Հայ Գիրքի Մատենագիտական Գործեր

Ա. ՀՐԱՏԱՐԱԿՈՒԱԾ ԵՐԿԵՐ

1. ԿՈՄԻՏԱՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ (անձը եւ գործը), Պուքրէշ, 1936։

Երուսաղէմի Հայ Երաժշտական Միութեան նախաձեռնութեամբ կը սարքուի սգահանդէս մը ի յիշատակ նորոգ վախճանեալ Կոմիտաս Վարդապետի։ Օրուան բանախօսն է Շահան Պէրպէրեան։ Բանախօսութիւնը կը տպուի Սիոն ի յաջորդական երկու թիւերուն մէջ՝ «Կոմիտաս Վարդապետ – անձը եւ գործը» խորագիրով (Թ. տարի, թ. 12, Դեկտեմբեր 1935, էջ 382-389. Ժ. տարի, թ. 1, Յունուար 1936, էջ 23-28)։

Նկատի առնուած է Կոմիտասի կեանքը, ամբողջական երաժիշտը, տեսաբանը, յօրինողը, երգիչը եւ անձը։ Այս դասախօսութիւնը տպուած է Գահիրէի Արեւ օրաթերթին մէջ, Իսկ Պուքրէշի Կոմիտասի Երաժշտական Միութիւնն ալ Կոմիտասի տարեդարձին առիթով զայն գրքոյկի մը վերածած է։

Իսկ վերջերս՝ Գարեգին եպս. Սարգիսեան իր լոյս ընծայած Կոմիտաս Վարդապետ՝ հայ երաժշտութեան առաքեալը վերնագիրով գրքոյկին մէջ լայն տեղ մը յատկացուցած է այս գրութեան (Պէյրութ, տպ. Համազգային, 1969, էջ 55-77)։

Կոմիտաս Վարդապետի անձին եւ գործին հանդէպ մեծ համարում ունեցած է Շահան եւ այլ առիթներով ալ իր դասախօսութեանց նիւթ դարձուցած է զայն։ 1928, Մարտ 22-ին, Գահիրէի Ժողովրդային սրահին մէջ Հայ Գեղարուեստասիրաց Միութեան կազմակերպած 1928 տարեշրջանի Ա. դասախօսութեան Շահան Պէրպէրեան դասախօսած է Կոմիտաս Վարդապետի մասին ( Արեւ, ԺԴ. տարի, թ. 2779 (Ուրբաթ, Մարտ 30, 1928), էջ 1)։

1932-ին՝ Գահիրէի մէջ կը կազմուի Առաջնորդական փոխանորդ տ. Մամբրէ ծ. վրդ. Սիրունեանի նախագահութեամբ՝ Կոմիտաս Վարդապետի ծննդեան 60-ամեակի Յոբելինական Յանձնախումբ մը, որուն կ՚անդամակցի Շահան Պէրպէրեան։

Յոբելինական հանդիսութիւնը տեղի կ՚ունենայ Գահիրէի ֆրանսական Լիսէի սրահին մէջ 1932, Մայիս 8-ին։ Կը բանախօսէ Շահան եւ կը ղեկավարէ Հայ Գեղարուեստասիրացի երգչախումբը ( Արեւ, ԺԷ. տարի, թ. 4043 (Բշ. Մայիս 9, 1932), էջ 1)։

2. ԳԵՂԱԳԻՏԱԿԱՆ ՀԱՐՑԵՐ (պրակներով)

Այս վերնագրով հրատարակութիւն չունի Շ. Պէրպէրեան։ Իր դասախօսութիւնները ունին որպէս ընդհանուր վերնագիր Դասընթացք ընդհանուր մշակոյթի եւ լոյս տեսած են Երուսաղէմ 1940-1941 տարիներուն, Տեղեկաբեր պրակներուն մէջ։ Այս դասախօսութիւններուն վերնագիրները կը նշենք հոս։

Պրակ Ա. - Ապրիլ, Մայիս, Յունիս 1940 (էջ 18-45)։

Ա. եռամսեայ – ԱՒԱԳ ԱՐՈՒԵՍՏՆԵՐԸ, ԻՐԵՆՑ ԳՈՐԾՕՆՆԵՐԸ

ԵՒ ՍԵՌԵՐԸ (էջ 18-45)։

Ա. Ընդհանուր ներածական եւ դասաւորում աւագ արուեստներու, էջ 18-19։

Բ. Արուեստներու սեռերը եւ անոնց ընդհանուր դասաւորումը, էջ

20-21։

Գ. եւ Դ. Ճարտարապետութիւնը, էջ 22-25.

Ե. եւ Զ. Քանդակագործութիւնը, էջ 26-28.

Է. եւ Ը. Նկարչութիւնը, էջ 29-31.

Թ. եւ Ժ. Պարը, էջ 32-35.

ԺԱ. Բանահիւսութիւնը [1], էջ 36-40.

ԺԲ. եւ ԺԳ. Երաժշտութիւնը, էջ 40-45։

1932-ին՝ Գահիրէի Հայ Գեղարուեստասիրաց Միութեան «Գրական ակումբ»ի հրաւէրով կու տայ դասախօսութեանց շարք մը (թիւով 6) նիւթ ունենալով «Գրական արուեստի ազդակները» (1932

Փետրուար 18 - Մարտ 30)։

 

ԱՇԽԱՏԱՐԱՆ ԱՏԵՆԱԽՕՍՈՒԹԵԱՆ (էջ 69-74)։

Ներածական Ա. – էջ 69-70.

Ներածական Բ. – Կառուցուածքը ատենախօսութեան մէջ, էջ 70-71.

Ներածական Գ. – Ընդլայնումը ատենախօսութեան մէջ, էջ 72։

Ներածական Դ. – Ատենախօսութեան գործադրութիւնը էջ 73։

Ատենախօսական վարժութիւններ, էջ 74։

 

ԱՇԽԱՏԱՐԱՆ ԱՐՏԱՍԱՆՈՒԹԵԱՆ (Էջ 75-79)

Ներածական Ա. – Ներքին վերիրագործումը, էջ 75.

Ներածական Բ. – Արտաքին վերիրագործումը, էջ 76-77.

Ներածական Գ. – Զգայական իրագործումը, էջ 77-78.

Արտասանական վարժութիւններ, էջ 79։

Անթիլիասի դպրեվանքի սաներուն համար տրուած ներքին դասախօսութեան մը ընթացքին խօսած է ատենախօսական արուեստի յօրինուածքի մասին (Նոյեմբեր 21, 1951)։

Պրակ Բ. – Հոկտեմբեր, Նոյեմբեր, Դեկտեմբեր 1940 (էջ 106-134)։

Բ. եռամսեայ – ԱՐՈՒԵՍՏԱԳԻՏԱԿԱՆ ՈՒՂՂՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ։

Ա. Ընդհանուր ներածական, էջ 106-108։

Բ. եւ Գ. Դասականութիւնը, էջ 109-113.

Արտատպած են Ծիածան, Գ. տարի, թ. 1-2 (Յունուար-Ապրիլ,

1943), էջ 4-7 եւ Յուսաբեր, ԽԲ. տարի, թ. 191 (Բշ., Նոյեմբեր 19,

1956), էջ 1։

Դ. եւ Ե. Վիպականութիւնը, էջ 114-117։

Զ. եւ Է. Իրապաշտութիւնը, էջ 117-120.

Արտատպած է Յուսաբեր, ԽԲ. տարի, թ. 184 (Շաբաթ, Նոյեմբեր

10, 1956), էջ 1։

Ը. եւ Թ. Խորհրդանշանականութիւնը [2], էջ 121-125.

Ժ., ԺԱ. եւ ԺԲ. Արդիականութիւնը, էջ 126-134։

ԱՇԽԱՏԱԿԱՆ ԹԱՏԵՐԱԴՐՈՒԹԵԱՆ (էջ 160-168)։

Ներածական դասեր

Ա. Թատերադրական արուեստը, էջ 160-162։

Բ. Բեմյարդարանքը, էջ 163-165։

Գ. Դերակատարութիւնը, էջ 165-167։

Դ. Բեմավարութիւնը եւ թատերադրական համադրութիւնը, էջ

167-168։

Պրակ Գ. - Դ. – Յունուար-Յունիս 1941 (էջ 215-323)։

 

Գ. Եռամսեայ – ԱՐՈՒԵՍՏԸ ԻՐԱԳՈՐԾՄԱՆ ԻՐ ՓՈՒԼԵՐՈՒՆ

ՄԷՋ։

Ա. Ներածական, էջ 215-216։

Բ. Արուեստագիտական ստեղծողութեան բնութիւնը (հանճար եւ յիմարութիւն), էջ 216-222։

Գ. Հանճարին հոգեբանութիւնը, էջ 222-226։

Դ. Հանճարին ընկերաբանութիւնը, էջ 226-229։

Ե. Գեղարուեստական ստեղծման գործողութիւնը, էջ 229-232։

Զ. Արուեստագիտական գործադրութիւնը ընդհանրապէս, էջ 232-235։

Է. Գործադրող արուեստագէտը, էջ 235-238։

Ը. Արուեստագիտական գործադրութիւնը իբր պրոցէս, էջ 238-240։

Թ. Արուեստի ճաշակումն ու վայելումը, էջ 240-243։

Ժ. Ճաշակումի պայմանները ու ճաշակի կազմիչ տարրերը, էջ

244-251։

ԺԱ. Գեղարուեստական արժէքի դատումը (սխալ ստուգանիշեր դատաստանի), էջ 251-260։

1932-ին՝ Գահիրէի Հայ Գեղարուեստասիրաց Միութեան «Գրական ակումբ»ի կազմակերպութեամբ կը դասախօսէ Շ. Պէրպէրեան նիւթ ունենալով «Արուեստի պայմանները»։ Այդ դասախօսութիւններն են.

Ա. Հանճար, տաղանդ եւ ճաշակ (Եշ., Նոյ. 17, 1932).

Բ. Հանճարին հոգեբանութիւնը (Եշ., Նոյ., 24, 1932).

Գ. Հանճարին ընկերաբանութիւնը (Եշ., Դեկտ., 1, 1932).

Դ. Վերստեղծող տաղանդը (Եշ., Դեկտ., 8, 1932).

Ե. Գեղարուեստի մեկնութիւնը (Եշ., Դեկտ. 15, 1932).

Զ. Ճաշակը (Եշ., Դեկտ., 22, 1932).

Է. Արուեստի գործին արժեւորումը (Եշ., Դեկտ., 29, 1932).

 

Դ. եռամսեայ – ԳԵՂԱԳԻՏԱԿԱՆ ԱՐԺԷՔԸ՝ ԻՐ ԷՈՒԹԵԱՆ ԵՒ ՅԱՐԱԲԵՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒՆ ՄԷՋ։

Ա. Ներածական – Գեղագիտական արժէքի էութեան հարցը – ինչպէ՞ս դնել զայն – էջ 261-264։

Բ. Արուեստին էութիւնը, էջ 264-270։

Գ. Ապարուեստը, էջ 270-275։

Դ. Գեղեցիկին էութիւնը, էջ 275-281։

Ե. Տգեղութիւնը, էջ 281-282։

Զ. Գեղեցիկին ու արուեստագիտականին համադրումը, էջ 283289։

Է. եւ Ը. Գեղեցիկը եւ ճշմարիտը (Արուեստը ե՛ւ գիտութիւն ու բնազանցութիւն), էջ 289-301։

Թ. Գեղեցկութեան էաբանութիւնը, էջ 302-305։

Ժ. եւ ԺԱ. Արուեստ եւ բարոյական, էջ 305-316։

ԺԲ. Արուեստը եւ կրօնքը, էջ 316-323։

 

3. ԵՐԿՈՒ ԺԱՄԱՆԱԿՆԵՐԸ – Ամանորի առթիւ – (Երուսաղէմ, տպ. Սրբոց Յակոբեանց, 1943), 48 էջ։

Գրքոյկի վերածուած է արտատպուելով Սիոն ամսաթերթէն, ԺԶ. տարի, թ. 11-12 (Նոյ. -Դեկտ., 1942), էջ 213-216. ԺԷ. տարի, թ. 12 (Յունուար-Փետրուար, 1943), էջ 21-23. թ. 3-4 (Մարտ-Ապրիլ, 1943), էջ 51-56։

Կը զատորոշէ երկու ժամանակ – 1) Ժամացուցայինը՝ մարդոց հասարակաց ժամանակն է, որ պարապ է. 2) Երաժշտականը՝ որ իւրաքանչիւր անձի յատուկ է, անոր՝ մասնաւոր, եւ լեցուն՝ մեր ներապրումովը իսկ։

4. ԿՈՄԻՏԱՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ԵՒ ԵՐԱԺՇՏՈՒԹԻՒՆԸ (մամուլի տակ), Ամերիկա

Մեզի անյայտ է այս գործին տպագրութիւնը։ Եթէ լոյս տեսա՛ծ իսկ է, շատ հաւանաբար երկրորդ տպագրութիւնը ըլլալու է Շ. Պէրպէրեանի Պուքրէշ տպուած Կոմիտաս Վարդապետ գրքոյկին։

5. ԻՄԱՍՏԱՍԻՐԱԿԱՆ ՀԱՐՑԵՐ (Հետեւողութեամբ Շ. Պէրպէրեանի), հեղ. Սիմոն Հովիւեան, Պէյրութ, տպ. Ատլաս, 1965, 120 էջ։

Սիմոն Հովիւեան 1949-1951 Անթիլիասի դպրեվանքին մէջ հետեւած է Շ. Պէրպէրեանի իմաստասիրական դասախօսութիւններուն եւ նոթագրութիւններ առած։ Ներկայ գրքոյկին նիւթերու մշակումը իր գրչին արդիւնքն է, սակայն անոր հիմնական գաղափարները կը պատկանին Շահան Պէրպէրեանին եւ ահաւասիկ այդ պատճառով է որ զանոնք կը յիշատակենք հոս։

Գրքոյկը ունի երկու մաս.

Ա. Մաս

1) Մարդուն կոչումը, էջ 9-32.

2) Մարդուն ճակատագիրը, էջ 35-56։

Բ. Մաս

1) Հոգիի հարցը իմաստասիրութեան լոյսին տակ, էջ 67-104։

2) Երկնայինը եւ երկրայինը, կամ՝ երկինք եւ երկիր, էջ 105-108։

Դասախօսութեան մը համառօտագրութիւնն է։ Դասախօսութիւնը տրուած է Շ. Պէրպէրեանի կողմէ 1951, Մարտ 16-ին, Պէյրութի Մեմորիըլ Հօլի մէջ։