Համով֊հոտով

ԳՈՎԱՍԱՆՔ ԾԱՂԿԱՆՑ (Նուէր առ Հ. եւ Վ. Մամուրեան)
       Հուր որոտաց, քամին հնչեաց եւ բաժանեաց զհողն ի ջրոյն.
Ջուրն սպիտակ է ու աղի, քամին՝ կարմիր կանանչագոյն,
Հուրն դեղին է եւ լեղի, սեաւ եւ թըթու՝ համըն հողոյն։
Հուրն օր է, քամին՝ շաբաթ, ջուրն՝ ամիս, հողըն՝ տարւոյն.
Հուրն՝ երեխայ, քամին՝ մանուկ, ջուրն՝ ալեւոր, հողըն՝ մահուն։
Այսպէս չորս են մեր եղանակ՝ ամառ, աշուն, ձմեռ, գարուն։
Գարուն տարի, ամիսքն են ճիւղ, սեաւ ու սպիտակ պտուղ շարուն։
Երկոտասան ամիսք որ կան, մարտն է խարիսխ հիմըն տարւոյն.
Յորժամ մարտին ամիսն գայ, Տէրն հրաման կուտայ հողոյն.
Հողն ի քնոյն հետ կու զարթի, ջաբա (շնորհ) կուտայ բոյս եւ տնկոյն։
Բուսնին գետնէն ի վեր կուգան, կանանչ հագնին բոյսքն բիթուն (ամենքն)։
Ապա օդոյն հրաման կուտայ, որ կը թափէ զցօղն ի յամբոյն.
Ցօղէ աշխարհս ցընծացունէ, դաստուր լինի ծաղկըներուն.
Ծաղկունքն բուսնին հարիւր հազար, ցեղ-ցեղ ներկած եւ գոյնըզգոյն.
Դուրլու-դուրլու հոտեր ունին, մինն քան զմիւսն սիրուն։
Նախ ձընծաղիկն ու ջրիկտամ, բարդն, խաժուակն յառաջագոյն.
Սոքա չորսըն միաբանին ու ձայն ածեն ծաղկըներուն.
-Ծաղկո՛ւնք, զարթիք ի խոր քնոյն, քանի՜ պառկիք ներքեւ հողոյն,
Զարթիք, աշխարհս ծաղկեցուցէք, բիւրք ի բիւրոց անթիւ անհուն։
Ապա բուսան ի ծառն ու տունկն, ծաղկի ծառերն եւ պտղատուն,
Յետոյ բեբղօշն ու քոքոռոջն կու ջահառին ի հետ ամբոյն,
Ցինկըն դեղին ծաղկի, ցընծայ, փայլէ, ծպտայ մէջ ջրերուն,
Ջուրն ու չայիր չիման ծաղկունք ցնծան ի հետ ձնաբերոյն։
Լեռն ու մարմանդ ծաղիկ դառնայ, ծաղկունք ծաղկին ի սարերուն,
Ծիծաղին սարն ու ձոր ծաղկօք, ծափ զարնեն, ծըփան բիւրագոյն։
Կարմիր կակաչն, ալ ու դեղին, մօռ ու մախմուր է զարդարուն.
Սումբուլ ն մանավուշ է հագել, ղըրմըզ է ե օթնաղբրանց արիւն.
Հոռոմծաղիկն է փոշոտել, բուսել հետ մոշին մորենւոյն,
Պուտն ու պտուան ու մատուտիկ, եւ այլ ծաղկունք բացուին սիրուն։
Եզընծաղիկն է խիստ դեղին, գոյնըն գունով քան զծիրանւոյն։
Անջրդի տեղըն կու բուսնի, կու ժրանայ ամռան չորոյն.
Ծափն ու ծափծալն ու ծափկոտրուկն կը բուսնի կարգըն խնկուկոյն.
Նաֆաֆն, չինարն ու ըռէհան, հոտերն անոյշ քանց ամէնուն.
Ղատիֆան ալ է ներկուել նըման բեհեզ ու ծիրանւոյն,
Ղարաֆիլն մօռ է հագեր, գոյն գեղեցիկ է նարկիզոյն։
Այլ մանր ու մենծ ծաղկունք գովեմ, թուրն ու շահէն հետ մըշկերոյն,
Աւգեր ծաղիկն ու մամխոպոպ կու բացուին հետ առուեզերուն.
Ծափծափն ծափ տայ ծիծաղի ծիլծափի ծլոյն թփռելուն.
Ծալծափն ծաղկի ծիրանի, խիստ գեղեցիկ է, շատ սիրուն։
Կաթնուկի ծաղիկն է դեղին, գոյնն է գլուխ դեղիններուն.
Կոճղէզն ներկած ղանավուզ, հաւան չէ միւս գոյներուն.
Ծափծիլն սպիտակ է հագել, դեղին քաշել վերայ գլխուն։
Բոլորն ամէն շար են շարուել, հայեցէք ի սպիտակ շարուն.
Ծիլն ու ծըլուանն ու ծարուրիկն սուրմա են քաշել աչերուն,
Շատ գոյնզգոյն ներկեր ունին՝ նըման դեղձանի ծարուրոյն։
Հ որոտ մորոտն մաւի ներկած ժանկառի նման սուրմայուն։
Հիմի ծաղկունքն զօրացան, չեմ գիտել ո՞րն է հետ որուն։
Խառուել են յիրար կու ցնծան, եւ փառք կուտան տէրանց Տէրուն։
Տուղտն ու թորթն ու մեղրիկ ծաղիկն նման են ծաղկած ծառերուն։
Ս ուտ վարդն բաժնուել յերամէն, խառնուել յերամ մասուրուն,
Խաշխաշն թագ է բոլորել, գեղեցկացեր հետ թուխմարուն.
Բոլոր գլխոյն ալ է կապեր, մօռ է քաշել վերայ փորուն։
Խըռընդատն ծաղկել ծառովն, յընկեր եղել հետ գօջմէրուն։
Ծաղկունքն ամէն յերամ ժողվել ծաղիկ կուտան մեղուներուն։
Բարձէնակին գոյնն է պակաս, հոտիկն անուշ է բէջարուն,
Քանց ամէնն խոնարհ կու կենայ, կու բուսնի ծաղկունանց հեռուն։
Լեզուակ անուն ծաղիկ մի կայ, որ կը բացուի մէջ մարգերուն,
Ծաղիկն մօռ մանավուշ է, նորա երանգն է երկնագոյն։
Շըրվան ծաղիկն է սպիտակ, մարգն բուսնի հետ մըրուանուն.
Խոլորձն ջահառի թըփին, պայծառանայ առաւօտուն.
Սինձն, երիցուկն ու եղերթագն կու սպասեն արեւորդւոյն.
Նոցա երամըն ուրիշ է, որ կը շրջին հետ արեւուն։
Չատըր ծաղիկն կոճակ ծաղկի հետ արտերուն,
Խընկուկն ու կագւեղէգն խիստ կը բուսնին մէջ քարերուն.
Ակընջուկն ու գառինդմակն կարօտ են մանուշակին տեսուն.
Հասրաթ են իրար տեսնելու մուրտն ու շուշան ու բրաբիոն։
Սուսամըն կուհազ է ներկած, գոյնն է գլուխ կարմիրներուն.
Միշտ գեղեցիկ է խիտ պայծառ, բուսնի պաղ աղբիւրներուն։
Խաժն ու խալինճն ու լալազարն, հոտիկն անուշ եւ զարդարուն.
Վարդն ու գուլվարդն ու հ արզէ վարդ (յարզուարթ), երամ ծանր է՜ վարդերուն։
Ոսկեծաղիկն սուրաթ առեր, գեղեցկացել լաւուն լաւուն,
Բոլոր գլխոյն ճըղայ շարել, սա է ծաղկանց Եէնիչարուն (Եէնիչէրի)։
Շարշարուրիկ ծաղիկ մի կայ, դեղին հագել հետ ընկերուն.
Թըփերն ամէն պաղամ ներկել, նորա ոլոքն որպէս տորոն։
Գուլիսապահ ծաղիկ մը կայ, որ չի բացուիր զօրն արեւուն.
Արեւմըտուն յետ կու բացուի, պայծառանայ մէջ գիշերուն։
Գուգէլ անուն ծաղիկ մի կայ, որ դեղ է ամէն անբժիշկ ցաւերուն.
Փէնահ ծաղիկն ու լօշտակն Աստուած դեղ տուեալ դարդերուն.
Խազալն թուփն է բոլորել, բուսել է հետ ճշնարօրուն։
Գինարբին հոտն է գովական, շատոնք հասրաթ են նորա հոտոյն,
Ծաղիկն փունջ փունջ է եղել, մարդ չի յագել իւր կարօտոյն։
Ճաշքինթ ծաղիկն է խիստ հոտով, դեղին է նման զաֆրանոյն.
Բարձր լեռներէն կու բուսնի զաֆրանըն հետ կնքաւորոյն։
Զամբիւղ (զամբիւղ) ծաղիկն հոտովն անուշ, ինքն սպիտակ է կարմրագոյն.
Նարդոս ծաղիկն ու կինամոն, լըցուել են Աստուծոյ բարւոյն։
Խ աս թութիա ծաղիկն որ կայ, ձեռքն չի գալ ջառահներուն.
Ամէն սահման չի գտնուիլ, զիյմաթ չունի ինքն իւր տեղւոյն։
Այն սապուսան ծաղիկն որ կայ, իսկի վար չիգալ լեռներուն.
Վառ կապուտ է, հոտըն սակաւ, արմատըն դեղ է եզներուն։
Այն անթառամ ծաղիկն որ կայ, ծաղիկ ծաղկել ծաղկըներուն.
Ամառ ձմեռ չի չորանալ, հինն է պայծառ նման նորոյն։
Այն նունուֆար ծաղիկն որ կայ, բուսնի յատակըս ծովերուն.
Օձերն զինքն կու պահեն, մարդ չի քաղել նոցա ահուն։
Այն բուրաղան ծաղիկն որ կայ, վարդ է շարել հետ խունկերուն.
Կարմիր խնծոր թագաւորաց, ոսկի բուրվառ խունկով լեցուն։
Այն բալասան ծաղիկն որ կայ, երամն շատ է.
Սուրբ մեռոնին մակարդն այն է, որ կարդան ի մէջ գրերոյն։
Այն գ ոհար վարդ ծաղիկն որ կայ, գեղեցկացել պայծառագոյն.
Երբոր բացուի վերեւ թըփին, գեղեցիկ է ու խիստ սիրուն։
Այն համասփիւռ ծաղիկն որ կայ, ծաղկել ծառովն հազարագոյն.
Կոյր աչերուն լոյս կու բերէ, թէ՛ Տէրն տայ Ադամորդւոյն.
Երկոտասան արմատ ունի, բուսնի երկոտասան տարւոյն.
Ամէն թըփին գոյն մի ծաղիկ, մարդ կու մայլի անուշ հոտոյն։
Արքայիկ օձն է թագաւոր, ինքն սպիտակ՝ որպէս ըզձիւն.
Համասփիւռին կու հետեւի, եւ զօրութիւն կ’առնու հոտոյն։
Սալաձորցի սարկաւագ որբ Դաւիթն եմ անգէտ գրոց բաներուն.
Կեանքըս նման ծաղկըներուն, որ կը բացուի առաւօտուն եւ չորանայ մինչ իրիկուն,
Շատ դատեցայ, թէ գլուխն առնում ծաղկներուն.
Ծաղկունք որ զարդ են աշխարհիս, օրինակ երկնից աստղերուն.
Սակաւ ծաղկունքս գովեցի, բազումն մնաց վարպետներուն։