Քաղաքականք

ԲՈՂՈՔԸ Ո՞ՐՔԱՆ ԱՐԴԱՐԱՑԻ Է

Երէկ հրատարակեցինք Կեսարիայէն մեր թերթին ուղղուած հեռագիր մը, հայ ու թուրթ բազմաթիւ ստորագրութիւններով, որ կը բողոքէր սանճագի Ընդհանուր Ժողովին դէմ, — յայտնելով թէ՝ նոյն Ժողովը զանազան տուրքերը սահմանած է քաղաք մտնող հակերուն վրայ:

Նախ, մեզի կը թուի թէ թիւրիմացութեան մը մէջ են Կեսարացի մեր հայ եւ թուրք հայրենակիցները, երբ կը յայտարարեն որ Ընդհանուր Ժողովը իրաւասութիւն չունի տուրք սահմանելու:

Ընդհանուր Ժողովը ունի այդ իրաւասութիւնը, համաձայն Նահանգային նոր Օրէնքին, որ կ՚արտօնէ սանթիմ ատտիսիօնէլի կիրառումը՝ տեղական պէտքերուն համար:

Երկրորդ, չի բաւեր բողոքարկու հանդիսանալ, առանց հարկ եղած չափով պարզելու բողոքին էութիւնը: Այսպէս, կեսարացի մեր հայրենակիցները պարտաւոր էին ըսելու թէ՝ գանգատի առիթ տուող տուրքերը ո՛ր չափով եւ ի՛նչ տեսակ ապրանքներու վրայ սահմանուած են, եւ որ աւելին է՝ ի՛նչ նպատակի պիտի գործածուին անոնք:

Ընդհանուր խօսքերը չեն կրնար ճշտել թէ ո՛րքան արդար է հանգատը, որպէսզի մամուլ եւ հանրային կարծիք կարողանան դատաստան ընկել:

Այս դիտողութիւնները՝ հեռագրին բովանդակութեան մասին:

Բայց, մենք կ՚ուզէինք հարցին մօտենալ քիչ մը աւելի լայն նայուածքով: Մեզի կը թուի՝ թէ՝ Գաւառի ազգաբնակութիւնը պարտաւոր է բոլորովին ալյ տրամադրութեամբ վերաբերուի դէպի Նահանգային Ժողովներն ու անոնց որոշումները՝ քան ինչ որ սորված է վերաբերուիլ մինչեւ հիմա կառավարական ուրիշ հիմնարկութեանց հետ:

Գաւառի ժողովուրդը պէտք է գիտնայ թէ Նահանգային Ժողովները ուրիշ բան չեն՝ եթէ ոչ տեղական ինքնավարութեան հիմունքը: Անոնցմով է որ ժողովուրդը գիտակցութիւնը պիտի ունենայ իր ուղղակի պէտքերուն, պիտի խօսի անոնց վրայ եւ միջոցներ պիտի գտնէ՝ գոհացում տալու անոնց. Մէկ խօսքով՝ պիտի սորվի ինքնզինք կառավարել:

Չենք ըսեր որ Նահանգային Օրէնքը կատարեալ է եւ անթերի. օ՛հ, երբե՛ք: Բայց, այդ անկատար եւ թերի իրաւասութիւններէն ալ Գաւառի հասարակութիւնը կրնայ առժամապէս օգտուիլ մեծ չափերով՝ եթէ իր շահերուն եւ իր վնասներուն գիտակցութիւնն ունենայ, — որովհետեւ մինչեւ այսօր՝ բովանդակ երկիրը աշխատած եւ Պոլիսը կերակրած է միայն, Գաւառը՝ ինքզինք զրկած եւ այդ զրկանքով Կեդրոնը լիացուցած է: Ունեցածը տուեր է մայրաքաղաքին, եւ ինչ որ մնացեր է իրեն՝ դպրոց, ճամբայ, առողջապահական միջոցներ, եւն. եւն., ամէնքն ալ ձգուած են եղեր երեսի վրայ, անտէր անտիրական եւ աւեր—աւերակ:

Նահանգային Ժողովները կոչուած են ահա նահանգին համար մտածելու, նահանգին վաստակը՝ տեղին յատկացնելու:

Այս պատճառով Գաւառի հասարակութիւնը ո՛չ թէ արգելքներ յարուցանելու է տեղական ինքնագործունէութեան դէմ, այլ դիւրնելու է զայն: Դիւրացնելու է, աշխատելով որ եթէ տուրքեր կը դրուին՝ դրուին, բայց գործածուին իրենց նպատակին, ըլլան արդիւնաւոր իւրաքանիւր սանճագի, իւրաքանչիւր գազայի, իւրաքանչիւր նահիէի համար:

Ի հարկ է որ դրուած տուրքերը պէտք է ըլլան արդար, — արդար՝ այն իմաստով, որ անոնք համեմատական ըլլան հարկատուներու կարողութեան, չիյնան աղքատ ու չքաւոր դասակարգին վրայ, այլ անոնց՝ որ ունեւոր են եւ որոնք կարող են տանիլ իրենց բեռը:

Այս մեր դիտողութիւնները ընդհանուր են բոլոր գաւառներուն եւ ի միջի այլոց անշուշտ նաեւ Կեսարիոյ:

Հետեւաբար, մեզի կը մնայ առայժմ սպասել՝ տեսնելու համար թէ ինչ է կեսարացիներու բողոքին էութիւնը, իր մանրամասնութեան մէջ: Գէթ հիմակուհիմա, հեռագրին նայելով՝ հաստատուած տուրքը աղքատին վրայ ինկած տուրք մը չէ եղեր, ուստի արժանի է աւելի պաշտպանութեան՝ քան բողոքի: