Պատմութիւն Հայոց

ԳԼՈՒԽ Թ.
Յաղագս օծման Դանիէլի ՚ի կաթողիկոսութիւն, եւ ժողովոյն Պայազիտու:

  (1802) Գրիգոր պատրիարք՝ որ յաջորդեացն Յովհաննու յայսմ խռովութեան ժամանակի, գոլով անհնարին թշնամի Դաւթի, եւ սերտ բարեկամ եւ ջատագով Դանիէլի, եւ ինքն ըստ բարուցն գոլով անխոհեմ եւ անվարժ, եւ չգիտելով զկեղծաւոր բարս եւ զսովորական ընթացս Կոստանդնուպօլսեցւոց, սկսաւ անխոհեմաբար ձեռն ՚ի  գործ արկանել եւ յաղթահարել զկողմնապահս Դաւթի. եւ փոխանակ ողոքանօք եւ քայցրութեամբ համոզվելոյ եւ որսալոյ զժողովուրդն՝ սկսաւ բռնաբար  խոշտանգանօք եւ սպառնալեօք վարիլ ընդ նոսա:

Եւ ձեռնատուութեամբ   կողմնակալաց   իւրոց   ծանուցեալ   ՚ի դուռն արքունի էառ զհրովարտակ կաթողիկոսութեան Դանիէլի, եւ ՚ի ձեռն Ներսիսի վարդապետի՝ որ աշակերտն էր Դանիէլի, առաքեաց առ նա ՚ի Պայազիտ:

Գրեաց եւ առ միաբանսն սուրբ Էջմիածնի, եւ գաղտ ՚ի Դաւթէն՝ ետ տանել զօծման գիրքն առ Դանիէլ. գրեաց եւ առ կաթողիկոսն Աղթամարայ, եւ առ երեւելի առաջնորդս եւ եպիսկոպոսունս բազմաց քաղաքաց երթալ ժողովիլ ՚ի Պայազիտ, եւ օծանել զԴանիէլ կաթողիկոս ամենայն Հայոց:

Եւ իբրեւ այս այսպէս եղեւ, եւ օր քան զօր զօրացաւ կողմն Դանիէլեան, ժողովեցան ՚ի Պայազիտ բազմութիւնք եպիսկոպոսաց եւ վարդապետաց, եւ ըստ օրինի եւ կանոնի կաթողիկոսութեան քննութիւն արարեալ առանց կեղծեաց, գտին զԴաւիթ պարտաւոր՝ մեղաւոր՝ եւ բռնաւոր՝ եւ անարժան կաթողիկոսութեան, եւ զԴանիէլ անմեղ եւ անպարտ եւ արժանաւոր օծման շնորհին, եւ վճռահատեալ ստորագրութեամբ ամենեցուն օծին զԴանիէլ կաթողիկոս ամենայն Հայոց ՚ի նոյն վանսն Իւչ Քիլիսա կոչեցեա, յամի տեառն 1802 ՚ի մայիս 28:

Եւ զքննութիւն եւ զվճիռ սիւնհոդոսին գրեցին ՚ի Կոստանդնուպօլիս օրինակ զայս:

ՔՆՆՈՒԹԻՒՆ ՍՐԲԱԶԱՆ ՍԻՒՆՀՈԴՈՍԻՆ

ԲԱՆ Ա.

«Ուր իցեն երկու եւ երեք ժողովեալ յանուն իմ, անդ եմ ես ՚ի մէջ նոցա, ասաց Քրիստոս տէրն մեր. վասնորոյ եւ ՚ի ժամանակիս յայսմիկ մինչ ձեռնարկեաց ամենաչարն խանգարել զեկեղեցի սուրբ, յանուն Յիսուսի Քրիստոսի Տեառն մերոյ ժողովեցաք բազմութիւնք եպիսկոպոսաց՝ վարդապետաց՝ քահանայից՝ եւ այլ ժառանգաւորաց՝ յԵրեք Վանք կոչեցեալ սուրբ ուխտս՝ որ ՚ի ստորոտ Նպատ լերինն ՚ի Բագրեւանդ գաւառի… եւ աստ ՚ի մէջ սքանչելահրաշ տաճարիս կառուցելոյ… առաջի սրբութեան սեղանոյն վկայութեամբն Աստուծոյ եւ սրբոյ Աւետարանի նորա՝ ուղիղ ակնարկութեամբ ՚ի հանդէս մատուցեալ քննեցաք զդատաստան Դաւթի Թիֆլիզեցւոյ՝ որ անձնընծայ եղեալ անուանեցաւ կաթողիկոս Հայոց՝ յամի 1801 ՚ի 20 ապրիլի, յորմէ եւ այսր ոչ տեսանէ երբէք եկեղեցիս Հայոց զերեսս խաղաղութեան, զորս վայելէր առատապէս յերեկն եւ յեռանդ:

«Եւ ՚ի զննին եղեալ համեմատութեամբ աւետարանական բանից եւ առաքելական եւ մարգարէական գրոց՝ ծանեաք զնա ամենեւին խոտորեալ ՚ի շաւղաց կենարար վարդապետութեան նորին, եւ հետախոյզ քննութեամբ կանոնաց հարցն սրբոց առաջնոց՝ եւ բարւոք վերահասութեամբ քանի քանի բազմօրինակ բազմակնիք գրութեանց քահանայակարգ միաբանութեան սրբոյ աթոռոյն Էջմիածնի՝ գտաք զնա իսկապէս ընդ դատապարտութեամբ եկեղեցւոց, եւ ապօրինաւոր օծութիւն նորա:

«Եւ զի մի ընդ համառօտն ընթացեալ, ՚ի տարակուսի թողուցումք զմիտս այնոցիկ, որք դարձ տեղեկութեան պարագայից՝ միայն պարզ մտօք ընկալեալ զնա զառաջինն որպէս կաթողիկոս վաւերական  օծութեամբ,  գայթակղեսցին  վասն  դատաստանի սուրբ սիւնհոդոսիս մերոյ, արժան համարեցաք առաջի առնել գրով եւ ստորագրութեամբ մերով:

«Որպէս զի լաւ վերծանութեամբ իրացն հանգամանաց՝ սրբեսցի խիղճ մտաց ամենայն հասարակութեան հեռաւորաց եւ մերձաւորաց ազգիս մերոյ, եւ մնասցէ այնպէս վասն հաստատութեան սուրբ եկեղեցւոյ ՚ի յիշատակ անջնջելի յապայս ժամանակի»:

Կանոնք վասն ընտրութեան կաթողիկոսի:

ԲԱՆ Բ.

«Արդ ՚ի սկզբան անդ խնդրեցաք զկանոնս վասն ընտրութեան կաթողիկոսի, եւ գտաք ՚ի գլուխս գրքոյն օծութեան կաթողիկոսի այսպէս. ”Յորժամ հանդերձեալ լինին բարձրացուցանել զոք ՚ի պատիւ կաթողիկոսութեան տանս Հայոց, բոլոր ժողովուրդք Հայկազեան ազինս հանդերձ ամենայն ժառանգաւորօք եւ  երկոտասան  եպիսկոպոսօք  ժողովեալ  ՚ի  մի,  ընտրեսցեն  նախ զերիս, եւ ապա քննութեամբ ամենայն ժողովողն որոշեալ զմինն յերիցն՝ վկայել յամենայն գործս բարիս եւ ՚ի վարս առաքինիս սուրբս եւ անարատս, լի գիտութեամբ եւ իմաստութեամբ:

«Եւ մի լիցի ՚ի հաւատս թիւր, ՚ի բարս ժանտ, ՚ի վարս անուղիղ, եւ ՚ի բանս անհաստատ, մանաւանդ՝ զի մի լիցի անձնընծայ եւ ընտրեալ արծաթով ՚ի ձեռն կաշառաց յայլազգի իշխանաց, զի պիղծ է այնպիսի առաջի Աստուծոյ, եւ բանադրեալ է իսկ:

«Այլ եւ գտաք յընդհանրական գիրս Ներսիսի Շնորհալւոյն, գլուխ Գ. երես 44. ուր ընդ երկար գրէ վասն Դաւթի եպիսկոպոսի ուրումն, որ սոյնպէս յաչաղանօք՝ բռնութեամբ՝ ՚ի ձեռն կաշառաց՝ ընկալեալ է զօծումն հայրապետական ՚ի գլուխ իւր, այլ բազմութիւն   եպիսկոպոսաց՝   վարդապետաց՝  հարց   վանականաց՝ եւ միանձանց՝ աւելի քան երկու հազար եւ հինգ հարիւր  անձանց, ընդ որս են եւ սուրբն Ներսէս Շնորհալին, եւ եղբայրն իւր սուրբն Գրիգորիս, ժողովեալ ՚ի Սեաւ լեառն, եւ մեծաւ սիւնհոդոսին դատապարտեալ զնա, նզովեալ եւ հերքեալ են յեկեղեցւոյ Քրիստոսի…  գրեալ  են  զկանոնս  զայս  թէ «Որք  ոչ  ընտրութեամբ Աստուծոյ եւ Աստուածայնոց արանց՝ այլ ինքնաշարժ ախտիւք՝ եւ բռնակալաց աշխարհի հրամանօք զնձինս իւրեանց բարձրացուցանեն յաստիճան  սրբազան  քահանայապետութեան,  ոչ միայն քահանայապետութեան չեն արժանիք, այլ եւ ոչ քրիստոնէական հաւատոյ, ոչ սրբոյ պատարագի յիշատակութեան՝ եւ ոչ օրինաւոր թաղման անգամ»:

Յետ այսոցիկ ՚ի մէջ բերէ զթուղթս միաբանիցն սրբոյ Էջմիածնի:

ԲԱՆ Գ.

Յորս մի առ մի պատմէ զանարժան գործս Դաւթի, եւ զբողոքս եպիսկոպոսաց զնմանէ, եւ յետ այնորիկ դնէ զվճռահատութիւն սիւնհոդոսին զայս օրինակ:

ԲԱՆ Դ.

«Տեսաք եւ ընթերցաք եւ զայլ բազում գրութիւնս որոց ամենեցուն համեմատութեամբ գտաք զԴաւիթն ամենեւիմբ հակառակ հարցն կանոնաց, եւ անընդունելի ընտրութիւն եւ օծութիւն նորա, որովք՝ եթէ օծեալ եւ եթէ չօծեալ՝ մի եւ նոյն է, եւ ըստ հարցն օրինաց դատապարտէ օծութիւն նորա զինքն եւ զընդունօղսն իւր, ըստ որում եւ գրեալ է, թէ Արժանի են մահու, ոչ միայն որք զչարն գործեն, այլ եւ որ կամակից լինիլ գործողացն, ուստի խոտեցաք զնա ըստ բանի մարգարէին, թէ «Խոտեսցին այնոքիկ, ոյք ընտրեալ են արծաթով» եւ հարաք զնա ՚ի վէմն Քրիստոս, եւ դատապարտեցաք զնա ինքն զԴաւիթ եւ զամենայն համախոհս  նորա,  դատապարտութեամբն եկեղեցւոյ,  մինչեւ զղջացեալ ապաշխարեսցեն, եւ դիմեալ յոտս օրինաւոր սրբազանին՝ գտցեն զազատութիւն ինքեանց»:

Եւ յետ այսորիկ կարգէ զբազմակնիք մահսարս միաբանիցն եւ երեւելի առաջնորդաց այլոց քաղաքաց վասն խնդրելոյ զԴանիէլ  ՚ի  կաթողիկոսութիւն  Էջմիածնի,  նաեւ  զնոյն  ինքն  իսկ զվկայութիւն Դաւթի վասն արժանաւոր կոչմանն Դանիելի, եւ եդեալ զսոսա՝ պատմէ զշնորհելոյս օծումն տեառն Դանիելի՝ ասելով  այսպէս:

ԲԱՆ Ե.

«Ուստի եւ մեք համաձայնեալ նոցին ընտրութեանց՝ ընտրեցաք եւ մանաւանդ ընկալաք զարժանապէս ընտրեալն ՚ի  բազմաց՝ զտէր Դանիէլ սրբազան արքեպիսկոպոսն, որ ՚ի քսան եւ հիգերորդ աւուր ամսոյս մայիսի՝ հեղմամբ սրբալոյս միւռոնին յարժանաւոր գագաթ նորա՝ օծաք զնա օծմամբ սուրբ Հոգւոյն Աստուծոյ՝ կաթողիկոս եւ քահանայապետ ամենայն Հայոց, եւ ծայրագոյն պատրիարք սրբոյ Էջմիածնի. զոր տէր Աստուած հաստատուն  պահեսցէ  ընդ  երկար  ամս…:

«Ապա յայսմհետէ որ ոք բերանով եւ գրով  իւրով  խօսեսցի ընդ ձեզ զայլս՝ ներհակ դատաստանի յանուն Աստուծոյ ժողովելոցս, ծանիջիք զայնպիսին ըստ առաքելոյն՝ վարդապետ ստութեան՝ մուծանող հերձուածոց յազգս եւ յեկեղեցիս մեր…:

«Եւ եթէ ոք առաջարկեսցէ, թէ օծեալ էր Դաւիթն, եւ ՚ի վերայ այնր չէր պարտ զայլս օծանել:

«Զպատասխանի սորուն յառաջագոյն իսկ գրեալ է սրբազան առաքեալն, թէ «Ոչ, որ զանձն ընծայեցուցանէ, նա է ընտրեալ, այլ զոր տէրն ընծայեցուցանէ»:

«Ըստ որոյ եւ ժողով երկու հազար հինգ հարիւր հարցն (յաւուրս Շնորհալւոյն) զմիւս Դաւիթ ապօրինաւորութեամբ օծեալն յայնմ ժամանակի՝ ՚ի մասնակցութենէ քրիստոնէութեան եւս հատանէ…:

«Եւ եթէ ոք զտեղին պատճաեսցէ, թէ օրինաւոր սրբազանն օծաւ արտաքոյ սրբոյ Էջմիածնի օծեալ են օրինաւորութեամբ՝ ընդհանրական կաթողիկոս ամենայն Հայոց, որպէս եւ ՚ի մերձակայ ժամանակիս տէր Կարապետ Ուլնեցի՝ օծաւ ՚ի Կոստանդնուպօլիս ՚ի Միջագիւղն, եւ ձեռնադրեաց զեպիսկոպոսունս, եւ ապա եկն ՚ի սուրբ աթոռն զկնի ժամանակաց…:

«Զայս եւս արժան համարիմ ծանուցանել օրհնեալ ազգիս մերում, թէ ՚ի վերոյգրեալ Դաւթէ դաւաճանէ ձեռնադրեալ եպիսկոպոսունքն, եւ ՚ի նոցանէ ձեռնադրեալ քահանայք եւ այլ ամենայն աստիճանաւորք՝ անընդունակք են եկեղեցւոյ եւ բոլոր ազգի մերում… մինչեւ զղջասցին, եւ դիմեսցեն առ ոտս հոգեընտիր կայսերակոչ եւ ազգահրաւէր տեառն Դանիէլի սրբազան կաթողիկոսին ամենայն Հայոց, եւ ընկալցին զներումն եւ զթողութիւն:

«Եւ տէր որ կոչեաց եւ արդարացոյց, եւ փառաւոր արար զընտրեալն  իւր  ՚ի  սկզբանէ՝  զտէր  Դանիէլ  սրբազան  կաթողիկոսն ամենայն հայոց, պայծառացուսցէ զգաւազան իշխանութեան սորա, եւ արասցէ զսա պարծանք ազգիս, եւ սիւն հաստատութեան սրբոյ եկեղեցւոյ, եւ զձեզ զամենեսին ընդ հովանեաւ սորա քրիստոսատիպ բարի հովուութեան տածելով ՚ի վայրի դալարւոջ եւ ՚ի ջուրս հանգստեան, պահեսցէ անփորձ կենօք եւ անսասան ժամանակօք՝ ամենայն բարօրութեամբ եւ անտրտում ուրախութեամբ, ամէն:

«Ողջ լերուք, եւ շնորհք տեառն Աստուծոյ ընդ հոգւոյդ ձերում»:

Ապա դնէ զստորագրութիւն անուանց սիւնհոդոսին, այսպէս շարակարգեալ:

 

1 Կարապետ կաթողիկոս Աղթամարայ:

2 Գէորգ եպիսկոպոս Դաթէոս առաքելոյ առաջնորդ:

3 Յովհաննէս եպիսկոպոս միաբան Մշու սրբոյ Կարապետի:

4 Գրիգոր եպիսկոպոս՝ Բաղեշու:

5 Մարտիրոս եպիսկոպոս՝ միաբան սրբոյ Էջմիածնի:

6 Յովհաննէս եպիսկոպոս՝ երկոտասան առաքելոց առաջնորդ:

7 Անտոն եպիսկոպոս՝ սուրբ Աղբրկայ:

8 Գրիգոր եպիսկոպոս՝ առաջնորդ Բալուսոյ:

9 Փիլիպպոս եպիսկոպոս՝ առաջնորդ Խարբերդու:

10 Գրիգոր եպիսկոպոս՝ առաջնորդ Սեբաստիոյ:

11 Աբրահամ եպիսկոպոս՝ սուրբ Սահակայ:

12 Կարապետ եպիսկոպոս:

13 Մանուէլ եպիսկոպոս Վարդի հօր վանից:

14 Աբրահամ եպիսկոպոս Դերջանու:

15 Սահակ վարդապետ Իւչ քիլիսայու:

16 Աւետիս վարդապետ ժամօրհնող:

17 Գալուստ վարդապետ լուսարար:

18 Յարութիւն վարդապետ:

19 Մկրտիչ վարդապետ:

20 Գէորգ վարդապետ:

21 Յարութիւն վարդապետ միւս:

22 Գասպար վարդապետ Թովմայ առաքելոյ:

23 Յովսէփ վարդապետ Տաթեւու:

24 Եղիա վարդապետ Վաղարշակերտի:

25 Եղիա վարդապետ Բագրեւանու:

26 Յարութիւն վարդապետ Տաթեւու:

27 Վարդան վարդապետ Կոբայ՝ Ս. Դանիէլի առաջնորդ:

28  Ներսէս  վարդապետ բնիկ  միաբան  սուրբ  Էջմիածնի,  եւ հարազատ զաւակ հոգեընտիր վեհապետիս մերոյ:

29 Խաչատուր վարդապետ Բաղեշու:

30 Կարապետ վարդապետ Դաթէոս առաքելոյ:

31 Առաքել վարդապետ:

32 Մարտիրոս վարդապետ՝ միաբան Մշու սրբոյ Կարապետի:

«Եւ այլ վարդապետք եւ քահանայք հոլովք, զորովք զանց արարաք առ ՚ի չտալոյ ձանձրոյթ ընթերցողաց, որոց համակամութեամբն գրեցաւ եւ կնքեցաւ, ՚ի թուին Հայոց ՌՄԾԱ. ՚ի մայիսի 28, յԵրեք խորան կոչեցեալ սուրբ վանս, որ ՚ի Բագրեւանդ գաւառ»:

 

Այս ամենայն գրութիւնք՝ ընդ որս եւ քահանայապետական կոնդակ տեառն Դանիելի նորապսակ կաթողիկոսին՝ եկեալ ՚ի Կոստանդնուպօլիս ՚ի ձեռն Գրիգորի արհի եպիսկոպոսի ՚ի լուր ամենեցուն, եւ մի առ մի  բացատրեալ զգրաբառ բանս անհասկանալիս ռամիկ ժողովրդեանն, ուրախացան մեծապէս Դանիէլեանք, եւ ծափ զծափի հարեալ՝ տօն ուրախութեան սկսան կատարել ՚ի տունս միմեանց, երգիծանելով եւ զմիւս կողմն Դաւթի, որ իբրեւ յանցաւորս մահու չափ մեղաց սկսանէին հայիլ ՚ի խոնարհ տրտմալից սրտիւք եւ խոժոռեալ դիմօք:

Իսկ Գրիգոր պատրիարք ժողով արարեալ ՚ի պատրիարքարանի եկեղեցւոջ, ընթերցաւ դարձեալ ՚ի լուր ամենեցուն զգրութիւնս սիւնհոդոսին, եւ զկոնդակ տեառն Դանիելի կաթողիկոսին, եւ բազում բանս գովութեան խօսեցեալ զԴանիելէ՝ խնդրեաց ՚ի ժողովոյն գրել ստորագրութեամբ ամենեցուն զթուղթ շնորհաւորութեան օծման տեառն Դանիելի՝ ՚ի դիմաց համօրէն լրութեան Կոստանդնուպօլսոյ՝ առաքել առ նա ինքն Դանիէլ, զոր եւ յառաջագոյն գրեալ եւ պատրաստեալ էր նա ինքն Գրիգոր պատրիարք, եւ ՚ի ժողովին յայնմիկ ետ ստորագրել ամենեցուն, որոյ օրինակն է այս:

«Աստուածընտիր՝  արքայակոչ՝  եւ  ազգահրաւէր՝  սրբազնափայլ վեհապետի տեառն մերոյ, որդիական խոնարհութեամբ մատուցանեմք համբոյր շնորհաբաշխ աջոյն, մեք՝ կայսերապերճ մայրաքաղաքիս   պատրիարք,  եպիսկոպոսք,   վարդապետք,  աւադերիցունք, եւ քահանայք աթոռակալք,  իշխանապետք, միւթէվէլլիք, իշխանք, բոլոր արուեստաւորք, եւ էսնաֆք, եւ համայն լուսաւորչածին հաւատացեալքս, մնալ քեզ երկար ամօք ՚ի ցնծութիւն մեր:

«Ըստ որում վերին ակնարկութեամբ այցելութիւն հզօրաձեռն արքային եղեալ լրութիւն փափագանաց ազգիս տառապելոյ, բարեկարգեաց զվեհանձութիւնդ փոխանորդ եւ յաջորդ նախկին լուսատուաց մերոց՝ երջանիկ հարցն սրբոց, եւ աւետաբեր նամակդ օրհնութեան՝ եւ սուրբ սիւնհոդոսին ձեր կանոնական մահսերագրութիւն հնչեաց առ լսելիս մեր զմեծահանդէս ածմանդ սքանչելահրաշ եղանակ, եւ հետեւաբար ժամանեալ եղեւ քահանայապետական անդրանիկ օրհնութեանդ կոնդակ առ հասարակութիւն մեր, որպէս զանձրեւ ՚ի վերայ սիզոյ, եւ որպէս զջուր բարեհամ առ ծարաւեալս:

«Ուրախ եղաք փոխանակ աւուրցն անցելոց, եւ ըստ բազում ցաւոց սրտից մերոց՝ մխիթարութիւնն երկնաձիր պարգեւաց՝ զոր եհեղ սուրբ հոգին առ պանծալի գլուխդ մեր առ ՚ի սփռել յանդամս քո ՚ի մեզ, մեծապէս ուրախ արար զմեզ:

«Վասն որոյ նախապէս շնորհաւորեմք զսրբազան օծումն քո հոգեձիր, եւ խնդրեմք յաստուածապետական բարերարութենէն հարուստ ամօք վայելել քեզ զաստուածափոխան քահանայապետութիւնդ,  եւ  հովանաւորել  զաստուածահաճոյ  աղօթիցդ  օժանդակութիւն ՚ի վերայ սրբոյ եկեղեցւոյս:

«Եւ երկրորդ շնորհակալ եմք մեծապէս, որ սրբազան օծութեանդ աւետեօք եւ յատկապէս օրհնութեանդ կոնդակաւ՝ զոր շնորհեալ էիք առաքելով ՚ի ձեռն Սեբաստիոյ առաջնորդ խոհեմառատ  Գրիգոր  արքեպիսկոպոսին,  զուարճացուցեր  զտրտմազգեաց սիրտս մեր, եւ օրհնակոչ փառատրութեամբ բարձրացուցաք զԱստուածն մեր ճշմարիտ, որ արդար է եւ զուղղութիւն տեսանեն երեսք նորա:

«Որ եւ կոնդակաբեր մտաճարտար արքեպիսկոպոսն ՚ի  յատենի սրբոց եկեղեցեաց ընթերցեալ բարւոք բացայայտութեամբ, եւ լեզուով եւս ճառեալ ելից ՚ի միտս մեր ամենեցուն:

«Յայնժամ  լցան  բերանք  եւ  սիրտք  մեր  խնդութեամբ,  եւ  լեզուք մեր ցնծութեամբ, վասն այնորիկ երրորդապէս որդիական սիրով յօժարեցաք վստահանալ ՚ի խնդիրս յայս յատուկ, զաստուածապէս ներումն շնորհեսցես ողջացեալ անգիտութեամբ յանցաւորացն քոց, եւ նոյն օրհնութեան շնորհին մասնակից պ հաղորդ առնել զհամայն ազգս մեր, առաքելով զպատշաճաւոր նուիրակս աստուածագործ սրբալոյս միւռոնիւ, եւ շնորհաբուղխ օրհնութեան կոնդակաւ:

«Որպէս զի նոքօք սփռեալ ծաւալեսցի իմանալի լոյս աստուածային շնորհաց առ ամենայն հաւատացեալ մերազնեայքս իբրեւ զլոյս արեգական, որք տեսեալ ընկալցին զհայրագութ խնամս ձեր, եւ գոհանալով փառաւորեսցեն ընդ զամենասուրբ Երրորդութիւնն զՀայր եւ զՈրդի եւ զսուրբ Հոգին, որում միշտ գետնամած երկրպագութիւն եւ փառք յաւիտեանս ամէն»:

 

1 Գրիգոր պատրիարք Կոստանդնուպօլսոյ:

2 Յակոբ եպիսկոպոս առաջնորդ Թրակիոյ:

3 Պետրոս եպիսկոպոս միաբան սուրբ Երուսաղէմի:

4 Գէորգ եպիսկոպոս վէքիլ պատրիարքարանի:

5 Յակոբ եպիսկոպոս վէքիլ սրբոյ Երուսաղէմի:

6 Կարապետ եպիսկոպոս միաբան պատրիարքարանի:

7 Յարութիւն վարդապետ վէքիլ սրբոյ Կարապետի:

8 Մկրտիչ վարդապետ միաբան սրբոյ Կարապետի:

9 Մկրտիչ վարդապետ Վանցի միաբան սրբոյ Կարապետի:

10 Գրիգոր վարդապետ միաբան պատրիարքարանի:

11 Մանուէլ վարդապետ միաբան պատրիարքարանի:

12 Սիմէօն վարդապետ միաբան պատրիարքարանի:

13 Մկրտիչ վարդապետ միաբան պատրիարքարանի:

14 Մեսրովպ վարդապետ միաբան պատրիարքարանի:

Եօթն սրբոց եկեղեցեաց աւագ երիցունք, եւ աթոռակալք, եւ միւթէվէլլիք, եւ եկեղեցապանք, եւ վարժապետք, ամիրայք, իշխանապետք, իշխանք եւ բոլոր էսնաֆից գլխանաւորք, որոց համակամութեամբն գրեցաւ եւ կնքեցաւ համահաճական մահսարս այս: