Համով֊հոտով

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Ազգագրութիւն Գեղարուեստական գրականութիւն

ԺԴ. ՃՆՃՂՈՒԿ ԵՒ ԵՐԿՈՒ ՈՐԲ
       Մանուկը հինգ տարեկան էր, եւ Մանուշը՝ վեց։ Իրենց մայրը մեռաւ։
       Խորդ մայր մը էկաւ տունը, որ ունէր իրեն հետ բերած չորս տարեկան տղայ մը։ Խորդ մայրը Մանուկին ու Մանուշին կը զրկէր, բայց հայրը՝ Մանասէն, շատ գութ ունէր անոնց վրայ։ Այս կինը մտածեց, որ Մանասէն հեռացնէ տնէն, ապա ոբերը կորսնցնէ։ Կը բռնէր, ցորենի սերմը կը խաշէր տաք ջրով, եւ Մանասէն առանց գիտնալու կը տանէր ցաներ։ Մէկ-երկու տարի այսպէս գնաց։ Ցորեններ չէին բուսներ։ Մանասէն, ցորեն գնելով, պարտքի տակ ինկաւ եւ ելաւ գնաց ղարիբութեան։
       Խորդ մայրը իր տղային ամէն օր իւղով ճմուռ կը կերցու, որբերուն՝ խաշած հատիկ։ Օրերուց օր մի որոշեց խորդ մայրը, որ առնէր որբեր, տանէր գետը լողցնելու, տար ջրին ու խեղդէր։ Այդ օրը Մանուկն ու Մանուշը խաշած հատիկն առեր, նստեր էին տանիքին ու կ’ուտէին։ Տեսան, որ ճնճղուկ մի կ’ելնէ, կ’իջնէ ու ճլճլալով բան մի կ’ասէ։ Մանուկն ուզեց քարով զարնել, Մանուշն արգիլեց։ Ականջ դրին, որ այսպէս կ’ըսէր. «Որբեր, որբե՛ր, ինծի հատիկ մի տուէք, տանիմ ձագերուս, ձեզ բարի խրատ մի կ’ասեմ»։ Քոյր եւ եղբայր քանի մը հատիկ ձգեցին ճնճղուկին։ Ճընճուղ դարձաւ ասաց. «Որբե՛ր, փախէ՛ք, որբե՛ր, փախէ՛ք, ձեր խորդ մայր ձեզի այսօր պիտի տանի գետը, ջրին տայ ու խեղդէ ձեզի, ելէք փախէք»։
       Ճընճուղ թռաւ։ Խորդ մայրն էկաւ, ասաց. «Ելէք ձեզ տանիմ գետը լողքցում»։ «Դու գնա, հա՛ մենք էկանք», - ըսին խորդ մօր եւ իրենք փախան լեռը։ Խորդ մայրը չփնտրեց որբերը։ Ոլըրտան, ոլըրտան քոյր ու եղբայրը ու ծառերու պրակին մէջ մտան, իրենց մօր ուսուցած աղօթքն ըրին, իրենց Աստուած կանչեցին ու իրարու փաթթուեցան, քնացան։
       Առաւօտուն արեւէն առաջ ճընճուղն եկեր էր։ Որբեր արթնցան եւ լսեցին, որ ճընճուղը կ’ըսէր. «Բարի որբեր, բարի որբեր, եկէք ձեզի հատիկ կերէք»։ Շատ ուրախութեամբ վազեցին ճնճղուկի ետեւէն եւ տեսան, որ պառաւ մամիկ մի պուտուկով խաշած հատիկ բերաւ, լեցուց ծառի մը տակ ու գնաց։ Փոքրիկ հաւքեր ժողվեցան ուտելու, եւ որբերն ալ եղան անոնց սեղանակից։ Ամէն օր կը բերէր մամիկն պուտուկով հատիկը, իր վաղամեռիկ մանկանց ու թոռան հոգւոյն համար, որ շատ կը սիրէր ու այնպէս կը հաւատար, թէ այն սիրուն թռչուններն էին իր մանրիկ մանկանց հոգիներ, եւ անոնցմէ մէկն ալ իր թոռնեակն էր։ Որբեր երկար ժամանակ կերան հատիկ եւ ապրեցան մանրիկ թռչնիկներուն հետ։
       Օր մը թագաւորի լաճ որսի ելեր, մոլորեր լեռնէ լեռն եւ էկեր ինկեր այդ պրակը, գտեր ու տարեր է Մանուկն ու Մանուշը, իրեն հոգեզաւակ է ըրեր։ Իրենց երկու աչքի լուսոյ պէս կը սիրէին բոլոր պալատականներ այս բարի որբերը, բայց որբերը ուրախ չէին։ «Ի՞նչ ցաւ ունիք, բանի մի կա՞յ պակաս ձեզ, նեղութիւն պատճառող մը կա՞յ ձեզ», - հարցուց թագաւորի տղան որբերուն։ Եւ Մանուշը պատմեց, թէ կարօտ կը քաշէին իրենց հօր, կարօտ կը քաշէին իրենց սիրելի ճնճուղին։ Մարդ հանեց թագաւորի տղան ամէն կողմը, գտաւ որբերուն հայրը՝ Մանասէն։ Մանասէն պատժեց իւր խորդ կինը եւ եկաւ գրկեց իր խեղճ ու բարի որբերը։ Թագաւորի տղան իր պալատի մէջ պահեց Մանասէն ալ։ Բայց ճնճղուկն ո՞վ կրնար գտնել։ Ճնճուղն ինքն իրեն եկաւ, պատուհանէն ներս մտաւ ու կանչեց. «Օրհնեալ որբեր, դուք իմ ձագերուն հատիկ տուիք, Աստուած ձեզի այդքան բարիք շնորհեց. մնաք օրհնեալ, մնաք բարով», - ըսելով թռաւ երկինք։