց ՚ի ձեռս ծառայից իւրոց, որք ձիաւորեալք եւ զինազարդեալք՝ ձգեցին զբազմութիւն քահանայակարգ   միաբանիցն առաջի երիվարացն   իւրեանց, եւ գտնելով եւ հարկանելով  գլխիբաց եւ բոկոտն  հանին ՚ի ճանապարհ, եւ ստիպէին ընթանալ փութով:

«Էր ժամանակի գիշերային՝ մութն՝ անձրեւուտ եւ տղմուտ, ուստի  ոմանք  ՚ի  ծերոց՝  որք  յամր  ընթանային,  ուժգին  գանէին, զի արագ ընթասցեն, վասնորոյ ոմանք զոտս իւրեանց հարկանէին, ոմանք անկանէին ՚ի խորխորատ, եւ ոմանք ոչ գտեալ զագանելիս,  բոկոտն  ընթանային  զերկարաձիգ  ճանապարհն,  որոց որք  ծակոտեցան եւ  վիրաւորեցան:

«Եւ այսպէս տուայտանօք՝ տառապանօք՝ ողորմելի կերպիւ հասուցին զմեզ ՚ի սուրբ աթոռն, եւ փակեալ զիւրաքանչիւրն ՚ի սենեակս իւրեանց՝ արարին զբանկարանս մեր մեզ՝ բանտք եւ արգելանոցք:

«Որ ՚ի լուսանալ առաւօտուն ձայնէաք ՚ի ներքուստ, թէ բացէք զդրունս մեր, զի գնացեալ արտաքս վասն կարեաց որովայնից մերոց՝ եկեսցուք, եւ ապա փակեցէք միւսանգամ, բայց ոչ ոք էր, որ ունկնդիր լինէր:

«Վասնորոյ նեղացեալ բազումք, ոմանք կոտորեցին զսափորս ջրոյ, եւ յայնս հոգացին զպէտս որովայնից, ոմանք ՚ի կոնքս, եւ այլք յայլ անօթս, զորպիսիս տեսեալ մեզ երազ համարէաք. եւ մինչեւ ցարդ այսու կերպիւ եմք անցուցեալ զկեանս մեր, որ չիք ումեք տեսեալ զայսպիսի զանխիղճ բռնութիւն:

«Եւ ապա ՚ի  դիմաց միաբանից գիր գրել ետ առ խանն զայս օրինակ, եթէ ոք ՚ի մէնջ փախիցէ եւ կամ ուրեք զգիր ինչ գրեսցէ, ՚ի յըմբռնելն գերծցին զմօրուս նորա, եւ քեզ հարիւր թուման տուժեսցի այսինքն 1250 դահեկան:

«Եւ եթէ ոք ընդդիմասցի կաթողիկոսին, նմա եւս զայն պատիժ հատուսցեն:

«Եւ հանեալ մի մի ՚ի սենեկաց, բռնութեամբ կնքել ետ իւրաքանչիւրոցն զթուղթն զայն, եւ արձակեաց զոմանս:

«Բայց  զքանի  վարդապետսն հանեալ  ՚ի  սենեկաց  իւրեանց արգել յայլ եւ այլ բանտս:

«ԶԱբրահամ վարդապետն Աժդարխանցի արկ ՚ի բանտ խաւարային:

«ԶՓիլիպպոս վարդապետն Եւդոկացի յամբարն գարւոյ:

«ԶՅակոբ վարդապետն Պօլսեցի ՚ի սենեակ մի Ղազարապատին:

«ԶՍտեփանոս վարդապետն յայլում սենեկի նոյն Ղազարապատին:

«ԶԿարապետ աբեղայն նորընծայ՝ ետ յայլում բանտի:

«Զփոքրաւորն Բարսղի արքեպիսկոպոսին զՌեթէոս վարդապետն եւ զԵփրեմ սարկաւագն ՚ի միասին յայլում բանտի:

«Եւ զՂազար արքեպիսկոպոսն խոստովանահայր յիւրում սենեկի:

«Զայսոսիկ զամենեսեան եհան ՚ի բանտէ, եւ նոցա եւս կնքել ետ բռնութեամբ զտաճկական գիրն, եւ Ղազար եպիսկոպոսն եւ Աբրահամ վարդապետն տակաւին են ՚ի բանտի եւ երեք եպիսկոպոսունք են յԵրեւան:

«Եւ կնքել ետ զսենեակս Աստուածատուր եւ Բարսեղ եւ Յովհաննէս եւ Աւետիս եպիսկոպոսացն:

«Նաեւ սենեակք Աբրահամ վարդապետին եւ տիրացու Իգնատիոսին՝ կան տակաւին այնպէս կնքեալք:

«Եւ բերել ետ ՚ի խանէն զերեւելի տաճիկս, զի յաւելցէ զբռնութիւն իւր ՚ի վերայ միաբանիցս, եւ մանաւանդ զի լիցին ակնածու ընդ սպասաւորաց իւրոց՝  զի  մի  կարասցեն միաբանք խոյս տալ, եւ պահապանս եդ ՚ի վերայ ամենայն ճանապարհաց, զի մի ոք կարասցէ հանել ուրեք զգիր, կամ ազատիլ փախստեամբ:

«Արդ՝ եթէ կամիցիմք մի ըստ միոջէ զամենայն բարբարոսական գործս նորա գրել, անբաւականանայ թուղթ եւ մելան, ուստի այսու միայն համառօտեմք, զի եկաց յամենայն ճանապարհ, որ ոչ է բարի, եւ ՚ի չարէ երբէք ոչ ձանձրացաւ, եւ չունի ձանձրանալ ՚ի բոլոր կեանս իւր:

«Ապաքէն գիտացեալ ձեր զայսոսիկ, կարեկից եւ ցաւակից լերուք խղճալի միաբանութեանս, եւ զամենայն տառապանս մեր՝ անձանց ձերոց  համարեալ,  ջանասջիք  ազատե՝ զաթոռն, եւ  զմեզ ՚ի ձեռանէ բարբարոսիս այսմիկ:

«Որով ընկալջիք զվարձս բարեաց յԱստուծոյ,  եւ  ժառանգեսջիք զաղօթս եւ զօրհնութիւնս սրբոյ Լուսաւորչին մերոյ»: